Teori: Revizyonlar arasındaki fark

Bilimde '''kuram''' veya '''teori'''; bir [[olgu]]nun, sürekli olarak doğrulanmış gözlem ve deneyler baz alınarak yapılan bir açıklamasıdır.

 

 

Modern anlamlarından biri de spekülatif ve genelleme doğasına vurgu yapmaktadır. Örneğin sanat ve felsefede kuramsal sözcüğü kolaylıkla ölçülebilir olmayan fikirleri ve deneysel olayları tanımlamak için kullanılabilir. Felsefedeki anlam uzantısı olan “kuram” hala teolojik bağlamında kullanılan bir kelimedir. Zaten Aristoteles'in tanımı olarak, saf kuram anlamına tamamen karşı olan “pratik”, kuram tanımının çok sık çeliştiği bir kelimedir. [[Tıp]]’ın pratik tarafı insanları sağlıklı yapmaya çalışıyor iken tıbbi kuram, sağlık ve hastalık doğasını ve nedenleri anlamaya çalışıyor. Bu örnek tıpta kuram ve pratiğin bir ayrımıdır. Bu iki olay birbiriyle ilişkilidir fakat hasta tedavi etmeden araştırma yapmak ya da bu tedavinin nasıl olduğunu bilmeden bir hastayı tedavi etmek mümkündür.

 

==Eski Zamanlarda Kullanımı==

 

İngiliz anlamına rağmen Yunanca'da daha olağan anlamları vardır. Görünen o ki θεωρία kelimesi Yunan dilinde eski kayıtlara göre daha özel bir kullanıma sahiptir. Francis Comford “From Religion To Philosopy” kitabından Orphinclerin kuram kelimesini “tutkulu sempatik niyet” anlamında kullandıklarını öne sürmüştür.

 

 

==Resmi Ve Bilimsel Biçimde Kuramlar==

 

Matematiksel mantıkta kuramlar formu resmi olarak incelenir, özellikle de model kuramında. Kuramlar matematikte incelendiğinde genellikle resmi bir dille ifade edilirler ve netice kuralları diye adlandırılan izlekler altında kapalı önermelerdir. Bunun özel bir durumu aksiyomatik kuramdır, aksiyomlardan ve netice kurallarından oluşur. Kuram ise bu aksiyomlara netice kurallarını uygulayarak türetilebilir. Uygulamalarda kullanılan kuramlar gözlemlenmiş görüngülerin alıntılarıdır ve sonuç olarak ortaya çıkan kuramlar gerçek dünyada karşımıza çıkan olaylarla örtüşürler. Göze çarpan örnekler arasında [[aritmetik]](Sayılardan soyutlaşan kavramlar), [[geometri]](uzay kavramları) ve [[olasılık]](rastgelelik kavramı) sayılabilir.

 

==Belirsizlik(Underdetermination)==

Bilimsel teori kavramı açıklanırken sıklıkla [[hipotez]] kavramı ile karşılaştırılır. Hipotez, bilimin ilgi alanındaki bir konunun anlaşılması için -başlangıç olarak- sınırlı sayıdaki kanıta, geçmiş bilgilere veya gözlemlere<ref name="Helmenstine">[http://chemistry.about.com/od/chemistry101/a/lawtheory.htm Scientific Hypothesis, Theory, Law Definitions] Anne Marie Helmenstine, Ph.D.</ref> dayanarak ileri sürülen, test edilebilir bir tahmin veya açıklamadır.<ref>{{Oxford|hypothesis}}</ref> Bir hipotez deneyler veya daha fazla gözlem yaparak desteklenebilir veya çürütülebilir.<ref name="Helmenstine"/> Örneğin bir psikolog, öğrencilerin çalışma disiplini ve anksiyete düzeyi arasındaki ilişkiye dair bir çalışma yapmadan önce "düzenli çalışan öğrencilerin [[anksiyete]]den daha az muzdarip olurlar," şeklinde bir hipotez ortaya atabilir.<ref name="Cherry">[http://psychology.about.com/od/researchmethods/ss/expdesintro_2.htm Theory and Hypothesis] Kendra Cherry. Bachelor of Science. Idaho State University</ref> Çalışma sonuçları bu hipotezi destekleyebilir veya çürütebilir. Benzer bir şekilde, deterjanların etkinliği ile ilgili bir deneyden önce "deterjanların temizleme gücü arasında fark yoktur" hipotezi ortaya atılabilir. Eğer deneyler esnasında belirli bir leke sadece bazı deterjanlar tarafından temizlenebiliyorsa bu hipotez çürütülmüş olur.<ref name="Helmenstine"/>

 

 

 

 

Bilimsel bir teori; hipotezlerin, olguların ve yasaların anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde birleştirilmesinden meydana gelir.

* [[Yapısalcılık]]

* [[Bilim felsefesi]]

 

{{taslak}}