III. Jan Sobieski: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + kaynak gerektiren bilgi eklentisi |
düzeltme AWB ile |
||
4. satır:
| resim_boyutu = 220px
| başlık = '''III. Jan Sobieski''''nin [[Marcello Bacciarelli|Bacciarelli]] tarafından çizilmiş portresi.
| veraset = [[Polonya]] [[
| hüküm_süresi = 1674–1696
| taç_giymesi = 2 Şubat 1676
28. satır:
== Hayatı ==
Jan Sobieski [[1629]] yılında soylu bir aile içinde dünyaya geldi. Babası Jakob sarayda bir görev edinmiş, yaşamının sonuna doğru da [[Lehistan]] Senatosu'nun üyeleri arasında ona en yüksek rütbeyi sağlayan [[Krakow]] kale komutanlığına getirilmişti. Çok iyi bir eğitim gören Jan gençliğinde Batı Avrupa'nın birçok yerini dolaşma olanağı buldu.
=== Kumandanlığı ===
[[Dosya:Jan Sobieski.jpg|thumb|200px|left|Sobieski'nin Jan Matejko tarafından yapılmış tablosu]][[1655]]'te [[İsveç İmparatorluğu]] [[Lehistan]]'ı istila etti. '''İsveç Tufanı''' ([[Lehçe]]: '''Potop Szwedzki''' denen bu olay sırasında genç Jan Sobieski önce Lehistan kralı Jan Kazimierz'e karşı olduğu için İsveçlilerin safında yer aldı. Ertesi yıl yeniden taraf değiştirerek İsveçlilere karşı mücadelenin önderleri arasına katıldı.
[[1665]]'te koruyucusu Kraliçe Maria Ludwika'nın etkisiyle saray başmareşalliğine getirildi. [[1666]]'da Lehistan ordusunda cephe komutanı oldu. [[Ekim]] [[1667]]'de Tatarları ve Kazakları Podhajce (''günümüzde Podgaytsi, [[Ukrayna]]'') yakınlarında yenilgiye uğrattı. [[1668]] ilkbaharında [[Varşova]]'ya döndüğünde başkomutanlığa getirildi. [[1665]]'te Fransız Marie-Casimire de la Grange d'Arquien (Marysienka) ile evlendi. Marysienka, Kral Jan Kazimierz'in [[1668]]'de tahttan çekilmesinden sonra, Sobieski'yi kral seçtirmek istedi. Ama soylular [[1669]]'da [[Michał Korybut Wiśniowiecki]]'yi kral seçince, [[Fransa]] kralı [[XIV. Louis]]'den kocasının kral olması için destek istedi.
Kral Machal'ın kısa süren hükümdarlığı ([[1669]] - [[1673]]) sırasında, Sobieski bir yanda [[Kazaklar (Slav)|Kazaklar]] karşısında yeni başarılar kazanarak adını duyururken, öte yandan [[Fransa]]'ya karşı Habsburg yanlısı politikalar uygulayan krala cephe aldı. Kral Michał [[1673]]'te öldü. O sırada devam etmekte olan [[1671-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı]]'nda kumandanlık görevini üstlenen Sobieski [[11 Kasım]] [[1673]] tarihinde [[Hotin]] yakınlarındaki yapılan çarpışmada [[Sarı Hüseyin Paşa]] komutasındaki [[Osmanlı]] ordularını yenilgiye uğrattı. Bu başarıları [[1672]]'de imzalanmış olan [[Bucaş Antlaşması]]'nın ağır koşullarını değiştirmemekle beraber, Sobieski'nin saygınlığını büyük ölçüde artırdı. Sobieski nihayet [[Mayıs]] [[1674]]'de [[Habsburglar]]ın desteklediği adaya karşı kral seçildi.
49. satır:
Buna karşılık Sobieski [[1683]] sonbaharında Osmanlıların elindeki [[Macaristan]]'a düzenlenen seferde aynı başarıyı gösteremedi. 10 bin Leh askeriyle Macaristan'a ulaşan Sobieski [[6 Ekim]] [[1683]] tarihinde [[Ciğerdelen Savaşı|Ciğerdelen mevkiinde]] [[Budin]] valisi [[Kara Mehmet Paşa]]'nın ordularına yenildi ve canını zor kurtardı. Ertesi gün Lorraine Dükü V. Charles'ın komutasındaki Avusturya ordusu Osmanlıları yendiler ama savaştaki başarısızlığı yüzünden Sobieski'nin Kutsal Roma İmparatoru [[I. Leopold]]'la ilişkileri bozuldu. Sobieski'nin amacı [[Eflak]] ve [[Boğdan]]'ı [[Osmanlı]]lardan almak, [[Lehistan]]'ın etki alanını [[Karadeniz]] kıyılarına kadar genişletmekti. Bu amaçla [[1684]]-[[1691]] arasında [[Boğdan]]'da çeşitli harekatlara girişti ama çoğunlukla başarısız oldu. Son seferinde tutsak düşme tehlikesiyle bile karşılaştı.
[[Avrupa]]'daki [[Osmanlı]] nüfuzuna karşı mücadele Sobieski'nin dış politikasının temel taşıydı. Lehistan'ın geleneksel düşmanı konumundaki [[Rusya]], Osmanlıları hedef alan birliğe katılmak isteyince, Sobieski [[1686]]'da Ruslarla Ebedi (Grzymultowski) Barış'ı imzaladı.Bu antlaşmayla, [[1667]]'den beri geçici olarak Rus yönetiminde bulunan Kiev bütünüyle Rusya'ya bırakıldı. 1683'ten sonra uğradığı bütün başarısızlıklara ve düş kırıklıklarına karşın, Sobieski Lehistan'ın güneydoğusunu Osmanlı ve [[Tatar]] saldırısından kurtarabildi.
=== İlerleyen yılları ===
56. satır:
Hükümdarlığının ikinci yarısı birincisi kadar başarılı olmadığı halde, Sobieski ile karısının kişisel serveti önemli ölçüde artmıştı. Sobieski, [[Zolkiew]] ve [[Jaworow]]'daki evlerine, özellikle [[Varşova]] yakınında barok mimarinin olgun bir örneği olan [[Wilanow Sarayı]]'na büyük paralar harcadı. Şairlerin ve ressamların da koruyucusuydu. [[17. yüzyıl]]ın bütün Lehistan hükümdarları arasında, edebiyata ve kültürel yaşama en çok ilgi duyan Sobieski'ydi.
Sobieski iç politikada daha başarısızdı. Krallığın konumunu güçlendirmek ve orduya istikrar kazandırmak için gösterdiği bütün çabalar kendi oğullarının da karşı çıkmasıyla sonuçsuz kaldı. Soylular 1683 zaferinden sonra ülke savunmasına yeterince ilgi göstermedi. [[Litvanyalı]] soylular ise Osmanlılardan çok birbirleriyle savaştılar. Böylece Sobieski, parlak bir komutan ve örgütçü olduğu halde, ailesi içindeki çatışmaları ve [[18. yüzyıl]]da Lehistan'ın yıkımına yol açan iç çekişmeleri önleyemedi.
== Kaynaklar ==
62. satır:
{{Polonya hükümdarları}}
{{DEFAULTSORT:Jan Sobieski 03}}
[[Kategori:1629 doğumlular]]
| |||