Vikipedi

Nizâm-ı Cedîd: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k 193.255.91.159 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Ayrıntılı Bilgi tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Askeri organizasyonla ilgili olan bilgileri Nizam-ı Cedid Ordusu altına taşıdım.
1. satır:
{{kaynaksız}}
{{Dönemlerine Göre Osmanlı Tarihi}}
'''Nizam-ı Cedid''', (Yeni Düzen) anlamını taşıyan, [[Osmanlı Devleti]]'nin askerin ıslah ve yenileştirilmesine karşılık gelir ve bu amaçla oluşturulan askeri birliklere aynı isim kullanılarak [[Nizam-ı Cedid Ordusu]] denmektedir.
 
== Kavram olarak ==
'''Nizam-ı Cedid''', [[Osmanlı Devleti]]'nde [[III.Selim]] tarafından kurulan düzenli ordudur. ''Yeni Düzen'' anlamına gelir. Yerine kurulduğu [[Yeniçeri]] ocağının çıkardığı [[Kabakçı Mustafa İsyanı]] sonucu ortadan kaldırılmıştır.
[[III. Selim]]'den önce '''Nizam-ı Cedid''' kavramının kullanıldığı görülmektedir. 1689-1691 yılları arasında sadrazamlık yapan [[Köprülü Fazıl Mustafa Paşa]] döneminde, [[Hıristiyanlık|Hıristiyan]]ların, [[Yahudi|Musevi]] ve Kıptilerin cizyelerinin tek elden toplanması, Cizye Kalemi'ne kayıt ve tescil edilerek, hem tahsilatın emektar ve mutemet cizyedarlar tarafından icrası, hem de devlete fazla irad temini için yapılan yeniliğe '''Nizam-ı Cedid Tertibi''' denmiştir.▼
 
[[Dosya:III. Selim.jpg|thumb|left|150px|Şehid Halife Sultan, [[III. Selim]], Selīm-i <u>s</u>āli<u>s</u>, سليم ثالث [[Han]]]]
 
'''Yeni Düzen''' anlamını taşıyan Nizam-ı Cedid deyimi, [[Osmanlı Devleti]]'nin gerileme devrinde, askerin ıslah ve yenileştirilmesine karşılık gelir.
 
[[III. Selim]]'den önce '''Nizam-ı Cedid''' kavramının kullanıldığı görülmektedir.
 
▲1689-1691 yılları arasında sadrazamlık yapan [[Köprülü Fazıl Mustafa Paşa]] döneminde, [[Hıristiyanlık|Hıristiyan]]ların, [[Yahudi|Musevi]] ve Kıptilerin cizyelerinin tek elden toplanması, Cizye Kalemi'ne kayıt ve tescil edilerek, hem tahsilatın emektar ve mutemet cizyedarlar tarafından icrası, hem de devlete fazla irad temini için yapılan yeniliğe '''Nizam-ı Cedid Tertibi''' denmiştir.
 
[[1717]] yılında [[İstanbul]]'a gelen [[Fransız]] subayı De Rochefort'un, sadaret kayslahat projesinin tercümesinde, yapılacak askeri yeniliğe '''Nizam-ı Cedid''' denmiştir.
 
Eski usul ve teşkilatı ifade eden Nizam-ı Kadim'e mukabil,ileri bir düzen kurma faaliyetini ifade için kullanılan '''Nizam-ı Cedid''' tabiri ise [[III. Selim]] zamanında yaygınlaşmıştır. [[III. Selim]]'in 1791 [[Ziştovi Antlaşması|Ziştovi]] ve 1792 [[Yaş Antlaşması|Yaş]] antlaşmalarıyla [[Avusturya]] ve [[Rusya]] ile harbe son verdikten sonra, devleti düştüğü zorluktan kurtarmak için yapmayı kararlaştırdığı harekat da '''Nizam-ı Cedid''' anlamıyla anılır.
 
'''Nizam-ı Cedid''''i iki anlamda inceleyebiliriz
 
# ''Dar Anlam'': [[Avrupa]] usulünde yetiştirilmek istenen talimli asker. [[Nizam-ı Cedid Ordusu]]
# ''Geniş Anlam'': [[Yeniçeri]]liği kaldırmak veya hiç değilse faydalanabilecek şekle getirmek, [[Avrupa]] talim usulünü yeni kurulan askeri kuvvetin baskısı ile kabul ettirmek, ulemanın çağdışı düşüncesine karşı koyup nüfuzlarını kırmak, [[Osmanlı Devleti]]'ni [[Avrupa]]'nın ilim, sanat, ticaret, ziraat, teknik ve sanayide yaptığı ilerlemelere ortak etmek için gelişen yenilik hareketlerinin bütünü.
 
[[III. Selim]], [[Ziştovi Antlaşması|Ziştovi]] ve [[Yaş Antlaşması|Yaş]] Antlaşmaları'ndan sonra, pek çok ıslahat yapmaya karar vermişti. İşe başlamadan önce, devlet adamlarının bu konudaki fikirlerini öğrenmek istedi. Böylece hem onların devlete ait düşüncelerini ve askeri ıslahat hakkındaki görüşlerini öğrenmek imkânı bulacak, hem de istihdam edeceği ekibin bilgi derecesini ve kabiliyetini öğrenip, onları faydalı olabilecekleri sahalarda çalıştıracaktı. [[1717]] yılında [[İstanbul]]'a gelen [[Fransız]] subayı De Rochefort'un, sadaret kayslahat projesinin tercümesinde, yapılacak askeri yeniliğe '''Nizam-ı Cedid''' denmiştir. Eski usul ve teşkilatı ifade eden Nizam-ı Kadim'e mukabil,ileri bir düzen kurma faaliyetini ifade için kullanılan '''Nizam-ı Cedid''' tabiri ise [[III. Selim]] zamanında yaygınlaşmıştır. [[III. Selim]]'in 1791 [[Ziştovi Antlaşması|Ziştovi]] ve 1792 [[Yaş Antlaşması|Yaş]] antlaşmalarıyla [[Avusturya]] ve [[Rusya]] ile harbe son verdikten sonra, devleti düştüğü zorluktan kurtarmak için yapmayı kararlaştırdığı harekat da '''Nizam-ı Cedid''' anlamıyla anılır.
 
== Nizam-ı Cedid Ordusugerekliliği ==▼
Layiha veren devlet adamlarını, ayrıldıkları gruplara göre şöyle isimlendirebiliriz:
 
# [[Kanuni Sultan Süleyman|Kanuni]] devrindeki kanun ve nizamlara dönüldüğü takdirde, ordunun düzenleneceğine inanan ve kendilerine '''muhafazakar''' diyebileceğimiz grup
# [[Avrupa]] savaş usullerini ve talimlerini, "eski kanun ve nizamdır" diye kabul ettirmek isteyen, kendilerine '''telifçi''' diyebileceğimiz grup
# [[Yeniçeri]]lerin asla ıslah edilemeyeceğine inanarak, yeni bir askeri ordu kurulmasını savunan ve kendilerine "inkılapçılar" diyebileceğimiz grup.
 
== Nizam-ı Cedid Ekibiprogramı ==
{{Bakınız|Nizam-ı Cedid Ordusu}}
Nizam-ı Cedid programı sonucu [[Nizam-ı Cedid Ordusu]] kurulmuşdur.
 
[[Dosya:Neferi.jpg|thumb|200px]]
Yeni bir ocağın kurulmasına karar verilmesinin en mühim sebebi, [[yeniçeri]]lerin ıslah edilmesinin çok zor olmasıydı. Bu ıslahat düşüncesini benimseyen [[III. Selim]] henüz tahta çıktığı sıralarda bu düşünceyi benimsemiş olan, açık fikirli ve yenilikçi taraftar bir ekibi toplantıya çağırdı. Bu ekibin başına da [[Rumeli]] Kazaskeri [[İsmail Paşazade Esseyid İbrahim İsmet Bey]]'i getirdi.
 
Yayla İmamı Risalesi'ne göre, Nizam-ı Cedid programı 72 maddeden oluşmuştur. [[Osmanlı Devleti]] bu ıslahatı yaparken [[Fransa]]'dan yardım istemiş, [[1796]] yılında konuyla ilgili olarak top, humbara dökümcüsü, top kundağı ve tüfenkçi işçileri gelmişti. Ayrıca, bir süre sonra [[Fransa]]'dan General Menand başkanlığında ve amele başı Bamilo ilen gelen heyetle birlikte [[Prusya]]'dan da subay ve danışmanlar geldi. Bunlardan Albay Von Goetze, [[1798]]'de [[III. Selim]]'in isteği üzerine [[Osmanlı]] kara birliklerinde incelemelerde bulundu.
 
=== Merkezi Teşkilatta Nizam-ı Cedid'in Yeri ===
 
Yeniçerilerin kuşkulandırılması, düşmanlıklarının kazanılması ve işin daha baştan bitmesi gibi mahsurlar içerdiğinden Nizam-ı Cedid ayrı bir ocak değil de Yeni Asker, Bostancı, Tüfenkçi Ocakları adıyla Bostaniyan-ı Hassa Ocağı'na bağlandı.
 
▲== Nizam-ı Cedid Ordusu ==
 
[[III. Selim]]'in topladığı bir mecliste, [[Kanuni Sultan Süleyman|Sultan Süleyman]] devrindeki düzene dönülürse işlerin kolaylaşacağı fikri taraftar bulunca ilk önce ocağa haftalık belli düzende talim yapılması fikri sorulmuş ancak ocak ağalarından olumsuz yanıt alınmıştır. Bunun üzerine Nizam-ı Cedid ordusunun kurulmasına karar vermektedir. [[Yeniçeri]]lerin tepkisini çekmemek için ise Bostancı Ocağı'na bağlı Bostancı Tüfenkçisi adı altında kurulmuştur.
 
İlk kışla [[Cezayirli Gazi Hasan Paşa]]'ya ait olan Levend Çiftliği'nde kurulmuş, daha sonra artan destekle beraber önce [[Üsküdar]]'da daha sonra da Üsküdar merkez olmak üzere [[Anadolu]]'da ortalar kurulmuştur. Bugünkü Selimiye Kışlası'nın temellerinin atıldığı Üsküdar Kışlası'na bağlı olan [[Anadolu]]'daki ortalar şöyleydi: [[Ankara]] Ortası, [[Bolu]] Ortası, [[Kayseri]] Ortası, [[Kastamonu]] Ortası, [[Kütahya]] Ortası, [[Kırşehir]] Ortası, [[Amasya]] Ortası, [[Sivas]] Ortası, [[Aydın]] Ortası, [[Çankırı]] Ortası, [[Çorum]] Ortası,[[Aksaray]] Ortası, [[Menteşe]] Ortası, [[Seydişehir]] Ortası, [[Niğde]] Ortası, [[Hamid]] Ortası, [[Manisa]] Ortası, [[İçel]] Ortası ve [[Karaman]] Süvari Ortası.
 
Bu ortaların kurulmasıyla beraber Nizam-ı Cedid Ordusu'nun mevcudu 230.000'e yaklaşmıştır. Askerler 25 yaşını geçmemiş, yiğit, asil, ve temiz ailelerden seçilir; bunlara önce usul ve erkan öğretilirdi. Ocakta her bir üye arasında kefalet sistemi geliştirilmişti; böylece firarlar engelleniyordu.
 
{{Osmanlı Askeri Teşkilatı}}
 
[[Kategori:Tarih terimleri]]
[[Kategori:III. Selim]]
[[Kategori:Osmanlı'nın orduları]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Nizâm-ı_Cedîd" sayfasından alınmıştır