Büyük Temizlik: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + kaynak gerektiren bilgi eklentisi + ansiklopedik olmayan bilgi eklentisi |
Değişiklik özeti yok |
||
2. satır:
'''Büyük Temizlik''' ([[Rusça]]: Большая чистка, ''Bolshaya chistka'') [[Josef Stalin]]'in 1936 - 1939 yılları arasında yaptığı siyasi tasfiye kampanyası.<ref name="Figes"> [[Orlando Figes]] ''The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia'', 2007, ISBN 0312428030, pages 227-315. </ref><ref name="Social Catastrophe">Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe. By Robert Gellately. 2007. Knopf. 720 pages ISBN 1400040051</ref>
== 1930'lu Yıllar ==
Sovyetler Birliğinin ilk önder kadrosu tarihteki ilk işçi sınıfı devletinin istikamet yönünü tayin ederken daha önce tarihte benzer bir örnek olmamasının her türlü sıkıntısını çekmiştir. Lenin'in ölümünden sonra 1930'lu yıllara kadar süren derin tartışmalar, yargılamalar ve verilen idam cezaları aslında farklı istikamet tayin etmek isteyen Bolşevikler arasında gelişen siyasal ve ideolojik kavgalardır. Bu dönemde NEP siyasetinden çıkılması eleştiri konusu olacak, sanayileşme ve kolektivizasyona karşı çıkılacaktır. Savaş Komünizminden NEP'e geçişi eleştiren Troçki, NEP siyasetine son verilmesine karşı çıkan Buharin, önce Troçki ile daha sonra Stalin'e karşı parti içinde muhalefet eden Zinoviev ve Kamenev süreç içinde tasfiye edileceklerdir. II. Dünya Savaşı yıllarında Troçki 20 Ağustos 1940 tarihinde, Stalin'nin talimatıyla Sovyet Gizli Polisi GPU tarafindan düzenlenen bir suikast sonucuMeksika'da öldürülmüştür. Komünist Parti içinde "sağ veya sol sapmayla" suçlanan eski liderlerin tamamı ise 1930'lu yıllarda mahkûm olacak, Stalin tarafından idam ettirileceklerdir. Özellikle eski Bolşeviklerin yargılanması ve cezalandırılması ilginçtir. Moskova'da 1936-1938 yılları arasında yapılan duruşmalarda Bolşevik Partinin eski önderlerine zorla akıl almaz suçlamalar yapılmış, kendilerini emperyalist devletlerin ajanları ya da Troçkist olarak ifşa etmeye zorlanmışlardır. Büyük Temizlik adıyla toplumda geniş yankı bulan tasfiye hareketi sonucunda, özellikle partide Stalin ve ekibi (Molotov, Voroşilov, Kaganoviç, Beria) hakimiyetlerini kurmuşlardır. Bu sayede planlanan sanayi hamlesine hız verilmiş, büyük topraklar kollektifleştirilmiştir. Küçük üreticiler ve köylüler kooperatifler içinde örgütlenmiştir.
'''Moskova Davaları''' Büyük Temizlik sırasında Joseph Stalin'in siyasi rakiplerini yargılamak için yapılan davalardır. 1950'liyıllarda Nikita Kruşçev'in ifşa politikasından sonra, Moskova Davaları, pek çok yerde kararların önceden verildiği, itirafların zorlama yoluyla verildiği gösteri mahkemeleri olarak nitelendirilir. Davalılar, Madde 58'e göre Stalin ve diğer Sovyet liderlerine suikast yapmak ve batılı güçlerle komplo düzenlemek, SSCB'yi parçalayıp Kapitalist düzeni getirmek istemek girişimiyle suçlandı.
<strong>Stalin Büyük Temizlik Hakkında Bilgi</strong>
<nowiki> </nowiki>Büyük Temizlik, Sovyetler Birliği’nde 1930′ların sonlarında halka açık göstermelik üç mahkeme ile. bir dizi kapalı ve gizli tutanaklı duruşma sonucu birçok tanınmış eski Bolşevikin ihanetle suçlanarak idama ya da hapse mahkûm edilmesi. Mahkemelere sunulan bütün kanıtlar, sanıkların ön sorgularına ve itiraflarına dayanıyordu. Daha sonra sanıkların suçsuz olduğu, onlara yüklenen suçların gizli polis örgütü NKVD (İçişleri Halk Komiserliği) tarafından uydurulduğu ve itirafların yoğun baskı altında alındığı anlaşılmıştır. Stalin’in başlıca rakiplerini ve karşıtlarını tasfiye etmede oldukça başanlı olan mahkemeler, 1930′larda “halk düşmanı” oldukları gerekçesiyle milyonlarca kişinin çalışma kamplarına gönderildiği büyük temizliğin yalnızca resmî görünümünü oluşturuyordu. İlk mahkeme Genrih G. Yagoda’nın gizli polis şefi olduğu sırada, Ağustos 1936′da başladı. Davanın başlıca sanıkları Ekim Devrimi’nin (1917) ve devrimi izleyen yıllardaki Sovyet yönetiminin önde gelen Bolşevik önderlerinden Grigori Yev’seyiviç Zinovyev, Lev Borisoviç Kamenev ve Ivan Smirnov’du. Bu kişiler öteki 13 sanıkla birlikte Stalin’i iktidardan uzaklaştırmaya yönelik terörist bir örgüt kurmak amacıyla 1932′de Leon Troçki’ye katılmakla suçlanıyordu. İddianame sanıkları Sergey Mirono- viç Kirov’u öldürmekten (Aralık 1934) sorumlu tutarak Stalin’i ve yakın çalışma arkadaşlarını da öldürmeyi planladıklarını öne sürüyordu. 24 Ağustos 1936′da mahkeme sanıkları suçlu buldu ve idamlarına karar verdi.
İkinci mahkeme, N. İ. Yejov’un NKVD şefi olarak Yagoda’nın yerini almasından sonra, Ocak 1937′de başladı. Aralarında Sovyet yönetiminin tanınmış adları G. L. Pyatakov, G. Y. Sokolnikov, L. P. Se- rebryakov ve Kari Radek’in bulunduğu 21 sanık, Sovyet ekonomisini yıkarak SSCB’nin savunma gücünü azaltacak sabotaj, saldırı ve terörist eylemler yürütmek için Troçki’yle işbirliği yaptığı öne sürülen “Anti-Sovyet Troçkist bir merkez” kurmakla suçlanıyordu, iddianamede Almanya ve Japonya hesabına çalışmak ve Sovyet Devleti’ni yıkarak kapitalizmi yeniden kurmayı amaçlamak gibi suçlamalar da yer alıyordu. Sanıklar 30 Ocak 1937′de suçlu bulundular; Sokolnikov, Radek ve iki kişi daha 10 yıla mahkûm edildi, geri kalanlar ise idam edildi.
Üçüncü mahkemede (Mart 1938) savcı, 1920′lerin sonlarında öne çıkan sağ kanat muhalefetinin önderleri Nikolay İvanoviç Buharin ve Aleksey İvanoviç Rikov’un da Zinovyev-Troçki komplosuna katıldığını ileri sürdü. Yagoda’nın yanı sıra önemli yönetim görevlerinde bulunmuş üç tanınmış doktor da komplocu örgütün üyesi olmakla suçlandı. Yargılanan toplam 21 sanığa, Sovyet yönetimini yıkmak, SSCB’yi parçalamak ve kapitalist sistemi yeniden kurmak amacıyla çok sayıda sabotaj ve casusluk eylemlerine katılma suçlaması yöneltildi. Sanıklar ayrıca Kirov’un ölümünden sorumlu tutuldu. Yagoda’nın üç doktora eski gizli polis şefi V. R. Menjinsky, yazar Maksim Gorki ve Politbüro üyesi V. V. Kuibışev’i öldürme emri verdiği öne sürüldü. Buharin, 1918′de Lenin’i öldürmeyi planlamakla suçlandı. Sanıklardan N. N. Krestinski’nin suç ikrarını geri almasına ve Buharin ile Yagoda’nın savcı Andrey Yanuaryeviç Vışins- ki’nin sorularını başarıyla yanıtlayıp suçsuzluklarını göstermelerine karşın, üç kişi dışındaki bütün sanıklar 13 Mart 1938′de idama mahkûm edildiler. Bu göstermelik mahkemelerin yanı sıra, 1937-38′de önde gelen Sovyet askeri önderlerinin yargılandığı bir dizi kapalı duruşma yapıldı. Çok sayıda tanınmış askeri önderin tasfiye edildiği bu duruşmalar, SSCB Silahlı Kuvvetleri’nde kitlesel bir temizlik hareketiyle birlikte yürütüldü. Almanya’nın Haziran 1941′de SSCB’ye karşı giriştiği saldırının ilk evresinde Sovyet kuvvetlerinin başa- rısız olmasına yol açan en önemli etkenlerden biri de, Stalin’in Büyük Temizlik sırasında deneyimli askeri önderleri tasfiye etmesiydi.
SBKP’DE DURUM VE “BÜYÜK TEMİZLİK”
Stalin her ne kadar ülke içinde bir takım sorunlar yaşansa da hiçbir şeyin iktidarınısorgulatmasına izin vermemiştir. Stalin için önemli olan şey iktidarını git gide daha dakuvvetli hale getirmektir. Ülkede ciddi bir açlık durumu olmasına rağmen, ekonominingeliştirilmesi adına yaşanan bu dram Stalin’i hiç bir şeyi yapmaktan alı koymamıştır. Stalin büyük bir hızla parti içi muhalefeti ortadan kaldırma çalışmalarına devam etmektedir.Yalnızca 1933 yılında partiden yaklaşık 800 bin kişi ihraç edilmiştir. Bunu takip eden yılda da340 bin kişi partiden ihraç edilmiştir. 1934 Ocak ayında toplanan 17. Kongre parti için vedolayısıyla da ülke için birlik ve beraberliğin sağlandığı bir kongre idi. Bu kongrenin adı“Galipler Kongresi” idi . Kongreye 1966 delege katılmıştır. Kongrede yanlıca Stalin’i övenkonuşmaların yapılmasına müsaade edilmiş bir kısım konuşmalarda da Stalin’e karşı yapılanhatalar için kendisinden özür dilenmiştir. Ne var ki birlik ve beraberliğin sağlanıldığınındüşünüldüğü bu kongreye katılan 1996 kişiden 1108’i beş yıl içinde öldürülmüşlerdir.
13
Stalin ülke içinde yavaş yavaş bir “kült” haline gelmekteydi. Etkisi ülke sınırlarınıaşmakta ve diğer komünist partilere de yol gösterici olmaktaydı. Stalin için “halklarındehası”, “modern bilimin yıldızı” gibi sıfatlar kullanılmaktaydı. Ancak hiç kimse Lenin’inölmeden önceki uyarılarını dikkate alamamıştı. Lenin o dönemde Stalin’e ciddi şekilde dikkatedilmesi gerektiğini, Stalin’in ilerde çok ciddi sıkıntılar doğurabileceğini, Stalin’in yerinedaha anlayışlı,kibar, arkadaşlarına sadık ve saygılı birinin gelmesi konusunda uyarılarda bulunmuştu.
14
Lenin’in bu uyarılarının dikkate alınmamasının bedelini Sovyetler çok ağır bir şekilde ödemiştir.1936 ve 1938 yılları arasında 3 mahkeme yapılmıştır. Bu mahkemeler daha sonra“büyük temizlik” diye adlandırılacak olan muhalefeti ortadan kaldırmaya yönelik
girişimlerinde başlangıcını teşkil etmektedir. Bu mahkemelerin kuruluş sebebi olarak gösterilen şey yani Stalin’in “temizlik” gerekçesi kollektivizasyon sürecine karşı çıkan büyük köylü yığınlarına parti içinden kendisine muhalefet eden kişilerin destek olması ve bu destek sonucunda da muhalefetin etki alanının genişlemesi endişesiydi.
15
Stalin 1937-1938 arasıgerçekleşecek bu kapsamlı hareket ile ilgili kendisine hedef olacak kişileri belirlerken tek kriteri Sovyetlerin birliğine engel teşkil etmeleriydi. “Ülkenin birliğini ve bütünlüğünükoruma” gerekçesi ülke içinde başlayan seri cinayetlerin de başlangıcını teşkil etmiştir.Stalin’in hedefinde eski “kulak”lar, suçlular vb. tüm anti-sovyet oluşumlar yer almaktaydı.Tüm komünist olmayan vatandaşlar, evsizler, işsizler ve bunun gibi tüm “sosyal marjinaller”Stalin’e göre Sovyet düzeninden sapmışlardı. Bu kişiler Stalin’in yeni bir “Sovyet” kimliğiyaratmasının önünde önemli bir engeldi. Bu durumdan ülke içindeki Çinli, Afgan, İranlı,Koreli ve Polonyalılar da olumsuz yönde etkilenmiş ve bir çoklarının yerleri değiştirilmiştir.
16
Bunun yanında 1937 ve 1938 yılları arasında ordu mensupları içinden de çeşitli sebeplerleotuz yedi binden fazla kara ve üç bin civarında deniz subayı da kurşuna dizilmiştir.
17
Stalin’in bir diğer yöntemi de kendisine muhalif olan, muhalif olduğunu düşündüğü yada ileride kendi iktidarına ciddi şekilde sorun yaratacağına inandığı bir takım kişileri ya dagrupları “çalışma kampları”na göndermektir. Çalışma kampları devrimden hemen sonraKholmogori’de kurulmuştu.
18
Çalışma kampları devrimden sonra kurulmuştu ancak kampların oluşum süreci devrim öncesi döneme dayanmaktadır. Çarlık Rusya’sı, Sibirya’nıno dönemde ekonomik anlamda Rusya için ne denli önemli olduğunu fark etmişti. Bu bölgedeatılacak adımlar Rusya’nın ekonomik anlamda ciddi şekilde ivme kazanmasına sebepolacaktı. Bu sebeple önemli ölçüde iş gücüne sahip olan Rusya’nın bu gücünü bir şekilde bu bölgeye kanalize etmesi gerekiyordu. Bu ihtiyaçtan hareketle Çarlık Rusya’sında temeli atılan bu kampın kuruluşu için devrim sonrasını beklemek gerekecektir. Bu kamplar her ne kadar “çalışma” amacı ile kurulmuş olsalar da daha sonraki dönemlerde bir çeşit “sürgün” yeriolarak faaliyet gösterecekti. Ülkede iktidara muhalif kim varsa yaptığı muhalefetin bedelini bu kamplarda ödemek zorunda bırakılacaktı. Hem bölgenin hem de coğrafyanın olumsuzşartları buraya gönderilen bir çok kişinin, ki bu rakam 20 milyonunun üzerinde ifade edilir,geri dönememesine sebep olmuş, bir çok insanın akıbeti ile ilgili bilgiye ulaşılamamıştır.
1930'lu yıllarda on binlerce insanın öldürüldüğü ve çalışma kamplarına sürüldüğü "Büyük Temizlik" süreci, Stalin döneminin en kara lekelerinden biri olarak kabul ediliyor.
== Kaynakça ==
| |||