Türk dilleri tarihi: Revizyonlar arasındaki fark

* Türk dilinin tarihî dönemleri, alt dönemleri dünya çapında çeşitli çalışmalarda anlatılmıştır. Altay dönemi, Türk dilinin kaynağı olarak belirtilir. Dilin ailesi de zaten bu sebeple aynı adla (''Altay'') anılır. Günümüz yazı dilleri ve onların ağızlarına gelinceye kadar birçok dönem yaşanmıştır. Bu dönemleri belirtmek üzere yapılan nitelikli çalışmaların toplamını da veren Ahmet Bican Ercilasun’un eserinde, Türk dilinin tarihten günümüze dönemleri tabloyla gösterilmiştir.<ref name="TDT-Tablo">Ahmet Bican Ercilasun, Başlangıçtan Günümüze Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2010, kitap sonu ISBN 978-975-338-589-3</ref>▼

* Türk yazı dilleri ve ağızları hakkında ilk bilgileri söz varlığı verileriyle ve sözlü edebiyat ürünleriyle sunan, Türk dilinin ilk sözlüğü ve dil bilgisi kitabı [[Divânu Lügati't-Türk]]’te, [[Kutadgu Bilig]] adlı ünlü eserde, [[Ali Şir Nevai]]’nin [[Muhakemetü'l-Lugateyn]]’inde, Harezm-Kıpçak, Anadolu ve Çağatay sahasında XIX. yüzyıla kadar bu dilin adı ''Türk tili'', ''Türkî'', ''Türkçe'' şekillerinde kaydedilmiştir.<ref name="Akalin2013-358">Şükrü Halûk Akalın, “Türk Dünyasında Dil”, Yeni Türkiye, Temmuz-Ağustos 2013, Yıl 9, Sayı 53-54, Ankara, s. 358-363. ISSN 1300-4174</ref>▼

==* Ana Altay dili ==▼

* {{Ana|Ana Altay dili|Altay dilleri teorisi|Altay dilleri}}▼

* Dilbilgisi edebiyatında bir ‘dil ailesi’ veya ‘topluluğu’ için kullanılan Altay dilleri adıyla, dar olarak üç ([[Türkçe|Türk]], [[Moğolca|Moğol]], [[Mançuca|Mançu]] dahil [[Tunguzca|Tunguz]]), geniş olarak bunlarla birlikte [[Korece|Kore]] ve kısa bir süreden beri [[Japonca|Japon dili]]nin de yeniden katılması ile, beş dil kastedilir.<ref>[http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/tuna_01.pdf Osman Nedim Tuna, Altay Dilleri Teorisi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1983, s.1.] (''İlk varyant'')</ref> Bu teori; Türk, Moğol, Tunguz, Kore ve Japon dillerinin ortak bir kökten çıktığını ve bunların akraba olduğunu kabul eden teorinin adıdır. Teoriye göre bu diller ortak bir ata dilden iniyordu. Ortak ata dil, farazi bir dildi ve tabiatıyla bir adı yoktu. Akrabalık teorisine inananlar bu farazi dile Altay dili (Altayca) adını verdiler.<ref name="TDT17">Ahmet Bican Ercilasun, Başlangıçtan Günümüze Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2010, s. 17. ISBN 978-975-338-589-3</ref> Teorik olarak kurgulanan bu Altay dilinden ayrılmalar sonucunda ortaya çıkan Türk dili ile Türkiye Türkçesinin tarihi başlar.▼

==* Ana Türk dili ==▼

* {{Ana|Ana Türk dili}}▼

* Ana Altay dilinden zamanla çıkan kollardan birisi Ana Türk dilidir. Bu dil, Altay özelliklerinin yanında artık kendisine has yapılar kazanmış bir hâlde düşünülmektedir. Türk dilinin bu ilk dönemine dair yazılı belgeler yoktur, görüşler ve belli dil ilkeleriyle dönem tarifi yapılmıştır.▼

==* Sümerce-Türkçe ilişkisi ==▼

[[Dosya:Stele* of Vultures detail 02.jpg|thumb|sağ|250px|[[Sümerler|Sümer]] zamanı [[Lagaş]] kralı Eannatum’a ait bir [[stel]] ve buradaki [[çivi yazısı]] örneği]]▼

* Aşağı yukarı MÖ 3500-MÖ 1700 yılları döneminde bugünkü [[Mezopotamya]] bölgesinde konuşulmuş olan [[Sümerce]], döneminde büyük bir medeniyetin temsilcisi, yazının kullanıldığı dil olmuştur. 1947-1948 akademik yılı sırasında İstanbul Üniversitesi Türkoloji Bölümünde öğrenci iken, eline geçen tercüme Eti Dili Sözlüğü’nde rastladığı '''gud''' “sığır, öküz” kelimesi Türkolog [[Osman Nedim Tuna]]’nın Sümerce ile derin ilgisini başlatmıştır. Bu kelime ile Eski Türkçe '''ud''' “öküz” kelimesi arasındaki benzerlik dikkatini çekmiştir. Bunun üzerine, Sümerce hakkında çok çeşitli okumalar yapan Tuna, “[[Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ve Türk Dilinin Yaşı Meselesi]]” adlı eserinde, yaklaşık olarak son kırk yılda tespit ettiği 32 ses denkliğinin, karakteristik olan ve maksada yeter 16’sını sunmuştur.<ref name="Tuna1">Osman Nedim Tuna, Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ve Türk Dilinin Yaşı Meselesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997, s. 1-3. ISBN 975-16-0249-1</ref> Türkoloji, Sümeroloji ve daha birçok bilim dalında büyük çığır açan bu çalışmadan çıkarılan sonuçlar şu şekilde verilmiştir:▼

:* “Sonuç▼

#* Sümerce ve Türkçe çok daha eski bir devirde birbiri ile akraba olmuş olabilir veya olmayabilir. Bu konu bizi burada ilgilendirmiyor. Fakat, Sümerlerle Türkler arasında dil bakımından tarihî bir ilgi bulunduğu hususu bu 168 kelime ve gerekli açıklamalarla ispatlanmıştır.▼

#* Türklerin en az MÖ 3500’lerde Türkiye’nin Doğu bölgesinde bulunduğu tespit edilmiştir. Bunun Kuzey, Doğu ve Batı sınırlarının ne olduğunu başka bir çalışmamda açıklayacağım.▼

#* Türk dilinin zamanımızdan 5500 yıl önce müstakil ve iki kollu bir dil olarak varlığı ispatlanmıştır. Eğer doğuştan, Sümerlerle temasa geldikleri zamana kadarki çözülme hızı sabit ise, İlk Türkçe veya Ana Türkçenin muazzam bir zaman önce yaşamış olması gerekir. Bu sonuç, benim 1978 yılı sonunda tamamlayıp 1983 Ağustosunda yayımladığım Altay Dilleri Teorisi adlı çalışmamda, Türk dilinin, ''archeology'' ve ''glottochronology'' araştırmalarından hareketle ileri sürdüğüm ‘yaşı, en pinti hesaplara göre 8500’dür’ (s. 52-55) ifademle karşılaştırılabilir. Şimdi, bu rakam doğrulanmaktadır. Çünkü Ana Türkçeden Ana Doğu ve Batı Türkçesine kadar geçen zamanı da hesaba katarsak, bu devreden zamanımıza kadar geçen 5500 yılın ikiye katlanması mümkündür.▼

#* Bugün, yaşayan Dünya dilleri arasında, en eski yazılı belgelere sahip olan dil, Türk dilidir. Bunlar, çivi yazılı Sümerce tabletlerdeki alıntı kelimelerdir.▼

#* Altay dili teorisindeki en önemli meselelerden biri olan '''l₂/ş''', '''r₂/z'''’ye ait misallerdeki ''anachronism'', bu konuda aksi istikamette bir düzeltme yapılmasını gerektirir.”<ref name="Tuna49" />▼

* {{Sümerce-Türkçe ortak kelimeler listesi (Tuna)}}▼

==* Hun dönemi ==▼

* {{Ana|Hunca}}▼