Türk okçuluğu: Revizyonlar arasındaki fark

[[Türkler]]de [[Okçuluk|okçuluğun]] ve özellikle [[atlı okçuluk|atlı okçuluğun]] önemi tarih öncesi zamanlara kadar uzanır. Yaklaşık M.Ö. 5000'den itibaren [[Altay Dağları|Altay]] ve [[Tanrı Dağları]] ve çevresinde ortaya çıkan, daha sonra da [[İç Asya]]’ya tamamen egemen olan "Atlı Bozkır Kültüründe" [[at]]lara ve okçuluğa büyük önem verilmektedir.<ref name="b">Öngel, Hasan Basri. Gelişim Sürecinde Erken İç Asya Türk Okçuluğu. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, (2001), 189-215.</ref> Tarihteki Türk atlı okçuları, dört nala giderken eyer üstünde dönüp arkaya ok atarak hedefe tam isabet ettirme ustalıklarıyla tanınmışlardır.<ref name="c">Findley, Carter V.. Dünya Tarihinde Türkler. 1. Basım. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006. s. 37.</ref> Uluslararası literatürde "[[Part Atışı]]" olarak isimlendirilen at üzerinde geriye doğru yapılan ok atışının en başarılı ve en ünlü uygulayıcıları Türkler olmuşlardır. Türk kahramanı [[Tarkan (savaşçı)|Tarkan]]ların [[tolga]]larına [[şahin]] tüyü takma hakkı yalnızca Part atışını başarılı bir şekilde uygulayabilenlerine verilmiştir.<ref name="e">[http://www.tirendaz.com/tr/?page_id=169 Türk Geleneksel Okçuluğunun Kısa Tarihi] Tirendaz, erişim tarihi: 3.12.2011</ref> Vur-kaç, sahte geri çekilme ve düşmanın etrafını sarma gibi taktikler Türk atlı okçularının kullandığı ve birçok zaferde kilit rol oynayan taktiklerdir.<ref name="e" /><ref name="d">Özveri, M., Arıç, H., Gür, A., Çetintaş, B. - NTV Tarih - Sayı 34 - Kasım 2011 - İstanbul 1308-7878</ref> Türk destanlarından [[Oğuz Kağan Destanı]]'nda ok ve yay, sembolik anlamlarla yer almaktadır.<ref name="a" /> Türk kültürünün geçmişinde okçuluk geniş bir alanda öneme sahip olmuştur. Orta Asya'da geçim kaynağı ve askerî tatbikat niteliği olan sürek avları, Türk atlı okçuluğunun gelişmesini sağlamış; Türkler bu becerilerini Orta Asya'dan Anadolu'ya taşımışlardır.<ref name="d" /> [[Savaşçılık]], [[avcılık]], [[sporculuk]] gibi alanların dışında sosyal alanda da okçuluk önem teşkil etmiştir. Örneğin askeri bayramlarda, dinsel törenlerde çeşitli sportif okçuluk yarışmaları toplumsal hayatta yer almıştır. Avrasya coğrafyasında göçebe yaşayan Türklerin ok ve yay yapımında kullanılan özel malzeme ve teknikleri gizli bir şekilde usta-çırak yoluyla nesilden nesile aktarması, teknolojik fark sayesinde yerleşik halklara karşı Türklere üstünlük sağlamış ve silah üreticisiyle ailesine sosyal yaşamda seçkinlik kazandırmıştır.

Türkler at üzerinde ileri, geri ve yanlara ok atma konusunda uzmanlaşmışlardır. Anna Komnena bu konu hakkında şöyle demiştir: "Bir Türk kovalamaya geçmişse, düşmanını ok atarak haklar. Kendisi kovalanıyorsa, okları sayesinde üstün gelir. Fırlattığı ok uçarak ata veya atlıya saplanır. Ok çok güçlü bir elle gerilmişse, gövdeyi delip geçer. Türkler gerçekten çok usta okçulardır.” <ref name="f">Gömeç, Saadettin. "Eski Türk Ordusunun Genel Mahiyeti" Orkun İnternet Dergisi, 131. Sayı 12. erişim: 3.12.2011.</ref><ref name="h" /> Dr. Paul E. Klopsteg’in 1929 yılında yayımladığı “Türk Okçuluğu ve Bileşik Yay” adlı kitabında ve Ralph Payne-Gallwey’in “Orta Çağ ve Daha Sonraki Zamanların Türk ve Diğer Doğu Okları” adlı eserlerinde belirttikleri üzere Türklerin binlerce yıl önce gerçekleştirdikleri uzaklık rekorları uzun yıllar boyunca kırılamamıştır.<ref name="b" />

Arkeolojik araştırmalardan, yazılı ve sözlü kaynaklardan elde edilen veriler, okçuluk geleneğinin nesilden nesile aktarılan birikimlerini ve öğretilerini göstermiştir. Özellikle dönemin komşu halklarının yazılı kaynakları ve kültürel tarihin en erken kayıtları, bu birikim ve öğretilerin folklor formu içinde kullanıldığını göstermiştir. Bu verilere ek olarak sembollerle bağlantılı resimlerin olduğu bazı erken yazı sistemi formları da günümüze kadar ulaşmıştır.<ref name="b">Öngel, Hasan Basri. Gelişim Sürecinde Erken İç Asya Türk Okçuluğu. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, (2001), 189-215.</ref>

[[Uygurlar]], yay kirişlerini at kılından yapmışlardır. Ayrıca kaya resimlerinde ve [[Orkun Vadisi]]’ndeki [[Bilge Kağan]] ve [[Kül Tigin]] anıt mezarlıklarında gerçekleştirilen kazılarda farklı ebat ve özelliklerde ok uçları bulunmuştur.<ref name="f">Gömeç, Saadettin. "Eski Türk Ordusunun Genel Mahiyeti" Orkun İnternet Dergisi, 131. Sayı 12. erişim: 3.12.2011.</ref> Türk tarihinde oklar sadece savaş aleti olarak değil, aynı zamanda sembolik anlamlarda da kullanılmıştır. Hakimiyet sembolü olduğu gibi aynı zamanda resmi evrakların bal mumuyla beraber damgalanmasında da kullanılmışlardır. Bunlar özellikle altın, gümüş, bakır, pirinç ve demir madenlerinden yapılmıştır. Yaya sarılan sırmaya "toz", okun ucundaki demir parçaya "temren", okun arkasındaki tüyeyse "yülek" ya da "yelek" denmiştir. Yayların taşınması için bir kap bulunmamış, genellikle kola veya omuza asılarak taşınmıştır; ancak okların taşınması için özel olarak tasarlanmış ve süslenmiş kılıflar üretilmiştir.<ref name="g">Gömeç, Saadettin. "Eski Türk Ordusunun Genel Mahiyeti" 12. Askeri Tarih Sempozyumu Tebliği, 20-22 Mayıs Ankara 2009.</ref>

İslam'ın ilk yıllarında okçuluğun diğer silahlardan farklı olarak önemli bir yeri vardır. Bu sebeple Türklerin İslam'ı benimsemesinden sonra Türk okçuluğuna verilen önem dini bir anlam da kazanmıştır. İslam'da okçulukla ilgili 40 üzerinde hadis olduğu ifade edilmektedir.<ref name="a">[http://www.turkokculugu.com/v2/?p=giris Türk Okçuluğuna Genel Bakış] Kemankeş, erişim tarihi: 2.12.2011</ref> Bizanslı tarihçi [[Genesios]] ve [[Kedrenos]]'a göre Orta Asya'dan [[Anadolu]]'ya gelen Türk okçularının başarıları şu şekilde ifade edilmektedir: 22 Temmuz 837'de [[Halife Mutasım]]'ın emrinde Orta Asya'dan gelen Türklerden oluşan birlikle [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] birlikleri Anadolu'da, [[Dazimon]] kasabasında karşı karşıya gelirler. Sabah vakti başlayan savaşta Bizans [[süvari]]leri halifenin birliklerini dağıtır, yalnızca Türk okçuları dayanırlar. Türk okçularının ok yağmurları sebebiyle Bizans süvarileri göğüs göğüse çarpışma fırsatı bulamaz; ancak aniden başlayan sağanak yağış sebebiyle okçuların yay kirişleri gevşer ve Bizans birlikleri kaçmayı başarır. Yorgo Kedrenos şu ifadeyi kullanmaktadır: "Eğer yağmur (gündüz değil de) gece yağsaydı, imparator ve askerler ölecekti." Bizanslılar da usta okçular olmalarına rağmen (İmparator Iustinianos zamanında bu özellikleriyle ünlenmişlerdir.) 9. yüzyılda zamanla bu özelliklerini kaybetmişlerdir. "Bilge" lakaplı İmparator VI. Leo (866-912), Tactica isimli askeri taktikler kitabında şu ifadeyi kullanmıştır: "Okçuluğun tamamen ihmal edilip Romalılar tarafından bir kenara bırakılmasından itibaren bugünkü başarısızlıklar alışılmış hale geldi."<ref name="d">Özveri, M., Arıç, H., Gür, A., Çetintaş, B. - NTV Tarih - Sayı 34 - Kasım 2011 - İstanbul 1308-7878</ref>