Vikipedi

Üniter devlet: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Nanahuatl (mesaj | katkılar)
Devriyeler
539.212 değişiklik
yalnızca Türkiye konu alınmış, evrensel olmalı
Babatolian (mesaj | katkılar)
Devriyeler
2.539 değişiklik
Son değişikliklerden önceki haline getirildi.
1. satır:
{{DevletHükûmet biçimleri}}▼
{{sö-devlet}}
'''Üniter devlet''', merkezi idarenin üstünlüğüne dayalı ve idari birimlerin (ulusal ölçeğin altındaki birimlerin) sadece merkezi yönetimin devretmeyi uygun gördüğü yetkileri kullanabildiği, tek bir birim olarak yönetilen devlet. Dünya devletlerinin büyük çoğunluğu üniter devlettir.
{{Türkiye siyaseti}}
'''Üniter devlet''', devletin temel unsurları olan [[ulus]], [[ülke|toprak]] ve [[egemenlik]] unsurları ile [[devlet]]in temel [[anayasa]]l organları olan [[yasama]], [[yürütme]] ve [[yargı]] işlevlerinin tek olma özelliğine sahip bulunduğu devlet biçimini ifade eden [[kamu yönetimi]] terimidir. Dünyadaki mevcut devletlerin büyük bir çoğunluğu üniter devlet özelliğindedir. Yasama, yürütme ve yargı güçlerinin merkezde toplanmış olmasıyla birlikte [[yerel yönetim]] kurumlarının varlığı üniter devlet özelliği ile bir çelişme oluşturmadığı gibi merkezi idare uygulamasının olumsuz görülen yönlerini telafi edici olarak değerlendirilmektedir.
 
[[Dosya:Map of unitary states.svg|300px|rightleft|thumb|Dünya üzerinde maviyle gösterilen yerler üniter yapılı devletler.]]▼
Üniter devlette, devlet bölünmez bir bütündür. Fakat, üniter devlette de “il” ve “ilçe” gibi idarî bölümler bulunabilir. Ancak bunlar, basit idarî bölümlemelerdir. Bunların sadece idarî yetkileri vardır. Yasama ve yargı yetkileri yoktur. Bunların hepsi aynı egemenliğe tâbidir. Aynı anayasa ve aynı kanunlar, kısacası aynı hukuk kuralları uygulanır.Yerel yönetimler iç işlerinde sosyal hayatı düzenleyen basit düzenlemelere gidebilir (trafik kuralları gibi) fakat bağımsız hukuki düzenlemeler yapamaz.▼
 
▲Üniter devlette, devlet bölünmez bir bütündür. Fakat, üniter devlette de “il” ve “ilçe” gibi idarî bölümler bulunabilir. Ancak bunlar, basit idarî bölümlemelerdir. Bunların sadece idarî yetkileri vardır. Yasama ve yargı yetkileri yoktur. Bunların hepsi aynı egemenliğe tâbidir. Aynı anayasa ve aynı kanunlar, kısacası aynı hukuk kuralları uygulanır.Yerel yönetimler iç işlerinde sosyal hayatı düzenleyen basit düzenlemelere gidebilir (trafik kuralları gibi) fakat bağımsız hukuki düzenlemeler yapamaz.
==Türk devletinin üniter niteliği==
[[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası]]'nın 3’üncü maddesine göre, “[[Türkiye Cumhuriyeti|Türkiye Devleti]], ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür”. Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütün olması onun “üniter devlet ” olması demektir.<ref>[http://www.anayasa.gen.tr/uniter.htm Türk Anayasa Hukuku Sitesi, Üniter Devlet İlkesi]</ref>
:'''A- Ülkenin bölünmez butünlüğü:'''
*Ülkenin herhangi bir parçası yabancı bir devlete verilemez.
*Ülkeyi oluşturan toprak parçaları bundan ayrılamaz.
*Ülke parçalanıp üzerinde birden fazla devlet kurulamaz.
*Ülke parçalanmamış olmakla birlikte bir başka devletin parçası haline getirilemez.
*Ülke kendi içinde bölünmek suretiyle federal bir devlet oluşturulamaz. Buna federalizm yasağı adı verilir.
:'''B- Milletin bölünmez bütünlüğü:'''
*Ülke sadece coğrafi anlamda değil aynı zamanda milletiyle bölünemez bir bütündür. Yani etnik grup, dinsel cemaatler veya diğer toplumsal unsurlar arasında paylaştırılamaz.
 
==Üniter devletin genel yapısı==
Özellikle ulus devletin üniter devlet modeli ülkeyi ve ülke topraklarında yaşayan topluluğu bütüncül bir yapının içinde bir araya getirirken aynı zamanda toplumsal farklılıkları, ülke içindeki etnik coğrafi, idari ayırımları ve ekonomik duvarları ortadan kaldırmak, homojen, türdeş bir yapı oluşturmak istemiyle ortaya çıkmıştır. Bu amaç doğrultusunda güçlü, her yere girebilen ancak siyasal merkeziyetçiliğin korunması temel düşüncesi çerçevesinde teşkilatlanmış bütüncül bir idari yapılanma oluşturmaya çalışmıştır. Bu yapılanma modeli içinde ülke içinde işlev gören farklı hukuki rejimlere sahip merkezi yönetim ve taşra örgütleri, yerel yönetimler, hizmet yerinden yönetim kuruluşları, kamu kuruluşları, bağımsız idari otoriteler bir bütün parçalarını oluşturur.<ref>NALBANT, Atilla, "Üniter Devlet-Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye", Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997 S.70</ref><ref>[http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=28 MSB, AYİM, E. Mahmut Yılmaz]</ref> Bu bütünlük merkezin denetimi ve gözetimi altında korunur ve gerçekleşir.
 
Üniter niteliğin esasları<ref>[http://www.anayasa.gen.tr/uniter.htm Türk Anayasa Hukuku Sitesi, Üniter Devlet İlkesi]</ref>
* Üniter devlet, ülkesi ile bölünmez bir bütündür. İl, ilçe vb idari bölümler ile ayrılabilirse de bunlar ancak idare hukuku yetki ve sorumluluklarına sahiptir.
* Üniter devlet, milli unsuru ile bölünmez bir bütündür. Din, dil, etnik grup vb. bakımlardan ayrım yapılamaz
* Üniter devlet, egemenlik unsuru ile bölünmez bir bütündür. Tek olan egemenliğin sahası bütün ülkedir.
 
===Merkezi idare===
====Merkezi idarenin taşra teşkilatı====
Merkezi idare, üstlendiği kamu hizmetlerini hizmetin gereklerine, ekonomik ve toplumsal koşullara, ülkenin coğrafya durumuna göre yürütmek, hizmetleri ülkenin her tarafında bulunan halka götürmek için taşrada da örgütlenmiş bulunmaktadır. Bu taşra teşkilatı merkezde bulunan merkezi idarenin taşradaki uzantısıdır. Taşra teşkilatı birimleri ne kadar çeşitli olursa olsun bir bütünün parçasıdırlar yani hepsi aynı devlet tüzelkişiliğinin içerisinde yer alırlar.
 
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 126. maddesinin 1. fıkrasında, ''Türkiye, merkezi idare kuruluşları bakımından, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre, illere, iller de kademeli bölümlere ayrılır'' dedikten sonra bu fıkrayı takip eden 3. fıkrasında ''Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacı ile birden çok ili içine alan merkezi idare teşkilatı'' kurulabileceği belirtilmektedir.<ref>[http://www.turkhukuksitesi.com/makale_248.htm Türk Hukuk Sitesi]</ref>
 
Merkezi idarenin taşra teşkilatı:
* İl idaresi, merkezi idaresinin en büyük taşra teşkilatıdır. İl idaresi, üç bölümden oluşur:
# Vali, il idaresinin başıdır.
# İl İdare Şube Başkanları
# İl İdare Kurulu
* İlçe idaresi
# Kaymakam, ilçe idaresinin başıdır.
# İlçe İdare Şube Başkanları
# İlçe İdere Kurulu
* Bucak idaresi
# Bucak Müdürü
# Bucak Meclisi
# Bucak Komisyonu
 
===Mahalli idareler (yerel yönetimler)===
[[Türkiye Cumhuriyeti]], [[Adem-i merkeziyetçilik|adem-i merkeziyye]] (merkezin bulunmadığı) yönetim biçimi çerçevesindeki "[[Kamu yönetimi|siyasal]] [[Adem-i merkeziyetçilik|yerinden yönetim]]" esasına göre değil "[[İdare|yönetsel]] [[Yerel yönetim|yerinden yönetim]] esası"na göre örgütlenmiş tekçi, üniter yani merkezi bir devlettir.<ref>[http://www.yerelsiyaset.com/pdf/agustos2008/10.pdf Yerel Siyaset]</ref>
 
Yerinden yönetim en geniş anlamıyla merkezin kendi dışında bir otoriteye -bir takım yetkileri aktarması olarak tanımlanmaktadır.<ref>TODAİ, Bölgesel devlet yeni bir yönetim biçimi mi? Atilla Nalbant</ref> [[Osmanlı İmparatorluğu]]nun merkezileşme sürecinin kurumsal olarak [[II. Mahmut]]'la başladığı ileri sürülmektedir. Çünkü daha önce geleneksel Osmanlı idaresinde her eyaletin kendi yasası mevcutken, [[II. Mahmut]] döneminden itibaren ortak bir yapılanma kurulmaya çalışılmıştır.<ref>Atilla NALBANT, Üniter Devlet, Yapý Kredi Yayýnlarý: Ýstanbul, 1997, s.113-132</ref><ref>[http://www.yerelsiyaset.com/pdf/agustos2008/10.pdf Yerel Siyaset, Merkezi Devlet ve Adem-i Merkezi Devlet, Sertaç Güleç]</ref> Osmanlı döneminde modern anlamda ilk [[belediye]] teşkilatı [[tanzimat]]tan sonra kurulmuştur.<ref>[http://www.nobel.gen.tr/Makaleler/IJSES-Issue%202-45-2012.pdf Nobel, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, Alper Özmen]</ref>
 
▲[[Dosya:Map of unitary states.svg|300px|right|thumb|Dünya üzerinde maviyle gösterilen yerler üniter yapılı devletler.]]
== Üniter devletler listesi ==
* [[Afganistan]]
Satır 202 ⟶ 158:
* [[Trinidad ve Tobago]]
* [[Tunus]]
* [[Türkiye]]
* [[Türkiye Cumhuriyeti]]<ref>[http://www.anayasa.gen.tr/uniter.htm Anayasa Hukuku Sitesi, Üniter Devlet İlkesi]</ref><ref>[http://mevzuat.meb.gov.tr/html/2709_0.html MEB. Mevzuat, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Madde 3, 1. Bend]</ref>
* [[Türkmenistan]]
* [[Tuvalu]]
Satır 216 ⟶ 172:
* [[Zambiya]]
* [[Zimbabve]]
 
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
* {{Web kaynağı| url = http://www.anayasa.gen.tr/uniter.htm | başlık = Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2000, s.115-119 | erişimtarihi = 30 Mayıs 2010 | }}
* {{Web kaynağı| url = http://en.wikipedia.org/wiki/Unitary_state | başlık = İngilizce Vikipedi Üniter Devlet maddesi | }}
 
▲{{Devlet biçimleri}}
{{Türkiye konuları}}
[[Kategori:Devlet]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Üniter_devlet" sayfasından alınmıştır