Vikipedi:Tarafsız bakış açısı
Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak kullanıcılar tarafından benimsenmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin kullanıcılardan onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir kısım varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin. |
Ceviz kabuğuna sığacak şekilde bu sayfa: Vikipedi kesinlikle tarafsızdır. Tüm Vikipedi maddeleri ve diğer ansiklopedik içerik tarafsız bakış açısı ile yazılmalı, tüm görüşler adil, orantılı ve herhangi bir eğilimden uzak olarak sunulmalıdır. |
Vikipedi politikaları |
---|
İlkeler |
İçerik standartları |
Diğer kullanıcılarla çalışma |
Dizinler |
Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı (TBA) (İngilizce:Neutral Point of View - NPOV) ilkesine göre, her madde, tüm taraflara eşit uzaklıkta ve ön yargısız olarak, güvenilir kaynaklarda yayımlanmış doğrulanabilir bilgilerle yazılmalıdır. Yazının tonu ve içerdiği ögeler (kategori, resim, harita, şablon, ses dosyası,..) TBA ilkesiyle uyumlu olmalıdır.
Tarafsız bakış açısı Vikipedi'nin |temel ilkelerinden biridir. Vikipedinin kurucusu Jimmy Wales Bazı şeyler tartışmaya açık değildir ve mutlaktır; tarafsız akış açısı da bunlardan biridir diye belirtmektedir. [1]
Bu sayfa, Vikipedi:Tarafsız bakış açısı Vikipedi’nin üç temel ilkesinden biridir. Diğer iki temel ilke Vikipedi:Doğrulanabilirlik ve Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemektir. Bu üç ilke birlikte Vikipedi’nin ana alanında yer alan maddelerin türünü ve kalitesini belirler. Bu ilkeler birbirini tamamlayan ilkeler olduğu için tek başlarına yorumlanmamalı ve Vikipedi madde yazarları bu üç ilkeyi bir arada değerlendirmelidir. Bu temel ilkeler, tartışmaya açık olmayan, diğer uygulamalarla ya da topluluğun görüş birliği ile değiştirilemeyen ilkelerdir. Temel ilkelerin ve kuralların anlatıldığı sayfalarda yalnızca uygulamaları geliştirmek ve ilkelerin kolay anlaşılabilir hâle gelmesi için değişiklik yapılabilir.
Tarafsız bakış açısının açıklanması
Tarafsız bakış açısı
Tarafsız bakış açısı, birbiriyle çatışan görüşlerle başa çıkmanın bir yoludur. Vikipedi’nin tarafsızlık kuralına göre birbiriyle çatışan görüşler olduğu takdirde bu görüşler yan tutmadan, tarafsızca sunulmalıdır. Farklı görüşlerin hiçbirine yersiz bir öncelik verilmemeli ya da doğru olarak gösterilmemelidir. Yalnızca en popüler görüş açısı değil yayımlanmış tüm önemli görüşler sunulmalıdır. Bu durumda bile en popüler bakış açısının ya da orta yol bir görüşün doğru olduğuna dair bir açıklama yapılmamalıdır. Okuyucuların konu hakkında kendi fikirlerini oluşturmalarına izin verilmelidir.
Adı üzerinde tarafsız bakış açısı da nihayetinde bir bakış açısıdır, kesinlikle bakış açılarının yok edilmesi ya da farklı bakış açılarından sözedilmemesi anlamına gelmez. Bu bakış açısı konu hakkındaki farklı bakış açılarının yanında ya da karşısında olmayan, tarafsız bir bakış açısıdır.
Konu hakkındaki tartışmalar tanımlanır, gösterilir, nitelenir ama tartışmaya girilmez. Kimin neye niçin inandığı ve hangi görüş açısının en popüler olduğu hakkında bilgi verilir. Detaylı yazılan maddeler de her görüş açısının ortak değerlendirmesi de verilebilir ama hangisinin daha iyi olduğu hakkında yorum yapmaktan özellikle kaçınılır. Tarafsız yazım, bir tartışmanın tüm taraflarını duygudan uzak, hesaplı, analitik gözle tanımlayan bir yazım biçimi olarak düşünülebilir. Madde de özel bir bakış açısına doğru bir meyil gözlemlendiğinde bu maddenin düzeltilmesi yani tarafsız hâle getirilmesi gerekir.
Önyargı
TBA’na göre görüşler taraf tutmadan tanımlanmalıdır. Tüm yazarların ve tüm kaynakların görüşleri bir konuya eğilim gösterir ve bazı önyargılar içerir. Önyargıdan kasıt, özel bir bakış açısına ya da ideolojiye meyil eden taraflı bir bakış açısına sahip olmadır. Önyargılarından etkilenerek hareket eden kişinin önyargılı olduğu söylenebilir. Taraf tutmak, ya da önyargılı olmak demek bir kişinin bir iddianın doğruluğunu ya da yanlışlığını kabul etmek için o iddianın geçerliliğinden ve sağlamlığından çok kendi oluşturmuş olduğu fikirlere uyup uymadığını temel almasıdır.
Önyargı türleri arasında şunlar bulunur :
- Sınıfsal önyargılar, bir sosyal sınıfı kayıran ya da sosyal sınıf ayrımını gözeden önyargılar gibi.
- Ticari önyargılar, reklam, seçim kampanyası gibi ilgililere kayıran ve özellikle kamuoyu oluşturmak için oluşturulan fikirlere bağlı gibi.
- Irk veya etnik kökene bağlı önyargılar, ırkçılık, milliyetçilik ve bölgecilik bu kapsamdaki önyargıların içine girer.
- Cinsiyete bağlı ön yargılar, cinsiyet ayrımcılığı ya da homofobi tarzı önyargılar gibi.
- Coğrafi önyargılar, tartışmalı konunun yalnızca bir ülkeye göre olan tutumunun belirtilip, diğer ülkelere göre olan bakış açısının belirtilmemesi gibi durumlar.
- Ulusal önyargılar, belirli bir ulusun çıkarlarını gözeten önyargılar.
- Siyasi önyargılar, bir siyasi partiyi tutan veya karşı olan görüşlere bağlı önyargılar
- Dinî konularda bir dinin bakış açısını diğer dinlere göre üztün tutan önyargılar.
- Sansasyonellik, yani olağanüstü olayların sıradan olaylar karşısında daha önemli tutulması. Olağandışı haberlerin ticari kazabç amacıyla olduğundan fazla abartılması sayılabilir.
Basit bir tarafsızlık tarifi
Tarafsızlık ile ilgili kuralları basitçe şöyle tarif edebiliriz : Farklı kanılar üzerine olanlar da dahil olmak üzere yalnızca olguları belirt ama yalnızca kanıların kendisini belirtme. Olgu ve kanı birbirinden farklıdır. "Olgu" diyerek "üzerinde ciddi bir tartışma olmayan bilgi" kastedilmektedir. Örnek olarak, bir anket çalışması sonucu yayımlanan sonuçlar bir olgudur. Mars adında bir gezegen olduğu bir olgudur. Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olduğu bir olgudur. Bu olguların geçerliliğini kimse tartışmaz, dolayısıyla bu olgulardan istediğimiz kadarını kullanmakta özgürüz.
"Kanı" diyerek ise "üzerinde bazı tartışmalar olan bilgi" kastedilmektedir. Bazı durumlarda konu üzerindeki tartışmaların ciddiye alınıp alınmaması üzerinde ortada kalınan durumlar olsa da bazı önermeler oldukça açık bir biçimde kanı niteliği taşır. Örneğin, çalmanın yanlış olduğu bir kanıdır. Beatles’ın dünyanın en büyük grubu olduğu kanıdır. ABD’nin Irak’ı işgal etmesinin doğru olduğunu söylemek bir kanıdır.
Vikipedi yukarıda belirtildiği şekliyle kanılardan çok olguların belirtilmesine adanmıştır. Bir kanıyı belirtmek istediğimizde, bu kanının kimin tarafından verildiğini söyleyerek bu kanıyı bir olguya çevirebiliriz. Dolayısıyla, "Beatles en büyük müzik grubuydu" diye belirtmek yerine, anket sonuçlarıyla doğrulanabilecek olan "ABD’lilerin çoğu Betales’ın en büyük müzik grubu olduğuna inanır" demek bir olgudur. "Beatles, Billboard listesine girmiş bir çok şarkı yapmıştır" sözü de bir olgudur. Bu şekilde ilk cümledeki öznel kanıyı, ikinci ve üçüncü cümlede olduğu gibi doğrulanabilir bir şekilde kanı üzerine olguyu verebiliriz. Dikkat edilmesi gereken burada yapılan siyasi tartışmalarda söylenen "bazıları inanır ki…" lafından farklı olarak kanının atfedildiği kaynak ya da kişi tanımlanabilir ve nesnel olarak belirlenebilir bir topluluk olmak durumundadır. İsim verilmesi durumunda da sözü edilen kişinin konu üzerinde tanınmış bir otoritesi olmak durumundadır.
Kanıları sunarken akılda tutulması gereken kanıların en iyi nasıl anlatılabileceği üzerine anlaşamazlıklar bulunduğudur. Bazen kanıları tanımlamak için farklı cümleler kurmak ve sonunda konu hakkındaki tüm farklı kanıları hak gözeten anlatım yöntemine ulaşmak gerekebilir.
Ancak Vikipedi’nin tarafsızlık kuralını anlatabilmek için yalnızca kanıları değil olguları belirtiriz demek "yeterli değildir." Bir "kanı hakkındaki" olguları belirtirken "aynı zamanda" "karşı karşıya gelen kanılar hakkındaki" olguları da belirtmek önemlidir. Bunu yaparken de kanılardan birisinin doğru ya da yanlış olduğu konusunda yorum yapılmamalıdır. Farklı kanılara kimlerin sahip olduğu ve bunun nedenleri hakkındaki olguları da bildirmek oldukça önemlidir. Bu gibi durumlarda o görüşün öndegelen bir temsilcisini kaynak göstermek iyi bir yöntemdir.
Farklı durumlar ve bunlarla başa çıkma yolları
Bakış açısı ayrımları
Bakış açısı ayrımı başka bir maddede geçen bir konunun olumlu ya da olumsuz yanlarından kaçınmak ya da bunları vurgulamak için yeni bir madde yaratarak TBA kurallarına uymamak için yapılmış bir girişimdir. Genel olarak bu kabul edilmez bir durumdur. Genel kabul gören kurallara göre belli bir konu ile ilgili tüm olgular ve başlıca farklı görüş açıları tek bir maddede işlenir.
Yersiz önem verme
TBA’na göre bir madde doğrulanabilir kaynaklarda yer alan başlıca farklı görüş açılarını her birinin önemine göre adil bir biçimde anlatmalıdır. Bu önemli bir sınırlama getirir: Görüş açılarını karşılaştıran maddelerde daha az kabul gören bakış açılarına daha popüler olanlar kadar çok yer verilmez ve çok az destek gören bakış açılarından da hemen hemen hiç söz edilmez. Tartışmalı bir konuyu anlatmaya çalışırken küçük bir azınlık tarafından konuya bakışa çoğunluk bakışı ile aynı önemi vermemeli ve çok küçük azınlıklar tarafından paylaşılan bakış açılarından da bunlara özel maddeler dışında sözedilmemelidir. Küçük azınlık bakış açılarına yersiz derecede önem vermek ya da çok küçük azınlıkların bakış açılarından bahsetmek tartışmanın biçimi hakkında yanıltıcı olacaktır. Vikipedinin amacı birbirine karşıt görüşleri konunun uzmanları ya da ilgili taraflar arasındaki temsil oranına göre belirtmektir. Bu kural yalnızca maddeler için değil aynı zamanda resimler, dış bağlantılar, kategoriler ve diğer tüm materyal için de geçerlidir.
Yersiz önem verme yalnızca bakış açıları için uygulanmaz. Bir bakış açısına yersiz önem verme nasıl tarafsız olmuyorsa doğrulanabilir ve kaynaklı ifadelere de yersiz önem vermek taraflı olur. Bir madde konunun hiçbir noktasına yersiz önem vermemeli ve her noktayı konu ile bağlantısıyla orantılı olarak işlemeye çabalamalıdır. Yersiz önem verme değişik biçimlerde ortaya çıkabilir: detayların derinliği, yazı miktarı, madde içindeki yerleşimi ve ifadelerin yan yana gelmesi gibi.
Elbette bu çok az azınlık tarafından kabul görmüş bakış açıları kendilerine ait maddelerde detaylı olarak açıklanabilir ama bu maddelerde gerçek bakış açısı olarak sunulmamalıdır.
- Jimbo Wales’in görüşlerine göre, (Eylül 2003 tarihinde posta listesinden alınmıştır):
- Eğer bir bakış açısı çoğunluktaysa bunu genel kabul görmüş referans yazılara dayanarak kanıtlamak kolay olacaktır;
- Eğer bir bakış açısı hatırı sayılır bir azınlık tarafından kabul görmüş ise bu görüşü savunan önde gelen kişi ya da toplulukları belirtmek kolay olacaktır;
- Eğer bir bakış açısı çok küçük bir azınlığın görüşüyse bunun Vikipedide yeri yoktur (belki yardımcı bir madde de yer alabilir), doğru olup olmamasının ya da kanıtlayıp kanıtlayamamanızın bir önemi yoktur.
Diğer bir deyişle çok az kişi tarafından desteklenen görüşler sanki önemli bir topluluk tarafından destekleniyormuş gibi gösterilmemeli ve hatta bu tarz görüşlerden hiç sözedilmemelidir.
Özel olarak son yorumu genişletecek olursak, eğer kimsenin inanmadığı bir şeyi kanıtlayabilecekseniz bunun ilk olarak yapılacağı yer Vikipedi değildir. Bu konudaki kanıt başka bir yerde sunulup tartışıldıktan sonraysa burası kaynak gösterilebilir.
Önemli bir bileşen: iyi araştırma
Bir yazının Tarafsız Bakış Açısına (TBA) yaklaşıp yaklaşmadığı konusunda anlaşmalardan kaçınmanın yolu iyi araştırmadan geçer. Yukarıda sözü edilen olgular belli bir bakış açısına göre değildir. Tarafsız bakış açısını yakalamanın iyi bir yolu Vikipedi’ye eklemek istediğiniz bilgiyle ilgili saygın bir kaynak bulup sonra da bu kaynağı belirtmektir. Bu tartışmalı bir konuda farklı yanların olduğunu gözardı etmeden, tartışmanın bir tarafını tanımlayabilmenin kolay bir yoludur. Anahtar nokta en iyi ve en güvenilir kaynakları bulabilmektir. İyi kitapları ve dergi makalelerini bulabilmek için kütüphaneleri araştırın ve en güvenilir çevrimiçi kaynakları araştırın. Önceden yapılan az bir çalışma ile daha sonradan doğruyu kanıtlamak için geçirilecek zaman kaybını engelleyebilirsiniz.
Diğer önemli bir husus ise bazen eşdeğer güvenilirlikteki kaynakların birbiriyle çelişmesi durumudur. Böyle bir durumda tarafsız bakış açısı politikasının özü aynı konuda farklı görüşlerin aynı sayfada dengeli olarak yer almasıdır, yani kaynakların güvenilirliği ve tanınmışlığına göre alan ayrılarak anlatılmalıdır. Mümkün olduğu takdirde, olguları en dengeli biçimde anlatan kaynaklara öncelik tanımak yerinde olur.
Anlatım tarzının adilliği
Eğer tartışmalı konuları tarafsız bir bakış açısıyla anlatacaksak farklı görüş açılarını anlatım tarzımız yeteri kadar adil ve duyarlı olmalıdır. Farklı bakış açılarını gösteren birçok madde partizanca yorumlarla sonuçlandırılmaktadır. Bir madde de kanılardan çok olgulara yer verilse dahi hangi olgulara yer verildiği ve bunların nasıl sunulduğuna göre dolaylı olarak taraf tutabilmektedir. Örneğin madde boyunca farklı görüşlerin tek tek çürütülmesi, farklı kanıların anlatıldığı bir bölümde olgu olarak verilmesinden daha yönlendiricidir.
Bunun yerine, çok az kişi tarafından desteklenen görüşler için söylenenleri aklımızda tutarak, maddenin genel anlatım tarzında tüm farklı bakış açılarına makul bir yaklaşım sergilemeliyiz. Önemli sayılabilecek farklı bakış açılarının tamamını sempatik bir yaklaşımla vermeliyiz. Şöyle bir tarzla yazabiliriz: Şu ya da bu iyi bir fikirdir ancak bu fikri benimsemeyenlerin görüşüne göre bu fikri destekleyenler şu ya da bu detayı gözardı etmişlerdir.
Kişilerin eserleri hakkındaki kanıların anlatılması
Sanat, sanatçılar ve diğer yaratıcılık ile ilgili konularda aşırıya kaçan Vikipedi maddeleri bulunmaktaydı. Bu bir ansiklopedide olmaması gerekn bir durumdur. Şu ya da bu kişinin tarihteki en büyük gitarist olduğunda hemfikir olamayabiliriz ancak sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu tarafından ya da öndegelen uzmanlar tarafından nasıl değerlendirildiğinden sözedebiliriz. Eserler hakkındaki yaygın yorumları, bu yorumları yapan kişilerin sözlerini vererek ya da kaynak göstererek vermek uygun bir yaklaşımdır. Örneğin William Shakespeare’nin İngilizce’nin en büyük oyun yazarlarından biri olarak tanındığı bilgisi bir ansiklopedide yer alabilir. Ancak, tarafsız kalabilme açısından okuyucunun bir çok tanınmış bilimadamının farklı görüşlerde olduğunu ve Shakespear’e atfedilen birçok eserin aynı dönemde yaşamış olan Oxford Earl’üne ya da Christopher Marlowe’a ait olabileceğine dair güçlü iddialar olduğunu bilmeye hakları vardır. Bazı sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu ya da eleştirmenler tarafından nasıl karşılandığına dair araştırma yapmak gerekebilir, ancak bir kere bu belirlendikten sonra bir Vikipedi yazarının kendine özgü yorumundan daha açık ve dikkate değer bir ifade olur.
Bırakın olgular kendini ifade etsin
Karada, Saddam Hüseyin maddesi hakkında şu öneriyi yaptı:
- Onun kötü biri olduğunu söylemeye gerek bile yok. Hitler maddesi de bu nedenle Hitler kötü bir adamdı diye başlamıyor. Gerek yok çünkü yaptıkları onu binlerce kere mahkum ediyor zaten. Yalnızca Nazi soykırımı hakkındaki olguları duygusallığa kapılmaladan listeliyoruz ve ölülerin sesleri bir kere daha öyle bir şekilde yükseliyor ki isim takmayı hem anlamsız hem de gereksiz kılıyor. Lütfen siz de aynısını yapın: Saddam’ın işlediği suçları listeleyin ve kaynaklarınızı belirtin.
Okuyucuların ahlak dersi verilmesini büyük bir olasılıkla iyi karşılamayacaklarını unutmayın. Eğer olguların kendilerini ifade etmelerine izin vermezseniz okuyucları yabancılaştırabilir ve bulunduğunuz konuma karşı yer almalarına neden olabilirsiniz.
Atıfta bulunmak ve kanıtlamak
Bazen içinde önyargı barındıran ifadeler atıfta bulunarak ya da kanıtlanarak TBA’na uygun hâle getirilir.
Örneğin, "Sarı çizmeli Mehmet Ağa en iyi futbol oyuncusudur" demek tamamen bir kanının ifadesidir. Bu ifadeyi Vikipedi’ye uygun hâle getirebilmek için doğrulanabilir ise başkasına atıfta bulunmak bir yöntemdir: Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın futbol yeteneği, Hıncal Uluç ve Erman Toroğlu gibi futbol eleştirmenleri tarafından oldukça övülmüştür. Burada yapılan dikkat edilirse ifadenin yalnızca doğru olduğunu söylemek değil konu üzerinde uzman sayılan kişilerin kanısına atıfta bulunmaktır.
Başka bir yöntem de detaylı olgular vererek bu ifadeyi kanıtlamaktır: Sarı Çizmeli Mehmet Ağa 2003-2006 yılları arasında ligde en çok gol atan futbolcudur. . Bu ifade çok açık olmayan en iyi sıfatı yerine, Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın hangi konuda öne çıktığını açıklar.
Taraflı ya da önyargılı ifadeleri kaçak anlatım tarzı kullanarak yeniden yazmak çok cezbedicidir: Birçok insan Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın en iyi futbol oyuncusu olduğunu düşünür. Ancak bu tarz ifadeler saldırıya açık ifadelerdir: Evet birçok insan öyle düşünür ancak cahil olan birçok insan; ya da Birçok ne kadar çok? Bence yalnızca birkaç insan öyle düşünüyor. Sözedilen iddiayı bilinen bir otoriteye atfederek ya da arkasındaki olguları kanıtlayarak bu tarz problemleri engelleyebilirsiniz.
Tarihçe ve ilkenin ardındaki mantık
TBA’nın tarihçesi
TBA Vikipedi’nin en eski ilkelerinden birisidir.
- Nupedia'nın "Non-bias policy (Tarafsızlık politikası)"nın taslağı Larry Sanger tarafından 2000 yılının ilkbahar ya da yazında yazıldı.
- Jimbo Wales Vikipedi’nin ilk aylarında "tarafsız bakış açısı" ile ilgili açıklama yaptı: bakınız web arşivindeki kopya (not: bu sayfada 12 Nisan 2001’e kadar diğer vikipedistler tarafından yapılan yorumlar da bulunmaktadır.) – TBA sayfasının sonraki versiyonlarında Jimbo'nun açıklaması TBA politikasının "özgün tanımı" olarak bilinmektedir.
- TBA politikasının daha ayrıntılı bir versiyonu Aralık 2001’de Meta-Wiki’de Larry Sanger tarafından yazılmıştır: bakınız "Tarafsız bakış açısı--taslak," Larry Sanger'ın 20 Aralık 2001 tarihli versiyonu.
- Çeşitli değişikliklerden sonra (bakınız Meta’daki "taslağın" değişiklik tarihçesi) Larry Sanger ve diğerlerinin değiştirdiği versiyon 25 Şubat 2002 tarihinde İngilizce Wikipedia’ya taşınmıştır. [1], ve diğer değişikliklerden sonra (bakınız İngilizce Wikipedia’da değişiklik tarihçesi), İngilizce Wikipedia’daki son hâlini almıştır. Bu sayfada İngilizce versiyonundan çevrilmiştir.
- Başka bir kısa tanımlama Brion Vibber tarafından metaya 17 Mart 2003 tarihinde sunulmuştur: bakınız Meta'nın "Tarafsız Bakış Açısı," 17 Mart 2003 versiyonu
TBA’nın ardındaki mantık
Vikipedi genel bir ansiklopedidir, yani insanoğlunun sahip olduğu bilginin belli bir genellik düzeyinde sunumudur. Ancak insanoğlu özel durumlar hakkında anlaşmazlık içinde olabilir; farklı bakış açıları olan her konuda taraf olan görüşler doğrunun ne olduğunu açıklar, diğer görüşlerle çelişir ve taraftarları diğer görüşlerin yanlış olduğuna dolayısıyla da bilgi olmadığına inanır. Doğruluk üzerine anlaşmazlık olduğunda bilginin ne olduğu üzerinde de anlaşmazlık vardır. Vikipedi ortak bir çalışma sonucunda varolabilmektedir ancak bu ortak çalışma esnasında bir kişinin p diye belirttiğini bir başka kişinin p-değil diye değiştirdiği ve bunun durmaksızın yapıldığı düzenleme savaşları sorununu nasıl çözebiliriz?
Buna bir çözüm, Vikipedi’de çalışabilmek amacıyla insanoğlunun bilgisinin her türlü değişik konuda tüm farklı dikkate değer teoriler içerdiğini kabul etmektir. Hedefimiz insanoğlu bilgisinin bu anlamda bir sunumunu verebilmek. Neyin bilindiği zaman geçtikçe sürekli olarak değişir bu nedenle bilmek kelimesini tırnak içinde kullanıyoruz. Orta Çağ’da Avrupalılar hastalıkların sebebinin şeytanlar olduğunu bilirdi, şimdiyse biz sebebinin başka olduğunu biliyoruz.
İnsanoğlu bilgisini yine bu yönde ama taraflı olarak da özetleyebiliriz: K konusu hakkında bir dizi teoriyi sıralayabilir ve K’nın doğruluğu hakkında şu ya da bu iddialarda bulunabiliriz. Ancak Vikipedinin bir uluslararası ortak çalışma projesi olduğunu, yazarları ve okuyucuları arasında hemen hemen her konuda farklı tüm bakış açılarına sahip kişiler olabileceğini dikkate almalı. Sonsuza kadar sürecek düzenleme savaşlarını engellemek için dikkate değer her görüşü adilce sunmak ve hiçbirinin doğruluğunu ya da yanlışlığını belirtmemek için hemfikir olabiliriz. Bu şekilde maddeyi, burada anlatıldığı gibi tarafsız ya da önyargısız hâle getiren de budur. Tarafsız bakış açısıyla yazmak için çatışmalı görüşler doğrulukları belirtilmeden verilir; bunu yapabilmek için bu görüş taraftarlarının yaklaşık olarak kabullenebileceği bir şekilde bu görüşleri tanımlamak yeterli olacaktır ve ayrıca bu görüşleri de taraftarlarına atfetmek gerekir. Tartışmalar Vikipedi’de tanımlanır, tekrardan açılmaz.
Bu politikanın ana nedenini özetleyecek olursak: Vikipedi bir ansiklopedi, insanoğlunun bilgisinin bir birikimidir. Ancak Vikipedi katılımcılar tarafından oluşturulduğu, uluslararası katılımın bulunduğu bir platform olduğundan katılımcıların her konuda aynı fikirde olmasını ve hatta birçok durumda da bilginin ne olduğu konusunda aynı kanaatte olmasını bekleyemeyiz. Dolayısıyla insanoğlu bilgisinin daha geniş bir tanımını, birbiriyle çatışan geniş bir teori yelpazesinin bilgiyi oluşturduğunu kabul edebiliriz. Hem bireysel hem de topluluk olarak bu çatışan bilgileri, hiçbirinin savunuculuğunu yapmadan, çok az kişi tarafından savunulan görüşleri önemliymişçesine sunmadan, adilce sunmak için çaba sarfetmeliyiz.
Bu politikaya bağlı kalmamızın başka bir nedenş daha vardır. Okuyucular tarafından herhangi bir kanıya bağlı kalmalarını ummadığımız anlaşıldığında, kendi kararlarını kendilerinin vermesi sağlanır dolayısıyla da entellektüel bağımsızlık sağlanmış olur. Totaliter hükümetler ve dogmatik kurumlar her zaman Vikipediye karşı çıkmak için bir neden bulacaklardır. Eğer tarafsızlık politikamıza sadık kalmayı başarabilirsek, birçok konuda birbiriyle çatışan teorilerin sunulması , Vikipedi yazarlarının yani tüm katılımcıların okuyucuları kendi kanılarını oluşturmada özgür bıraktığı fikrini destekleyecektir. Farklı bakış açılarını, okuyucunun herhangi birisini kabul etmesini istemeden sunan yazılar serbest bırakıcıdır. Tarafsızlık dogmacılığın hakkından gelir. Vikipedide çalışan herkes bunun iyi bir şey olduğunda hemfikir olabilir.
Örnek: Kürtaj
Taraflı bir yazıyı vikipedistlerin nasıl geliştirdiğini incelemek yararlı olabilir.
İngilizce Vikipedide kürtaj sayfası, 2001 yılının başlarında farklı görüşlerin savunucuları sayfayı daha çok ateşli tartışmalar için kullanmış ve sayfada hangi tezlerin bulunması ve çatışan görüşlerin nasıl sunulması konusunda bir anlaşmaya varamamışlardı. Gereken (ve daha sonra yapılan) değişik zamanlarda kürtajın ahlaki ve yasal açılardan farklı konumunun detaylı olarak tartışılmasıydı. Bu bakış açıları öyle bir şekilde tartışıldı ki sözedilen farklı görüşlerin hiçbirinden yana çıkılmıyordu. Böylece kürtaj konusu etrafındaki tezlerin anlaşılması, farklı görüşlerin sempatik yollardan, herbirinin güçlü ve zayıf yanları sunularak yapılmasıyla kolaylaşmıştır.
Bunun gibi ilk olarak partizanca nutuklar gibi başlayan ama daha sonra tüm görüşlerin açıkça ve samimi bir şekilde yazılması için çabalayan kişiler tarafından düzenlenen bir çok başarı öyküsü bulunmaktadır.
Notlar
- ^ TBA: "tarafsızlığının değiştirilmesi tartışılamaz" statement by Jimbo Wales in November 2003 ve bir daha Jimbo Wales in April 2006 Amerikan mahkemesinde teyid edilmiştir.