Medler: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
Key Xusrew (mesaj | katkılar) Kaynakçalı yeni eklemeler yapıldı. Etiketler: Geri alındı Görsel Düzenleyici |
||
107. satır:
}}
{{İran tarihi}}
[[Dosya:Median Empire.jpg|küçükresim|Med İmparatorluğu.]]
'''Medler''' {{#tag:ref|Oxford English Dictionary'e (Oxford İngilizce Sözlüğü) göre "Mede" kelimesi, eski Farsçadan (Attika ve İyonik) Latinος (arcadochypriote ma-to-"" Μᾶδοι, çoğul) klasik Latincede Mēdus'tan (genellikle çoğul olarak) gelir "<ref>[[Oxford English Dictionary]] "[https://www.oed.com/start?showLogin=false giriş Mede, n.]". [http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http%3A%2F%2Fwww.oed.com%2Fview%2FEntry%2F115629%3Frskey%3DkViil4%26result%3D4 Arşiv]</ref>|group=not}}([[Eski Farsça]]:''Māda'', [[Yunanca]]: Μῆδοι, [[İbranice]]: מָדַי) [[İran coğrafyası|İran]]'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski bir [[İran halkları|İran halkıdır]]. [[Yunanlar]] bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişler. Medler ilk kez Asur kralı [[III. Salmaneser]]'in dönemindeki (MÖ 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişler.<ref name="britannica">{{Web kaynağı|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media|başlık=Media|erişimtarihi=27 Ağustos 2009|arşivtarihi=9 Mayıs 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150509044057/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media|tarih=2009|ölüurl=hayır|dil=İngilizce|yayımcı=Encyclopedia Britannica Online}}</ref> MÖ 1100-1000 civarında , kuzeybatı İran'ın dağlık bölgesini ve [[Hemedan]] ([[Ekbatan]]) bölgesinde bulunan Mezopotamya'nın kuzeydoğu ve doğu bölgesini ele geçirmişlerdir. İran'da ortaya çıkışlarının MÖ 800 yılları arasında gerçekleştiğine inanılmaktadır. M.Ö. 7. yüzyıldan MÖ.5. yüzyıla dek batı İran'ın ve diğer bazı bölgelerin Med hakimiyeti altında olmasına rağmen, kesin coğrafi uzantıları bilinmemektedir. Her ne kadar eski [[Orta Doğu|Orta doğu]] tarihinde önemli bir yere sahip olsalar da, Medler'in tarihlerini yeniden yapılandırmaya izin veren hiçbir metin kaynağı bulunmamaktadır. Sadece dış kaynaklardan, [[Asur]], [[Babil]] ve [[Yunanlar|Yunan]] kaynaklarından ve ayrıca Medler'in işgal ettiği sanılan bazı İran arkeolojik alanlarında varlıklarına rastlanmaktadır.
Satır 131 ⟶ 130:
California Üniversitesi'nde tarih profesörlüğü yapmış Wadie Jwaideh: "''Kürt halkının tanınmış atalarından biri olan Med İmparatorluğu, Kürtler tarafından kurulduğu söylenebilecek harika nasyonal olan, tek devletti''"<ref>Kürt Ulusal Hareketi: Kökenleri ve Gelişimi ”. Sayfa: XV. Syracuse University Press. İlk baskı, 2006.[https://books.google.com.tr/books?id=FCbspX-dGPYC&pg=PR15&dq=%22The+empire+of+the+Medes,+one+of+the+reputed+ancestors+of+the+Kurdish+people,+was+the+only+great+national+state+that+may+be+said+to+have+been+established+by+the+Kurds%22&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjKlfmk1uPrAhXOk4sKHeqpAkgQ6AEwAHoECAAQAQ#v=onepage&q=%22The%20empire%20of%20the%20Medes%2C%20one%20of%20the%20reputed%20ancestors%20of%20the%20Kurdish%20people%2C%20was%20the%20only%20great%20national%20state%20that%20may%20be%20said%20to%20have%20been%20established%20by%20the%20Kurds%22&f=false]</ref>
[[Dosya:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|küçükresim|Bir Med Kralı kabartması, Paris Louvre Müzesi.]]
“Hiç şüphe yok ki, Mar (Medyalılar) terimi Kürtleri ifade ediyor." Rus doğubilimci [[Vladimir Minorski|Vladimir Fyoodoroviç Minorsk]]<nowiki/>i (1877–1966), "L'origine des Kurdes", Travaux du XX-ene Congres des Orientalistes, Bruxelles, 1938, syf:143-52<ref>[[Vladimir Minorski|Vladimir Fyoodoroviç Minorsk]]<nowiki/>i (1877–1966), "L'origine des Kurdes", Travaux du XX-ene Congres des Orientalistes, Bruxelles, 1938, syf:143-52</ref>
[[Dosya:Mad-5223.jpg|küçükresim|Med erkeği. Persepolis duvar kabartmaları.]]"Medler, Ksenofon'un kitabında bahsettiği Kardukilerin (Karduya) ve modern Kürtlerin atalarıdır." Mack Chahin, "Yunanlılardan Önce" adlı kitabı, syf: 109. James Clarke and Co Ltd yayınları.<ref>Mack Chahin - Before the Greeks, syf: 109</ref>[https://books.google.com.tr/books?id=gal_11QHPqUC&printsec=frontcover&dq=%E2%80%9CBefore%2BThe%2BGreeks%E2%80%9D%2BChahin&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwi3lcj0q5nsAhWhk4sKHU0qDKUQ6AEwAHoECAIQAg#v=onepage&q=%E2%80%9CBefore%2BThe%2BGreeks%E2%80%9D%2BChahin&f=false]
“Medler, Zagros dağının batı kesiminde yaşadılar ve genişlediler. Bu bölge modern Kürdistan ve Luristan'dır.” Israel Smith Clare (1847-1924), “Ancient History” kitabı.<ref>Israel Smith Clare - Ancient History</ref>[https://books.google.com.tr/books?id=TkYQAAAAYAAJ&q=%E2%80%9CAncient%2BHistory%E2%80%9D%2BIsrael%2BSmith%2BClare&dq=%E2%80%9CAncient%2BHistory%E2%80%9D%2BIsrael%2BSmith%2BClare&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjEqY_7rJnsAhWpk4sKHZYiBC8Q6AEwAHoECAQQAg]
"[[Kürtler|Kürtlerin]] büyük bir kısmı Medler'den geliyor, ancak bazıları [[Manna Krallığı|Mannala]]<nowiki/>r, [[:en:Cadusii|Kadusiler]] ve [[Kassitler]] ya da [[Sakalar]]’ın halefleridir." Prusyalı tarihçi ve coğrafyacı [[:en:Konrad_Mannert|Konrad Mannert]] (1756-1834).[https://books.google.com.tr/books?id=_vUaAAAAYAAJ&pg=PA32&dq=%E2%80%9CGreat%2Bmass%2Bof%2Bthe%2BKurds%2Bare%2Bdescended%2Bfrom%2Bthe%2BMedes&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwi9v4mL1LrtAhXGpYsKHZwdAJUQ6AEwAHoECAEQAg#v=onepage&q=%E2%80%9CGreat%2Bmass%2Bof%2Bthe%2BKurds%2Bare%2Bdescended%2Bfrom%2Bthe%2BMedes&f=false][https://www.worldcat.org/title/new-englander/oclc/780179158&referer=brief_results]
"Kürtler, diğer Aryan göçmenlerle birlikte, Ortadoğu'nun geniş bölgelerini yöneten kendi imparatorluklarını - Med İmparatorluğunu - kurmayı başardılar. O zamandan beri Kürtler ve Kürdistan nispeten bağımsız kaldı...” Albany-New York Eyalet Üniversitesi, Bilgi Bilimi ve Politikası Okulu, Yrd. Doçent Lokman I. Meho.[https://www.albany.edu/feature2001/new_faculty/meho.html] Kaynak “Kürt Kültürü ve Toplumu: Açıklamalı Kaynakça”, syf:11. Lokman I. Meho ve Kelly L. Maglaughlin.<ref>Lokman I. Meho & Kelly Maglaughlin - Kurdish Culture and Society, An Annotated Bibliography </ref>[https://books.google.com.tr/books?id=sl4PIeyWriUC&printsec=frontcover&dq=okman%2BI.%2BMeho.%2B%E2%80%9CKurdish%2BCulture%2Band%2BSociety%3A%2BAn%2BAnnotated%2BBibliography%E2%80%9D&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwic6ZfVqJnsAhVxhosKHcL7ByQQ6AEwAHoECAMQAg#v=onepage&q&f=false]
<nowiki>''</nowiki>Medlerin dili, Hint-Avrupa dil ailesinin İrani kolunda olan Kürtçe gibidir.<nowiki>''</nowiki> [[:en:William_L._Eagleton|William Lester Eagleton Jr]] (1926 - 2011), "1946’nın Kürt Cumhuriyeti" adlı kitabı. [[Oxford University Press]], yayınları, 1963.<ref>[[:en:William_L._Eagleton|William Lester Eagleton]] - The Kurdish Republic of 1946, Oxford University Press, 1963</ref>[https://books.google.com.tr/books?hl=tr&id=bVNtAAAAMAAJ&dq=editions%3AUOM39015009337091&focus=searchwithinvolume&q=%2Blanguage%2Bof%2Bthe%2BMedes]
"Şu anda Kürtçe konuşanların çoğunluğu, büyük olasılıkla eskiden Med lehçelerini konuşanlardır." Prof. [[:en:Gernot_Ludwig_Windfuhr|Gernot Ludwig Windfuhr]] (1938-) Michigan Üniversitesi, Kaynak: "Isoglosses: Persler ve Partlar, Kürtler ve Medler Üzerine Bir Eskiz", Monumentum H.S. Nyberg Tome II. (Brill, Acta Iranica-5), Leiden: 457-471.[https://books.google.com.tr/books?id=MYxCAAAAYAAJ&q=%22majority%2Bof%2Bthose%2Bwho%2Bnow%2Bspeak%2BKurdish%2Bmost%2Blikely%2Bwere%2Bformerly%2Bspeakers%2Bof%2BMedian%2Bdialects%22&dq=%22majority%2Bof%2Bthose%2Bwho%2Bnow%2Bspeak%2BKurdish%2Bmost%2Blikely%2Bwere%2Bformerly%2Bspeakers%2Bof%2BMedian%2Bdialects%22&hl=en&sa=X&redir_esc=y]
"Kürtler, fiziksel olarak Orta Doğu'daki insan ırkının belki de en iyi örnekleridir ve karakter ve bir dereceye kadar fizyonomi açısından Afganlara benziyorlar. Onlar, Medlerin doğrudan torunlarıdır." [[:en:Arnold_Wilson|Sör Arnold Talbot Wilson]] (1884–1940). "Mezopotamya, 1917-1920: Bir Sadakat Çatışması; Kişisel ve Tarihsel Bir Kayıt" adlı kitabı, syf: 127. Orjinal basım, İndiana Üniversitesi, sonraki basım, [[Oxford University Press]], 1936.<ref>[[:en:Arnold_Wilson|Sir Arnold Talbot Wilson]] - 1917-1920: A clash of loyalties, Oxford University Press, 1936</ref>[https://books.google.com.tr/books?id=1YDRAAAAMAAJ&q=%22The%2BKurds%2Bare%2Bphysically%2Bperhaps%2Bthe%2Bfinest%2Bspecimens%2Bof%2Bthe%2Bhuman%2Brace%2Bin%2Bthe%2BMiddle%2BEast%2C%2Band%2Bthey%2Bresemble%2BAfghans%2Bin%2Bcharacter%2Band%2Bto%2Bsome%2Bextent%2Bin%2Bphysiognomy.%2BThey%2Bare%2Bthe%2Bdirect%2Bdescendants%2Bof%2Bthe%2BMedes.%22%2BSir%2BArnold%2BTalbot%2BWilson&dq=%22The%2BKurds%2Bare%2Bphysically%2Bperhaps%2Bthe%2Bfinest%2Bspecimens%2Bof%2Bthe%2Bhuman%2Brace%2Bin%2Bthe%2BMiddle%2BEast%2C%2Band%2Bthey%2Bresemble%2BAfghans%2Bin%2Bcharacter%2Band%2Bto%2Bsome%2Bextent%2Bin%2Bphysiognomy.%2BThey%2Bare%2Bthe%2Bdirect%2Bdescendants%2Bof%2Bthe%2BMedes.%22%2BSir%2BArnold%2BTalbot%2BWilson&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjN38TLpJnsAhWIxosKHRh2BqYQ6AEwAHoECAUQAg]
[[Dosya:Hekataios.jpg|küçükresim|Hekataios'un Haritası : Hekataios’un haritasında Medya bölgesi içerisindeki Gordi halkını görmektesiniz.[https://vividmaps.com/ancient-maps-and-atlases/hecataeus-of-miletus/]]]
"Asur yazıtındaki gerçek Medler (Mada), Asur'un doğusunda yaşayan Kürt aşiretleriydi ve toprakları Hazar Denizi'ne kadar uzanıyordu. Çoğunlukla dil olarak Hint-Avrupalı ve Aryan kökenliydiler ve küçük eyaletler halinde her biri kendi 'şehir kralına' itaat eden Yunanlılar gibi yaşadılar." [[Oxford Üniversitesi]]'nde Asuroloji Profesörü olan İngiliz Asurolog ve dilbilimci, [[Archibald Sayce|Archibald Henry Sayce]] (1845 - 1933). Kaynak: Tarihçilerin Dünya Tarihi. Bölüm II. Med veya İskit İmparatorluğu.<ref>[[Archibald Sayce|Archibald Henry Sayce]] - The Historians' History of the World, Chapter II. The Median or Scythian Empire, p:584, Henry Smith Williams Lld.</ref>[http://www.gutenberg.org/files/52177/52177-h/52177-h.htm] Sayfa: 584. Editör, Henry Smith Williams Lld.
"Muhtemelen günümüzün vahşi Kürt veya Lur'u, fiziksel olarak eski Medlere, büyük platonun daha yumuşak sakinlerinden daha çok benziyorlar." İngiliz bilim adamı, tarihçi ve Hıristiyan ilahiyatçı [[:en:George_Rawlinson|George Rawlinson]] (1812 - 1902) Kaynak: "The Seven Great Monarchies" Bölüm III : Character, Manners And Customs, Arts, Etc., Of The People.<ref>[[:en:George_Rawlinson|George Rawlinson]] - The Seven Great Monarchies, Chapter III : Character, Manners And Customs, Arts, Etc., Of The People.</ref>[https://www.gutenberg.org/files/16163/16163-h/16163-h.htm#link2HCH0003]
"Kürtler ve Beluçlar, Med soyundan geliyor." Beluç tarihçisi Mohammed Salih-i Zengene-i Belûc, "Kurd gāl nāmak" (Koord-gal-namak/Kürt Halkının Kitabı) adlı kitabı.<ref>Axwend Mohammed Salih-i Zengene-i Belûc - Kurdgelnamak (Kurd-gel-name), the Book of the Kurdish People, 1659/1660, </ref>[https://books.google.com.tr/books?id=PvAxAAAAMAAJ&q=%22Kurd%2Bg%C4%81l%2Bn%C4%81mak%22&dq=%22Kurd%2Bg%C4%81l%2Bn%C4%81mak%22&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjAseSHr5nsAhVq_SoKHXEhC3AQ6AEwAHoECAAQAg]
Grek tarihçi ve coğrafyacı [[Hekataios (MÖ 550 doğumlu tarihçi)|Hekataios]] (M.Ö 550-476), [[Ksenofon]]’un Karduki/Karduya dediği halka/yere, “Gordi - Kordi” demiştir.
== Notlar ==
| |||