Vikipedi

Yakutça

(Yakut dili sayfasından yönlendirildi)

Yakutça veya Sahaca (Sakha tyla), Yakutların konuştuğu dildir. Türk dillerinin Sibirya grubuna bağlı dil 450.140 kişi tarafından konuşulur. Ayrıca Taymir Yarımadası'nın doğusunda yaşayan halkların ticaret dilidir (Ruslar hariç). Konuşucuların çoğunluğu Rusya'ya bağlı Yakutistan'da yaşar.

Yakutça
Ana dili olanlar Rusya
Konuşan sayısı 450,140 kişi  (2010)[1]
Dil aileleri
Türk dilleri
Resmî durumu
Resmî dil

 Rusya

Dil kodları
ISO 639-1 yt
ISO 639-2 sh
ISO 639-3 –
Yakut and Dolgan languages.png
  Yakutça
  Dolganca

Yakutça bazı tümcelerDüzenle

  • Olorbuttâğar ülelêbit orduk = Çalışmak oturmaktan daha iyi(dir).
  • Min ubayım saha oskuolatıgar bâr = Benim abim Yakut okulundadır.
  • Bihigi at mïnen barıahpıt = Biz at(a) binip gideceğiz.
  • Haydah oloroğut? = Nasılsınız? ("Nasıl yaşıyorsunuz?")
  • En olus türgennik sanarağın = Sen çok hızlı konuşuyorsun.
  • Min sahalıı kıratık öydüübün = Ben Yakutça biraz anlarım.
  • Bihigi sarsıarda erde turabıt = Biz sabahleyin erken kalkarız.
  • Ol oğo tüün ıtıır = O çocuk gece(leri) ağlar.
  • Miehe sıttık hâta uonna holuoha nâda = Bana yastık kılıfı ile galoş gerek.
  • Bu son sieğe olus kılgas = Bu ceket(in) yen(leri) çok kısa.

Ben:Min (Мин) Sen:En (Ен) O:Kini veya Ol (Кини, ол)

Biz:Bihigi (Биһиги) Siz:Éhigi (Эһиги) Onlar:Kinilér veya Olor (кинилэр, олор)

Yakutça rakamlarDüzenle

Eski Türkçe Azerice Türkçe Çuvaşça Yakut
bir bir bir pĕrre biir
eki iki iki ikkĕ ikki
üç üç üç vişşĕ üs
tört dörd dört tăvattă tüört
beş beş beş pillĕk bies
altı altı altı ulttă alta
yeti yeddi yedi şiccĕ sette
sekiz səkkiz sekiz sakkăr ağis
tokuz doqquz dokuz tăhhăr toğus
on on on vunnă uon

Sahaca, Kırgızca ve Türkçe karşılaştırmalarıDüzenle

Türkçede Eski Türkçe kökenli söz başlarındaki Y ile başlayan sözcükler Kırgızcada "C" sesi ile söylenirken Sahacada "S" olmuştur. Eski Türkçede "Y" olan bu imce zaman içinde Türk topluluklarında Y>C>S şeklinde değişime uğramıştır. Türkçe, Azerice, Türkmence, Özbekçe ve Uygurcada "Y" ile söylenirken Kazakistan'da "J", Kazakçada "C", Altayca, Hakasça ve Tıvacada "Ç", Sahacada ise bu imce "S" olmuştur.

TÜRKÇE (Y) KIRGIZCA (C) SAHACA (S) кыргызча саха тыла Туре́цкий
yıl Cıl Sıl жыл Сыл йыл  
yağmur camgır Samıır жамгыр самыыр яғмур  
Yaka caka Sağa жака саҕа яка  
yalamak caloo Salaa жалоо салаа яламак  
Yaş caş Saas жаш саас яш  
yaşdaş caştaş Saastıı kihi жашташ саастыы киһи яшдаш  
Yat cat Sit- жат сит ят  
yedi ceti Sette жети сэттэ еди  
Yel cel Siel жел сиэл ел  
yeni cañı Saña жаңы саҥа ени  
Yeniden cañıdan Sañattan жаңыдан саҥаттан енидең  
yer cer Sir жер сир ер  
Yumak (yıkamak) cuu- Suuy- жуу сууй юмак(йыкамак)  
Yıldız cıldız Sulus жылдыз сулус йылдыз  
Yirmi cıyırma Süürbe жыйырма сүүрбэ йирми  
Yok (hayır) cok Suox жок суох ёк (хайыр)  
Yol col Suol жол суол ёл  
Yumurta cumurtka Sımmııt жумуртка сымыыт юмурта  
Yumuşak cumşak Sımnağas жумшак сымнаҕас юмушак  
Yüz cüz Süüs жүз сүүс йүз  

Yazı sistemiDüzenle

Yakutça Kiril alfabesiyle yazılır: Modern Yakut alfabesi, 1939 yılında Sovyetler Birliği tarafından Rusça'da bulunanlarla birlikte Ҕҕ, Ҥҥ, Өө, Һһ, Үү harflerinin de eklenmesiyle oluşturuldu.

Сахалыы сурук-бичигэ Saqalıı suruk-biçige (Yakut alfabesi)

Harf Söyleniş UFA Not Türkçe Romanizasyon.[kaynak belirtilmeli]
А а а [/a/] A a
Б б бэ [/b/] B b
В в вэ [/v/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur[2] V v
Г г гэ [/ɡ/] G g
Ҕ ҕ ҕэ [/ɣ, ʁ/] Ğ ğ
Д д дэ [/d/] D d
Дь дь дьэ [/ɟ/] C c
Е е е [/e, je/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur Ye ye or e
Ё ё ё [/jo/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur Yo yo
Ж ж жэ [/ʒ/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur J j
З з зэ [/z/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur Z z
И и и [/i/] İ i
Й й ый [/j, ȷ̃/] Y y or Ỹ ỹ
К к кы [/k/] K k
Л л эл [/l/] L l
М м эм [/m/] M m
Н н эн [/n/] N n
Ҥ ҥ ҥэ [/ŋ/] Ñ ñ
Нь нь ньэ [/ɲ/] Ny ny
О о о [/o/] O o
Ө ө ө [/ø/] Ö ö
П п пэ [/p/] P p
Р р эр [/ɾ/] R r
С с эс [/s/] S s
Һ һ һэ [/h/] H h
Т т тэ [/t/] T t
У у у [/u/] U u
Ү ү ү [/y/] Ü ü
Ф ф эф [/f/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur F f
Х х хэ [/q~x/] Q q (X x)
Ц ц цэ [/ts/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur Ts ts
Ч ч че [/c/] Ç ç
Ш ш ша [/ʃ/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur Ş ş
Щ щ ща [/ɕː/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur Şş şş
Ъ ъ кытаанах бэлиэ [/◌./] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur "
Ы ы ы [/ɯ/] I ı
Ь ь сымнатар бэлиэ [/◌ʲ/] Rusça'dan alınan kelimelerde bu harf kullanılırken Yakut kökenli kelimelerde дь ve нь harfleri kullanılır '
Э э э [/e/] E e
Ю ю ю [/ju/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur Yu yu
Я я я [/ja/] sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur Ya ya

Ayrıca bakınızDüzenle

KaynakçaDüzenle

  1. ^ 2010 Rusya nüfus sayımı,
  2. ^ Krueger, John R. (1962). Yakut Manual. Bloomington: Indiana U Press. 

Sahaca karşılaştırmalı sözlüklerDüzenle

  • Yuriy Vasiliev (Cargıstay) . Türkçe - Sahaca (Yakutça) Sözlük (Turkish- Sakha Dictionary). Ankara: Türk Dil Kurumu, 1995 . Orijinal yumuşak plastik cildinde. Cildi çok az yorgun. 312 s. 13x19 ISBN /

Dış bağlantılarDüzenle

Özgür Ansiklopedi Vikipedi'nin Yakutça (sah) sürümü

  Vikigezgin'de Yakutça gezi rehberi

Yakutça içeriklerDüzenle

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yakutça&oldid=22924814" adresinden alınmıştır.