Ursa Minor (takımyıldız)
Ursa Minor ya da Küçük Ayı takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Büyük Ayı takımyıldızı "Büyük Kepçe"ye çok benzeyen "Küçük Kepçe", gerçekte tam bir takımyıldız değildir. Büyük Kepçe'nin işaretçileri gibi, Küçük Kepçe'nin kasesinin sonundaki parlakça yıldızların da özel bir adı vardır: Kutbun Bekçileri!
| Takımyıldız | |
 Ursa Minor takımyıldızının haritası | |
| Kısaltma | UMi[1] |
|---|---|
| Tamlayan | Ursae Minoris[1] |
| Sembolizm | Küçük Ayı[1] |
| Bahar açısı | 00sa 00d ila 24sa 00d [1] |
| Yükselim | 65,40° ila 90°[1] |
| Alan | 256 derece kare (56.) |
| Ana yıldızlar | 7 |
| Bayer/Flamsteed yıldızları | 23 |
| Gezegeni olduğu bilinen yıldızlar | 4 |
| Parlak yıldızlar (3,00m'den) | 3 |
| En parlak yıldız | Polaris[2] (1,97m) |
| Yakın yıldızlar (10 pc içindeki) | 0 |
| En yakın yıldız | UU UMi (42,6 Iy) |
| Messier nesneleri | 0 |
| Göktaşı yağmurları | Ursidler |
| Çevreleyen takımyıldızlar | |
| En iyi Haziran[2] ayı saat 21:00'de +90° ve −10° enlemleri arasında görülebilir. | |
Dikkat çeken özellikler
değiştirYıldızlar
değiştirKutup Yıldızı, Küçükayı Takımyıldızının en parlak yıldızıdır. Kutup yıldızı aslında üçlü bir yıldız grubudur; bunlardan Polaris dışındaki öbür ikisi de çıplak gözle görülebilir; bu iki yıldızdan daha parlak olanı ise bir çift yıldızdır, yani birbiri çevresinde dolanan ikili bir yıldız sistemidir. Ama bu çift yıldızı oluşturan yıldızlar, ancak bir spektroskopla incelendiğinde birbirinden ayırt edilebilir. Gök bilimciler, bu aygıtta gözlenen Doppler etkisi sayesinde nasıl dolandığını belirlerler.
Adlandırılmış yıldızlar
değiştir| Tam Adı | Bayer Belirtmesi | Görünür Parlaklık | Uzaklık (IY) |
|---|---|---|---|
| Kutup Yıldızı | α UMi | 2,02 | 430 |
| Kochab | β UMi | 2,07 | 126 |
| Ferkad | γ UMi | 3,00 | 480 |
| Yildun | δ UMi | 4,85 | 185 |
| Urodelus | ε UMi | 4,21 | 347 |
| Alifa al Farkadain | ζ UMi | 4,32 | 376 |
| Anwar al Farkadain | η UMi | 4,95 | 97 |
Derin gökyüzü nesneleri
değiştirCüce Küçük Ayı, takımyıldızın alanında bulunan cüce galaksi.
Mitoloji
değiştirBüyük Ayı ile birlikte anlatılacaktır. Ursa Major ismi Callisto'dan gelmektedir. Arkadya Kralı Lycaon'un kızı olan Callisto avcılığa düşkündür. Av tanrıçası Artemis, Callisto'yu ilk gençlik çağlarından itibaren görevlileri arasına alır.
Artemis, Apollon'un kızkardeşidir. Çocukların doğumlarını, bebeklerin korunmasını ve beslenmesini gözeten tanrıçadır. Tanrıçalar dünyasının rahibesidir. Genç Nymph'leri yetiştirirdi. Başı örtülü, yani gelin anlamına gelen Nymph'ler, kırlarda, sularda, ormanlarda yaşayan tanrısal varlıkların dişi olanlarına verilen isimdir. Eski Yunan inanışına göre bütün dünya Nymph'lerle doludur. Nymph'ler Artemis'le birlikte avlanırlar, şarap tanrısı Dionysos'la eğlencelere katılırlar. Güneş ve güzel sanatlar tanrısı Apollon ile tanrıların habercisi Hermes'e refakat ederlerdi. Artemis yanına kabul ettiği genç kızlardan sadakat yemini yapmalarını isterdi. Bu yeminle genç kızlar, dünya nimetlerinden uzak duracaklarına söz verirlerdi. Callisto da bu kızlardan biridir ve bir süre sonra Artemis'in en gözde görevlisi olmuştur.
Zeus bir gün Callisto'yu ormanda uyurken görür ve ona aşık olur. Zeus, Artemis'in kılığına girerek Callisto'nun yanına gider. Callisto, baş tanrıyı Artemis sandığından ondan çekinmez ve iyi karşılar. Bu birlikteliğin sonucunda Callisto hamile kalır ve Arcas adında bir oğlan çocuğu dünyaya getirir. Bunu fark eden Artemis, sözünü tutmayan Callisto'yu bir ayıya çevirir.[not 1] Callisto, artık avcıların peşinden koştuğu bir avdır.
Uzun yıllar sonra Callisto, ormanda oğlu Arcas ile karşılaşır. Annesini tanımayan Arcas, bu avı kaçırmak istemez ve onu vurmaya karar verir. Tam bu sırada Zeus, araya girer ve Arcas'ı yutan, Callisto'yu ise cennete uçuran bir hortum gönderir. Callisto, gökyüzünde Büyük Ayı olarak belirir, Arcas da Küçük Ayı olarak gökyüzündeki yerini alır.
Başka bir öykü ise şöyledir : Zeus'un annesi Rhea, babası ise Kronos'tur. Bir kehanete göre Kronos'un oğullarından biri onu tahttan indirecektir. Bu durumdan hiç hoşnut olmayan Kronos, çareyi her doğan çocuğunu yok etmekte bulur. Doğar doğmaz çocuklarını yutmaktadır. Kronos, Zeus doğana kadar pek çok çocuğundan bu şekilde kurtulmuştur. Ancak Zeus, annesi sayesinde hayatta kalabilmiştir. Zeus doğduğunda annesi Rhea, onun kundak bezinin içine bir taş koyar ve Kronos da bir çocuğunu daha yok ettiğini sanarak taşı yutar. Rhea, bebeği Girit Adası'na kaçırır. Burada Dikte Mağarası'nda birer su perisi olan İda ile Adrasteia, Zeus'a bakıcılık yapar. Mağara, Giritli askerler tarafından korunur. Yıllar sonra Zeus büyüdüğünde babası Kronos'a karşı galip gelir ve ondan yuttuğu bütün çocuklarını tekrar kusmasını ister. Bu çocukların hepsi ileride genç tanrıların liderleri olup evrenin yönetimini Titanlar'ın elinden alırlar.
Mitolojide İda Küçük Ayı, Adrasteia ise Büyük Ayı olarak geçer. Ancak, bu su perilerinin nasıl ayıya dönüştükleri bilinmemektedir.
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e "Ursa Minor, Constellation Boundary". The Constellations. International Astronomical Union. 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2014.
- ^ a b Department of Astronomy (1995). "Ursa Minor". University of Wisconsin–Madison. 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2015.
- Ian Ridpath and Wil Tirion (2007). Stars and Planets Guide, Collins, London. ISBN 978-0007251209. Princeton University Press, Princeton. ISBN 978-0691135564.
Notlar
değiştir- ^ Zeus'un karısı Hera'nın kıskançlığından Callisto'yu ayıya çevirdiği de düşünülmektedir.
Ayrıca bakınız
değiştirDış bağlantılar
değiştir- The Deep Photographic Guide to the Constellations: Ursa Minor 15 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Star Tales – Ursa Minor21 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
