Turhal Kalesi

Turhal Kalesi Tokat'ın Turhal ilçesinde yer almaktadır. Kale, ova tabanından yaklaşık 180 m yükseklikteki dik ve sarp bir kaya bloğunun üzerine kurulmuştur. Bundan dolayı hem Turhal‘a hem de ovaya sahip durumdadır. Kalenin yakınında ise Yeşilırmak bulunmaktadır.

Arkeolojik Araştırmalar

Turhal Kalesi, geçmişten günümüze kadar birçok seyyah ve misyonerin yanı sıra epigraf, arkeolog, sanat tarihçisi, tarihçi, filolog gibi uzmanlar tarafından ziyaret edilmiş ve araştırılmıştır. Turhal Kalesi hakkında ilk bilgi ise XVII. Yüzyılda Evliya Çelebi tarafından gelmiştir. Evliya Çelebi'nin Turhal Kalesi hakkındaki yorumu ise kalenin sağlıklı olmadığı yönündedir. Devamında pek çok uzman tarafından burada arkeolojik çalışmalar yapıldı. Bunlar; İngiliz jeolog J. Hamilton, Fransız arkeolog C. Texier, Amerikan misyoner H. J. Van Lennep, Alman oryantalist A. D. Mordtmann, Alman kâşif ve bilim insanı H. Barth, İngiliz arkeolog J. A. R. Munro, İngiliz arkeolog D. G. Hogarth, İngiliz antik tarih profesörü J. G. C. Anderson, Alman kimyager ve amatör arkeolog V. Belck, Cizvit misyoner G. De Jerphanion, Alman Arkeolog H. H.Von der Osten, Belçikalı filolog H. Grégoire, İngiliz arkeolog G. E.

İngiliz jeolog J. Hamilton’ a göre Turhal Kalesi'nde dağın merkezine doğru giden bir geçit bulunuyor. Zirveye giden merdivenler kusursuz iken aşağıya inerken merdivenler ise bozuk. Ve bu kale antik zamanlardan kalma bir hava veren büyük taş bloklardan oluşuyor. Fransız arkeolog C. Texier’e göre ise Turhal Kalesi Orta Çağ’ dan kalma bir kale ve Hamilton’un dediği gibi zirveye giden merdivenler kusursuz ama aşağıya inen merdivenler çıkıntılı. Amerikan misyoner H. J. Van Lennep Turhal Kalesi'nin duvarlarının zamanla harap hale geldiğini ve Antik Gaziura olduğunu söylemiştir. Alman oryantalist A. D. Mordtmann ise Turhal Kalesi'nde Antikçağ’a ait basamaklı bir tünel dışında başka bir kalıntıya rastlamadığını, geriye kalan her şeyin modern taş işçiliğini yansıttığını bildirmiştir. Alman kâşif ve bilim insanı H. Barth’ e göre ise Turhal Kalesi'nin harabe olan hisar kapısı ve birkaç duvar dışında diğer kısımlarının yeni yapıldığını söylemiştir. İngiliz arkeolog J. A. R. Munro ise diğer araştırmacılardan farklı olarak burada Yunanca yazıtlar bulmuştur. İngiliz arkeolog D. G. Hogarth’ e göre ise Turhal Kalesi yüksek bir kayanın üzerinde yükselen ve resmedilmeye değer harap bir kale olarak tanımlamıştır İngiliz antik tarih profesörü J. G. C. Anderson en kapsamlı araştırma yapan kişilerden biridir. Anderson, zirvenin kalan kısmının Bizans döneminden kaldığını, diğer kısımlarının ise erken bir döneme ait olduğunu söylemiştir. Alman kimyager ve amatör arkeolog V. Belck ise İngiliz arkeolog J. A. R. Munro’nün dediği gibi kalede Yunanca yazıtlar olduğunu ve su temin etmek için bir tünelin olduğunu dile getirmiştir. Cizvit misyoner G. De Jerphanion’a göre kale stratejik bir konumda ve kalede silolar(büyük ambarlar) var. Alman Arkeolog H. H.Von der Osten’a göre ise kale Bizans Döneminden kalma ve Yunanca yazıt bulunuyor. Belçikalı filolog H. Grégoire’a göre Turhal antik Gaziura kenti. İngiliz arkeolog G. E. Bean aşınmış bir yazıt bulmuş, harflere dayanarak bunun Demir Çağ ‘a ve Klasik Döneme ait seramik olduğunu dile getirmiştir.

Kaynakça

Uyanık, H.(2023). "Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar Işığında Eskiçağ'da Turhal Kalesi ". Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi