Tofalar
Tofalar[Not 1] (Tofaca: Тоъфа) veya eski literatürde bilinen isimleri ile Karagaslar, Sibirya'nın İrkutsk Oblastı'nda yaşayan Türk halkı. Halk, kökensel, dilsel ve kültürel açıdan Tuva'nın doğusu ile benzemektedir. Çok eskiden Tuva'dan ayrılmış Tuba Türkleri sanılmaktadır. Türk dillerinde f harfi kullanılmamaktadır, bu yüzden bu ad yabancı olanlar tarafından söylenmiş ve Toba kelimesinden bozmadır.[kaynak belirtilmeli]
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
---|---|
Rusya | 761 (2010)[1] |
Ukrayna | 18 (2001)[2] |
Diller | |
Din | |
Şamanizm, Hristiyanlık |
Ekim Devriminden önce Tofalar göçebe halklardandır ve devrim sonrası Sovyet hükûmeti tarafından yerleşim alanları değiştirildi. Genç Tofalar Sovyet okullarında eğitim görüp Rusça öğrendiler ve kültürel gelenekleri yasaklandı.[3][daha iyi kaynak gerekli] 2002 nüfus sayımına göre Rusya'da 837 Tofa bulunmaktadır.
Etimoloji ve geçtiği yerler
değiştirÇin kaynaklarında Türkçe konuşan ve Türk soylu kavimler, "Topa" olarak adlandırılmıştır.[4] Günümüzde tarihi Türk topluluklarının göçüp devlet kurduğu bazı yer adları benzerlik taşır. Hindistan'ın Carkhand eyaletinin Hazaribag ilçesinin küçük yerleşim birimlerinden birinin adı Topa olarak geçer. Tuoba adı da Çin'in kuzeyinde bir bölge adı olarak geçmiştir.[5]
Nüfus
değiştirRusya nüfus sayımlarında Tofaların nüfusu 1926-2002 yılları arasında şu şekildedir.
- 1926 — 417 kişi
- 1959 — 586 kişi
- 1970 — 620 kişi
- 1989 — 722 kişi
- 2002 — 837 kişi
Yerleşim
değiştirRusya Federasyonu İrkut ili Alhıg yer, Yukarı Gutara, Nerha yerleşimlerinde yaşamaktadırlar. Birüsa, Kan (Kanag: küçük akarsu demektir) gibi akarsuların olduğu yerdedir. Öncesinde Karagasya (Karagas ülkesi) olarak resmi kayıtlara geçmişken 1934 tarihinden itibaren halkın isteği ile Tofalar ülkesi anlamında Tofalariya adı kullanılmaya başlandı.
Tarih
değiştirTofa Türkleri, eski Türk boylarından gelmektedir. Eski Türk boylarından Tele boyu içinde geçen Dubo adı değişimler sonucu Tuba, Tuha şeklinde adlandırılmıştır. Tofa sözü de bu değişimlerden biridir. Tofalarya bölgesi XVII. yüzyılda Rus işgali ve istilasına uğrar. Sovyetlerin kuruluşuna kadar Tofalar'ın Suglaan adı ile kendi meclisleri bulunmaktaydı. XX. yüzyıla kadar 8 boya sahip olan Tofalar'ın bu yüzyıldan sonra 5 tane boyları bilinmektedir. Tofa boylarının adları: Kaş, Sarıg-Kaş, Çogdu, Kara-Çogdu, Çeptey.
Ayrıca bakınız
değiştirNotlar
değiştir- ^ Tofalar'a, To'fa,Topa, Toha adları da söylenegelmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Literatür
değiştir- Тофалары // Сибирь. Атлас Азиатской России. — М.: Топ-книга, Феория, Дизайн. Информация. Картография, 2007. — 664 с. — ISBN 5-287-00413-3
- Тофалары // Народы России. Атлас культур и религий. — М.: Дизайн. Информация. Картография, 2010. — 320 с. — ISBN 978-5-287-00718-8
- Рассадин В. И. Особенности традиционной материальной культуры саянских оленеводов-тофаларов// Этнологические исследования: Сб. ст. Вып.1. — Улан-Удэ: Изд-во БНЦ СО РАН, 2000. — С.131-148.
- Рассадин В. И. Словарь тофаларско-русский и русско-тофаларский/ Тоъфа-орус — орус-тоъфа сооттары: Учеб. пособие для учащихся средних школ. — СПб.: Дрофа, 2005. — 296 с.
- Рассадин В. И. Тофалары// Тюркские народы Восточной Сибири. — М.: Наука, 2008. — С. 262—333.
Atıflar
değiştir- ^ a b c d e "Всероссийская перепись населения 2010 года". 23 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2013.
- ^ State statistics committee of Ukraine - National composition of population, 2001 census 6 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ukrainian)
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2015.
- ^ Dilaver Cebeci, Türk'e Dair. s. 12
- ^ http://openlibrary.org/b/OL13544334M/Recherches_sur_les_parlers_T%27o-pa_(5e_si%C3%A8cle_apr%C3%A8s_J.C.), [yalın URL]
Dış bağlantılar
değiştirVikisözlük'te tanımlar | |
Commons'ta dosyalar | |
Vikihaber'de haberler |
- Baykal tabiatı. Tofa Ülkesi 10 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Tofalariya. Gökyüzüne yakın bölge
- Galeri Novosibirsk Devlet Müzesi
- Tofa (Karagas) Türkleri ve Dilleri Üzerine