Thomas Whittemore

Thomas Whittemore (2 Ocak 1871 - 8 Haziran 1950), Amerika Bizans Enstitüsü'nü kuran Amerikalı bir bilim insanı ve arkeologdu. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı olan Mustafa Kemal Atatürk ile yakın kişisel ilişkisi, 1931'de Ayasofya mozaiklerinin korunmasına başlamak için Türk hükümetinden izin almasını sağladı.

İlk yılları

Thomas Whittemore, 2 Ocak 1871'de Cambridge, Massachusetts'in Cambridgeport semtinde doğdu. 1894'te Tufts College'dan İngiliz edebiyatı alanında lisans derecesi aldı. Bir yıl boyunca Tufts'ta İngilizce Kompozisyon dersleri verdi ve ardından Harvard Fen ve Sanat Fakültesi'nde okudu. Ayrıca New York Üniversitesi ve Columbia Üniversitesi'nde güzel sanatlar dersleri verdi.^[1]

Profesyonel aktiviteler

1911'den ölümüne kadar Whittemore, Mısır Keşif Fonu'nda Amerikan temsilcisi olarak görev yaptı.^[2]

Whittemore, I. Dünya Savaşı sırasında ve Rus Devrimi'nin ardından Rus mültecilere yardım sağlamak için çeşitli görevlerde çalıştı.^[3] 1915-16'da Rusya'da 8 ay geçirdi ve organize malzeme sevkiyatı için New York'a döndüğünde oradaki koşullar hakkında rapor verdi. ABD merkezli Rus Yardım Komisyonunun ve Büyük Düşes Tatiana Nikolaovna tarafından düzenlenen savaş yardımı komitesinin üyesiydi.^[4]

Bizans çalışmaları

1930'da Whittemore, misyonu Bizans dünyasının anıtlarını ve sanat eserlerini "korumak, restore etmek, incelemek ve belgelemek" olan Amerika Bizans Enstitüsü'nü kurdu.^[5] 1931'de Whittemore, Ayasofya'daki Bizans mozaiklerini kaplayan sıvaların kaldırılmasını denetlemek için Mustafa Kemal Atatürk'ün izniyle Enstitü ile birlikte İstanbul'a gitti. Ayasofya'nın 1931'de faal bir camiden laik bir müzeye radikal ve ani dönüşümü hakkında şunları yazdı: "Onunla konuştuğum gün Santa Sophia bir camiydi. Ertesi sabah camiye gittiğimde kapıda Atatürk'ün kendi el yazısıyla yazılmış bir tabela vardı. 'Müze onarıma kapalı' yazıyordu"^[6]

1934'te Harvard Üniversitesi onu bir yıllığına Fogg Sanat Müzesi'nde Bizans sikke ve mühürlerinin bekçisi olarak atadı.^[7] Aynı yılın Eylül ayında Sofya'daki Bizans Konferansı'nda ABD'yi temsil etmek üzere bir başkanlık atamasını da kabul etti.^[8]

Çalışmaları Amerika Birleşik Devletleri'nde tanınmıştır. 1942'de New York Times, "Ayasofya Müzesi'nde Bizans mozaiklerini ortaya çıkarmadaki dokuzuncu yılı" için İstanbul'a dönüşünü haber yapmıştır.^[9]

1948'den itibaren İstanbul Kariye Kilisesi'ndeki mozaiklerin restorasyonu ile ilgili bir program için sponsor oldu.^[10]

Kaynaklar

^ "Finding aid to the Thomas Whittemore papers, ca. 1875–1966, in the Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks Research Library and Collection" (PDF). 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
^ "Prof. Whittemore of Harvard Dead" (PDF). New York Times. 9 Haziran 1950. Erişim tarihi: 28 Ocak 2015.
^ Irish (2021). "Educating those who matter: Thomas Whittemore, Russian refugees and the transnational organization of elite humanitarianism after the First World War". European Review of History: Revue européenne d'histoire. 28 (3): 441-462. doi:10.1080/13507486.2021.1910205.
^ "Russian in Want, But Won't Ask Aid" (PDF). New York Times. 10 Haziran 1916. 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.
^ "Finding Aid to the Byzantine Institute and Dumbarton Oaks Fieldwork records and papers, ca. late 1920s-2000s, in the Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks Research Library and Collection" (PDF). Dumbarton Oaks Research Library and Collection. 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
^ John Patrick Douglas Balfour, Baron Kinross, Hagia Sophia: A History of Constantinople (W.W. Norton & Company, 1972), 128
^ "To Join Harvard Faculty" (PDF). New York Times. 29 Mart 1934. 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.
^ "To Attend Byzantine Congress" (PDF). New York Times. 5 Eylül 1934. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.
^ "Whittemore Back in Istanbul" (PDF). New York Times. 28 Şubat 1942. Erişim tarihi: 28 Ocak 2015.
^ "Istanbul's Overlooked Gem". ALO Magazine. 11 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2015.

[1] "Finding aid to the Thomas Whittemore papers, ca. 1875–1966, in the Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks Research Library and Collection" (PDF). 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.

[nytobit-2] "Prof. Whittemore of Harvard Dead" (PDF). New York Times. 9 Haziran 1950. Erişim tarihi: 28 Ocak 2015.

[3] Irish (2021). "Educating those who matter: Thomas Whittemore, Russian refugees and the transnational organization of elite humanitarianism after the First World War". European Review of History: Revue européenne d'histoire. 28 (3): 441-462. doi:10.1080/13507486.2021.1910205.

[4] "Russian in Want, But Won't Ask Aid" (PDF). New York Times. 10 Haziran 1916. 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.

[5] "Finding Aid to the Byzantine Institute and Dumbarton Oaks Fieldwork records and papers, ca. late 1920s-2000s, in the Image Collections and Fieldwork Archives, Dumbarton Oaks Research Library and Collection" (PDF). Dumbarton Oaks Research Library and Collection. 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.

[6] John Patrick Douglas Balfour, Baron Kinross, Hagia Sophia: A History of Constantinople (W.W. Norton & Company, 1972), 128

[7] "To Join Harvard Faculty" (PDF). New York Times. 29 Mart 1934. 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.

[8] "To Attend Byzantine Congress" (PDF). New York Times. 5 Eylül 1934. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.

[9] "Whittemore Back in Istanbul" (PDF). New York Times. 28 Şubat 1942. Erişim tarihi: 28 Ocak 2015.

[10] "Istanbul's Overlooked Gem". ALO Magazine. 11 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]