Türk adları

ad türleri

Türk adları, her toplumun olduğu gibi Türk toplumunun hayat tarzını, sosyal yapıyı ve düşünce yapısını yansıtır, toplumun aynası kabul edilir. Toplumların kendilerine özgü ad verme gelenekleri vardır. Eski Türklerde çocukların ergenlik çağına ulaşana kadar başardıkları bir işe göre isim verilirdi.

Ad koyma

değiştir

Doğan bebeğe göbeği kesilirken bir göbek adı konulur. Asıl adı koyma işi yakın zamana kadar aile büyüklerinin iken günümüzde ebeveynlerin görevidir. Ad koyacak olan kişilerin duygu, düşünce, inanç, izlenim, birikim, özlem, umut ve beklentileri ile tarihten gelen gelenekler ad seçmede temel kaynaklardır.[1]

İsim olarak tarihi kahramanlar isimleri (Bumin, İstemi, Bilge, Kültigin), kumandanlar, sanat, siyaset, spor, kültür alanındaki ünlü kişilerin isimleri kullanılır. Ebeveynlerin ölmüş anne-babası varsa bunların isimlerini çocuklarında yaşatmak amacı ile kullanılır. Küçük yaşta ölmüş çocukların isimleri yeni doğan kardeşlere verildiği de olur.[1]

Bebeğin doğduğu gün veya ay isim üzerinde etkili olur. Ramazan ayında (Ramazan), Arefe günü (Arif, Arife), bayram günü doğanlar (Bayram), Hac zamanında (Hacı, Hacı Bayram) doğanlara uygun isimler verilir. Doğal çevreden pek çok isim kullanılır; Gül, Sümbül, Lale, Gümüş, Kaya, Nehir, Altın, Mercan, Deniz, Dağ, Gök, Meltem, Doruk gibi. Çocukları yaşamayan aileler; Dursun, Yaşar, Durmuş, Durdu isimlerini kullanır. Artık çocuk istemeyen aileler; Tamam, Yeter, Songül, Soner, Kifayet, Nihayet gibi isimleri tercih ederler. Bebek özlemi çekenler Murat, Muradiye, İstek, Dilek, erkek çocuk bekleyenler, doğan kızlarına Döndü, Döne isimlerini verir.[1]

Kullanılan adlar üzerinde etkili unsurlardan biri de dindir. Allah'ın isimleri ve sıfatları abd (kul) ön eki ile, İslam peygamberi Muhammed’in isim ve sıfatları, Kur'an’da adı geçen diğer peygamberlerin, halifelerin, peygamberin akraba ve arkadaşlarının, evliyaların isimleri kişi adı yaygın olarak kullanılır.[1]

En çok kullanılan 50 isim

değiştir

Türkiyede yaşayan insanların en çok kullandığı isimler:[2]

En çok kullanılan 50 erkek ismi: Mehmet, Mustafa, Ahmet, Ali, Hüseyin, Hasan, İbrahim, İsmail, Osman, Yusuf, Murat, Ömer, Ramazan, Halil, Süleyman, Abdullah, Mahmut, Recep, Salih, Fatih, Kadir, Emre, Mehmet Ali, Hakan, Adem, Kemal, Yaşar, Bekir, Musa, Metin, Bayram, Serkan, Orhan, Burak, Furkan, Gökhan, Yasin, Uğur, Yakup, Muhammed, Şükrü, Cemal, Enes, Yunus, Arif, Onur, Muhammet, Yılmaz, Şaban, Halil İbrahim.

En çok kullanılan 50 kadın ismi: Fatma, Ayşe, Emine, Hatice, Zeynep, Elif, Meryem, Selma, Şerife, Zehra, Sultan, Hanife, Merve, Havva, Zeliha, Esra, Fadime, Özlem, Hacer, Yasemin, Melek, Rabia, Hülya, Cemile, Sevim, Gülsüm, Leyla, Dilek, Büşra, Aysel, Songül, Kübra, Halime, Esma, Aynur, Hayriye, Kadriye, Tuğba, Sevgi, Rukiye, Havva, Sibel, Derya, Asiye, Filiz, Kezban, Ebru, Ayşegül, Döndü, Ayten.

Bazı isimler hem erkeklere hem de kadınlar da kullanılmaktadır.[3] Bu isimlerden 36 tanesi şunlardır: Yaşar, Ayhan, Dursun, İsmet, Muzaffer, Ümit, Özgür, İlhan, Hikmet, Yüksel, Özcan, Fikret, Cihan, Şerif, Deniz, Servet, Yücel, Sefa, Hidayet, Sezer, Olcay, Saffet, Güngör, Durdu, Günay, Ömür, İlkay, Kamuran, Kudret, Satı, Şenel, Elvan, Seyhan, Zülfü, Muhterem, Güner.

İsimlerde değişim

değiştir

1970-2010 yılları arasında en çok kullanılan 20 erkek adı.[4]

Ad 1970-79 1980-89 1990-99 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Abdullah 17 20
Adem 20 19
Ahmet 3 4 3 3 4 4 5 5 6 6 5 5 5 4
Ali 4 5 6 8 8 7 7 8 9 10 10 13 11 12
Alperen 20
Arda 5 1 2 2 2 5
Ayhan 18
Baran 16
Batuhan 17 20
Berat 20 20 11 10 8 6
Burak 12 12 16 18 18 19 19 16 16
Caner 18
Efe 15 9 16 20
Emirhan 13 11 11 12 2 5 6 6 10 13
Emrah 15
Emre 4 5 5 6 6 6 11 15 17 19
Enes 17 13 11 10 8 7 8 7 7 8 6 8
Eren 12 15 15 9 14 14 18 12 13 16
Fatih 6 16
Furkan 5 6 6 5 3 4 7 8 9 11 9 10
Gökhan 10
Hakan 16
Halil 16
Hasan 7 9 14 15 15 14 14 15 17 17 19 20
Hüseyin 5 8 10 10 10 12 12 13 15 13 13 15 15 17
İbrahim 9 7 7 7 7 9 10 11 12 11 14 17 17 15
İsmail 8 11 18 18 19 20
Kerem 18
Mehmet 1 1 1 1 1 1 2 2 3 3 3 4 4 3
Mert 14 17 17 16 17 19 18 14
Metin 12
Muhammed 19 20 16 10 9 8 7 7 7
Murat 6 3 8 11 14 16 19
Mustafa 2 2 2 2 2 3 4 3 4 4 4 3 3 2
Oğuzhan 20 19
Ömer 13 13 9 9 9 8 9 10 13 12 12 14 12 11
Onur 11 20
Osman 11 18
Ramazan 10 12 15 16 18
Samet 16
Serhat 19
Serkan 14
Süleyman 15
Umut 13 13 20 18
Yaşar 19
Yiğit 14 9
Yunus Emre 17 14 18 20 18 19 19
Yusuf 14 17 13 14 3 2 1 1 1 2 1 1 1 1

Tablo incelendiğinde şu yorumlar çıkarılabilir: Mehmet, Ahmet, Mustafa, Hüseyin, Yusuf, İbrahim, Ömer ve Ali her zaman ilk 20 isim içerisindedir. Bu isimlerden 3'ü Muhammed'e ait olmak üzere (Mehmet, Ahmet, Mustafa), 5'i peygamber ismi (İbrahim, Yusuf), 2'si halife (Ömer, Ali), 1 isim ise ehl-i beyttendir (Hüseyin). İsimlerin ortak özelliği dini nitelikli oluşudur.

Tabloda 1980-89 arasında bulunan bazı isimler (Adem, Abdullah, Emrah, Gökhan, Serkan, Hakan) daha sonra ilk 20'ye girememiştir. Alperen ilk kez 2009'da listeye girmiştir. Arda ismi 2005'e kadar tabloda yokken, 2005'ten sonra ilk 5 arasına girmiştir.

1970-2010 yılları arasında en çok kullanılan 20 kadın adı:

Ad 1970-79 1980-89 1990-99 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Aleyna 15 16 16 15 14 14
Aynur 7
Aysel 8
Ayşe 2 2 8 7 8 7 10 9 13 14 17 16 16
Ayten 18
Azra 10
Berfin 18
Betül 20
Beyza 16 14 15 13 15 18 20
Büşra 3 5 6 9 14 20 3 4 8 6 10 14
Ceren 19 18 20 13 19
Çiğdem 18
Derya 14
Dilara 17 11
Ebru 15 20
Ecrin 8 3 4
Ela 19
Elif 7 5 4 3 2 3 2 2 1 2 2 2 2
Emine 3 3 9 9 10 8 9 11 12 16 20
Esra 9 6 6 5 6 7 7 15
Eylül 15 7 8
Fadime 12
Fatma 1 1 2 3 4 5 6 6 7 9 9 9 11 13
Filiz 13 19
Gamze 11 14 18
Gizem 13 17 20 20
Hacer 14
Hanife 19
Hatice 4 4 10 10 12 12 12 10 11 12 12 12 18 18
Hilal 17
Hiranur 19
Hülya 5 16
İlayda 18 16 19 17
İrem 11 7 4 4 4 5 3 3 4 5 6
Kübra 7 8 13 17 17
Leyla 11
Medine 8 7 10 16 17
Melek 20 20
Melike 18 9 14 18 17 16 13
Melisa 19
Merve 11 1 2 2 3 5 5 4 5 5 5 8 11
Meryem 9 13 17 15 16 17 15
Nehir 18 18 9
Nisa 12
Nisanur 19 15 7 6 5
Nuray 20
Nurcan 15
Özlem 6 12 19
Pınar 16
Rabia 16 12 11 13 8 8 10 11 11 13 14
Seda 18 17
Selma 16
Semra 19
Sevim 10
Sıla 2 3 8 6 6
Sibel 12 19
Songül 15 14
Sude 20 13
Sudenaz 19 14 19 12
Sultan 17
Sümeyye 20 17
Şevval 19 13
Tuana 15 20
Tuğba 10 14
Yağmur 19 16 6 7 4 3 4 3
Yaren 14
Yasemin 9
Zehra 13 15 10 11 12 9 10 10 11 9 7
Zeynep 6 5 4 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1

2015 yılında doğan erkeklere en çok verilen isimler şunlardır:[5] Yusuf, Eymen, Mustafa, Ömer, Berat.

2015 yılında doğan kızlara en çok verilen isimler şunlardır: Zeynep, Elif, Hiranur, Miray, Ecrin.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d UCA, Alaattin. "Türk Toplumunda Ad Verme Geleneği". Erişim tarihi: 9 Ekim 2016. [ölü/kırık bağlantı]
  2. ^ "NÜFUS KÜTÜKLERİNE KAYITLI EN ÇOK KULLANILAN 50 KADIN VE ERKEK ADI" (PDF). nvi.gov.tr. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2016. 
  3. ^ "Türkiye'de en çok kullanılan isimler". haber7.com. 1 Ocak 2012. 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2016. 
  4. ^ CALP, Yrd. Doç. Dr. Mehrali (2014). "BULGULAR VE YORUM" (PDF). A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. turkiyatjournal.com. 4 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2016. 
  5. ^ "Türkiye'de bebeklere en çok verilen isimler". trthaber.com. 8 Ekim 2016. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2016.