Siyasi bozulma
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Haziran 2023) |
Siyasi bozulma, başlangıçta Samuel P. Huntington tarafından tanımlanan bir siyasi teoridir[1] ve toplumsal modernizasyonun siyasi ve kurumsal modernizasyondan daha hızlı bir şekilde artması sonucunda kaos ve düzensizliğin nasıl ortaya çıkabileceğini açıklar. Huntington siyasi gelişme için farklı tanımlar sunar ve siyasi bozulmanın çeşitli tanımlara göre şekillenen biçimlerini açıklar. Huntington, siyasi gelişmeyi modernleşme ve kurumsallaşma olarak ele alırken, farklı tanımların siyasi sistemlerin yükselişini anlama ve farklı ulusların siyasi sistemleri arasındaki ilişkiyi anlama için keyfi yollar olduğunu belirtir.
Siyasi gelişme değiştir
Huntington, siyasi gelişmenin iki temel özelliğini belirlemiştir. İlk olarak, gelişme modernizasyonla eşanlamlıdır, bu nedenle siyasi gelişme siyasi modernizasyon olarak tanımlanabilir. İkincisi, modernizasyon ve gelişme gibi geniş kapsamlı konular olduğu için siyasi gelişmeyi ölçmek için birçok kriter bulunmaktadır. İlk olarak, rasyonelleşme olarak adlandırılan dördüncü genel olarak kabul edilen kriter vardır, bu, özellikçilikten evrenselliğe geçiş veya siyasi açıdan işlevsel farklılaşma ve başarı kriterlerine odaklanma anlamına gelir. İkinci kriter milliyetçiliktir ve ulusal bütünleşmeyi vurgular. Bu, siyasi gelişmenin önemli bir yönü olarak ulus-devletleri ve ulus inşasını vurgular. Üçüncü kriter demokratikleşmeye odaklanır, bu temelde rekabet ve güç eşitliği üzerine odaklanır. Son kriter ise mobilizasyondur, yani siyasi katılıma odaklanır. Gelişme ne kadar büyükse, modernizasyon ne kadar büyükse, mobilizasyon ne kadar büyükse ve dolayısıyla siyasi katılım o kadar büyük olur. Sonuç olarak, siyasi gelişme, ulusal siyasi birliğin artması ve siyasi katılımın artması olarak tanımlanabilir.
Modernizasyon teorisi değiştir
Huntington'a göre siyasi gelişmenin modernizasyon olarak tanımlandığı bir yaklaşıma göre, siyasi çürüme toplumsal ilerlemenin lineer bir karşıtıdır. Ancak modernizasyon modeline göre, toplumsal gerileme mümkün değildir. Bunun yerine, siyasi çürüme "modern ve modernleşen devletler yeteneklerini kazanmanın yanı sıra kaybederek de değişebilir. Ayrıca, herhangi bir yetenekteki kazanç genellikle diğerlerinde maliyetleri içerir."[1] şeklinde gerçekleşir. Modernizasyon modeli, siyasi kurumların ve toplumsal gelişmenin lineer bir ilerlemesini yansıtan farklı ülkelerin siyasi sistemlerini karşılaştırmak için kullanılmıştır. Ancak siyasi kurumların gelişimi ile modernizasyon arasındaki ilişkiye yönelik yapılan araştırmalar tutarsız gelişmeleri ortaya koymuştur. Bazı siyasi sistemlerde, örneğin Latin Amerika'daki bazı bölgelerde, hükûmetler modernizasyonun yarattığı baskılarla baş edememeleri sonucu askeri müdahalelerden etkilenmiştir.[2]
Kurumsal değiştir
Siyasi gelişmenin kurumsal gelişme olarak ele alındığı çerçevede, siyasi çürüme, kurumların toplumsal veya ekonomik değişiklikler nedeniyle gereksiz hale geldiğinde değişim veya uyum göstermemesi durumunda ortaya çıkar. Dan Halvorson, siyasi çürüme fikrini kurumsal bir başarısızlık olarak sorgulayarak, siyasi çürüme fikrinin Batı'nın siyasi kurum idealine bağlı olduğunu, yaygın olarak farklı kültürel kurumları ve sömürge sonrası devletlerin Batı ideallerine uyum sağlayamama sorununu dikkate almadığını iddia eder.[3] Fukuyama, siyasi çürümeyi yerleşik siyasi düzenin sosyal ve ekonomik güçlerle dengeyi bozan etkileri olarak tanımlar. Roma İmparatorluğu'nun kurumları, vatandaşların ahlaki ve ekonomik ihtiyaçlarını karşılamada başarısız oldu ve bu da siyasi çürümeyi ve Roma devletinin çöküşünü kolaylaştıran koşullara yol açtı. Kurumsal model altında, siyasi çürüme zaman içinde yetkinlik, güvenilirlik ve kurumsal yolsuzlukta azalma olarak gözlemlenebilir.[4][5]
İstikrarsızlık değiştir
Farklı sosyal ve ekonomik faktörler, ulusların siyasi gelişimi ve siyasi çürümesine katkıda bulunur. Yabancı hükûmetler gibi dış güçler, çelişen sosyal kurumlar veya ekonomik çıkarlar nedeniyle kurulmuş hükûmetlerin istikrarını etkiler. Karar mekanizmaları ve kurumlar, istikrarlı kabul edilebilmek için özerkliği sürdürmeli ve dış etkenlere karşı dirençli olmalıdır.[1] Siyasi istikrarı sağlayan sosyal ve ekonomik güçler değişebilir veya ortadan kalkabilir, bunun sonucunda iç istikrarsızlık ortaya çıkabilir.[4] Tarım temelli bir ekonomiden imalat temelli bir ekonomiye geçiş gibi ekonomik gelişmeler, ekonomik çöküş gibi durumlar da siyasi istikrarsızlığa yol açabilir. Okuryazarlık gibi sosyal gelişmeler, yeni fikirlerin yükselmesine ve yayılmasına neden olur.[kaynak belirtilmeli]
Siyasi dengesizlik değiştir
Siyasi istikrarsızlık, bir devletin hükûmetindeki bir fraksiyonun, başka bir fraksiyon veya hükûmetin başka bir kurumuyla karşıtlık içinde olması durumunda ortaya çıkar. Siyasi istikrarsızlık, 18. yüzyılın sonlarında Fransa'da ve 19. yüzyılda Avrupa'nın diğer bölgelerinde meydana geldi. Fransa'da bürokrasi ve diğer kurumların gelişimi gibi siyasi gelişmeler, liyakat sistemi için daha büyük bir talebi ve yönetici sınıf arasında daha büyük siyasi çatışmaları beraberinde getirdi.[6] Sri Lanka, 1994 seçimlerinin ardından siyasi liderlerin hırsları nedeniyle bir dönem siyasi istikrarsızlık yaşadı. Seçilmiş Başkan Chandrika Kumaratunga, iktidarda kalmak için anayasayı değiştirmeye ve parlamentoyu feshetmeye çalıştı, bu da yasama organının yapısında ani değişikliklere yol açtı.[7]
Bazı durumlarda, siyasi bir çöküş bir devletin anayasal çerçevesi içinde gerçekleşebilir. Hindistan anayasasında, acil durumlarda liderlere anayasayı ihlal etme veya karşı çıkma yetkisi veren hükümler bulunmaktadır. Bu siyasi sistem içindeki devlet hukukunun ihlalleri siyasi çöküşe yol açabilir.[8]
Sosyal gelişmeler değiştir
Huntington'un siyasi gelişme ve çökme modeli, endüstrileşme, kentleşme, eğitim ve okur yazarlık gibi sosyal gelişmeleri istikrarsızlık yaratan unsurlar olarak tanımlar. Şiddetli çatışmanın varlığı her zaman sosyal çöküşün bir göstergesi değildir. Devlet kurma sürecinin karmaşıklığı ve siyasi sistemlerdeki değişimler nedeniyle şiddet, siyasi çöküş veya gelişmenin güvenilir bir göstergesi değildir.[9] Hukukun sosyalleşmesi, yasaların ekonomik ve sosyal değişimlere uyum sağlamak amacıyla değiştirildiği bir süreçtir. Hukukun sosyalleşmesi, Huntington'un modernleşme yapısı içinde siyasi çöküşe karşı dirençli olan mevcut siyasi kurumların sosyal istikrarsızlığa karşı korunmasını sağlayan güçlerden biridir.[10]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c Huntington, Samuel P. (1965). "Political Development and Political Decay". World Politics. 17 (3): 386-430. doi:10.2307/2009286. JSTOR 2009286.
- ^ Geller, Daniel S. "Economic Modernization and Political Instability: A Casual Analysis of Bureaucratic-Authoritarianism" The Western Political Quarterly 35, no. 1 (March 1982): 45
- ^ Halvorson, Dan. States of Disorder: Understanding State Failure and Intervention in the Periphery. Burlington, VT: Ashgate Publishing Company, 2013. 19
- ^ a b Fukuyama, Francis, The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution. New York: Farrar, Straus and Giroux, 2011. 139.
- ^ Young, Crawford. "Zaire: Is There a State?" Canadian Journal of African Studies 18, no. 2 (1984): 80-82
- ^ Gillis, John R. "Political Decay and the European Revolutions, 1789-1848." World Politics 22, no. 3 (April 1970): 344-370.
- ^ DeVotta, Niel. "Sri Lanka in 2004: Enduring Political Decay and a Failing Peace Process." Asian Survey 15, no. 1 (January/February 2005: 98-104
- ^ Hart, Henry C. "The Indian Constitution: Political Development and Decay." Asian Survey 20, no. 4 (April 1980): 428-451
- ^ Cohen, Youssef, Brown, Brian R., Orgnaski, A.F.K. "The Paradoxical Nature of State Making: The Violent Creation of Order." The American Political Science Review 75, no. 4 (December 1981): 901-910
- ^ Boyd, James Harrington. "Permanence of the American Democracy." American Journal of Sociology 30, no. 1 (July 1924): 1-21