Sıçan kangurusugiller
Sıçan kangurusugiller (Potoroidae) iki ön dişli bir keseli familyası. Kangurugiller ile yakın akraba olduklarından dolayı uzun zaman bu grubun alt familyası olarak görülmüştür. Ancak bazı noktalarda (özellikle beslenme) Kangurugillerden farklıdırlar. Familya, ikisinin soyu tükenmiş olan toplam 10 türden oluşmaktadır.
| Sıçan kangurusugiller | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bettongia sp.
| ||||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
Cinsler
| ||||||||||||||||||
|
İsim benzerliğinden dolayı familyayı Kanguru sıçanları (Dipodomys) ile karıştırmamak gerekir.
ÖzellikleriDeğiştir
Sıçan kangurusugillerin vücut yapısı Kangurugiller'e benzer. Aynı onlarda olduğu gibi arka bacakları büyük, ön bacakları ise küçüktür. Ancak bu fark Kangurugillerde olduğu kadar büyük değildir. Renkleri yaşam alanlarına göre türden türe sarımsı kum rengi ile gri veya kahverengi arası değişir. Vücutları 20 – 52 cm, kuyrukları 25 – 40 cm ve ağırlıkları 0,5 – 3 kg kadar olabilir.
YayılımDeğiştir
Sıçan kangurusugiller Avustralya faunasının tipik temsilcilerindendir. Eskiden neredeyse bütün Avustralya'da yaygın olan Sıçan kangurusugillerin soyu bugün birçok bölgelerde tükenmiştir ve bundan dolayı artık birbirinden kopuk bölgelerde yaşarlar.
Yaşam şekliDeğiştir
Sıçan kangurusugiller gece aktifdir ve seyrek ağaçlı alanlarda ve fazla sıkı olmayan ormanlarda yaşarlar. Gündüzleri, kendilerinin ağaç kovukları içine yaptıkları yuvalarda geçirirler. Kuru otlardan ve dallarda oluşan yuva malzemesini kuyrukları ile tutarak taşırlar (kuyruklarını kıvırarak). Genelde yalnız yaşarlar, ama bazen kısa ömürlü, düzensiz gruplarda oluşturabilirler.
Diğer kangurularda da olduğu gibi iki farklı ilerleme yöntemleri vardır: yavaş ilerlerken dört ayak üzerinde yürürler ve hızlı olmak zorunda oldukları zaman, güçlü arka bacakları ile zıplayarak ilerlerler.
BeslenmeDeğiştir
Kangurugiller ile aralarında olan en büyük fark beslenmedir: Sıçan kangurusugiller her şey yiyicidir (omnivor). Mantar, kök, tohum, veya böcek, böcek larvaları ve solucan gibi birbirinden farklı şeyler yiyebilirler. Neredeyse hiç yeşil bitki yemezler ve bundan dolayı mide yapılarıda gayet basitdir. Sıçan kangurusugiller'in neredeyse hiç suya ihtiyaçları yoktur; vücutları gereken suyu yedikleri besinden elde edebilmektedir.
ÜremeDeğiştir
Sıçan kangurusugiller bütün yıl boyunca çiftleşebilirler. Dişilerin iyi gelişmiş kesesinde 4 adet meme bulunur. 21 - 24 günlük bir gebelikten sonra 1 - 2 yavru dünyaya gelir. Bunlar ilk 4 ay annenin kesesinde durur. 4 ay sonra yavrular keseyi terk eder ve bundan 2 ay sonra da anne emzirmeyi bırakır. Bir yıl sonra erginleşirler. Doğada 4 - 8 yıl kadar ömürü hayvanat bahçesinde 12 yıla kadar varabilir.
TehditDeğiştir
Avrupalıların Avustralya'ya gelmesinden dolayı en çok zarara uğrayan gruplardan birisi de Sıçan kangurusugiller'dir. Yaşam alanlarının, koyun veya sığır gibi ev hayvanları için otluk alana çevrilmesi ve Avrupalıların getirdikleri ev kedisi ve kızıl tilki gibi avcıların yüzünden Avustralya'da birçok türün soyu tükenmiştir. Sıçan kangurusugiller'den 2 türün soyu tükenmiş ve bazı diğerleride tehdit altındadır.
SınıflandırmaDeğiştir
İki ön dişliler takımı içerisinde Sıçan kangurusugiller, Misk sıçankangurusu ve Kangurugiller ile birlikte Kangurumsular (Macropodoidea) üst familyasını oluşturmaktadır. Familya dört cinse ayrılır:
- Kızıl sıçankangurusu (Aepyprymnodon rufescens)
- Fırçalı sıçankanguruları (Bettongia), 4 tür
- Çıplak gerdanlı kanguru (Caloprymnus campestris) soyu tükenmiş
- Tavşan kanguruları (Potorous), 4 tür (birisinin soyu tükenmiş)
KitaplarDeğiştir
- Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, ISBN 0-8018-5789-9.
- D. E. Wilson und D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, Baltimore 2005, ISBN 0-8018-8221-4.