Sürveyans
Bulaşıcı hastalık sürveyansı, hastalıkların ilerleme modellerini belirleyebilmek için yayılımlarının takip edildiği, epidemiyolojik uygulamaların tamamına verilen isimdir.
T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından sürveyans: "Herhangi bir hastalık, durum veya olay ile ilgili olarak uygun koruyucu ve karşı önlemlerin önerilmesi, alınması ve uygulanması amacıyla, verilerin, sürekli ve sistematik bir şekilde toplanması, analiz edilmesi, yorumlanması ve ilgili taraflarla paylaşılması" olarak tanımlanmaktadır.[1] Aktif sürveyans: sürveyans sisteminde bildirim yapmakla yükümlü kişi veya birimlerin kendiliğinden rapor etmesini beklemeksizin, yetkili birimlerce düzenli olarak verilerin toplanması. Pasif sürveyans: Katılımcılardan aktif olarak veri toplanmayan, bildirimin kendiliğinden yapılmasının beklendiği sürveyans sistemi.[2]
Sürveyansın asıl amacı, salgın, epidemi ve pandemilerin neden olabileceği zararı tahmin etmek, gözlemlemek ve en aza indirmek, ayrıca bu tür durumlara katkıda bulunan faktörler hakkında bilgi toplamaktır. Modern hastalık sürveyansının kilit noktası, hastalık vaka bildirimi uygulamasıdır.[3]
Modern çağda, salgın hastalıkların raporlanması için kayıtların manuel olarak tutulması yerine, internet üzerinden anında tüm dünya ile paylaşılması mümkündür.
Bir zamanlar hastanelerden alınabilen ve gerçek durumu tam yansıtması umut edilen vaka sayıları, önce iyice gözden geçirilip harmanlanır, sonra halka açıklanırdı. Modern iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle, bu durum önemli ölçüde değişti. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) gibi kuruluşlar artık günler ve hatta bazen saatler içinde belirgin hastalıklara bağlı vakaları ve ölümleri bildirebilir hale gelmiştir. Ayrıca, bu bilgilerin hızlı ve doğru bir şekilde sunulması yönünde önemli bir kamuoyu baskısı vardır.
Raporlama zorunluluğu değiştir
Bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıkların resmi olarak raporlanması, pek çok ulusal hükûmet tarafından sağlık hizmeti sunucularına getirilen bir zorunluluktur. Aynı zorunluluk bulaşıcı ajanların yayılımının izlenmesi için Dünya Sağlık Örgütü tarafından ulusal hükûmetlere uygulanmaktadır. 1969' yılından beri DSÖ, aşağıdaki hastalıkların tüm vakalarının örgüte bildirilmesini talep etmiştir: kolera, veba, sarı humma, çiçek hastalığı, dönek ateş ve tifüs. 2005 yılında listeye çocuk felci ve SARS eklenerek genişletildi. Bölgesel ve ulusal hükûmetler genel nüfusu potansiyel olarak tehdit edebilecek daha fazla sayıda bulaşıcı hastalığı izlemeye almışlardır. Türkiye'de 2021 yılı itibarı ile 81 hastalık takip programındadır.[1] Tüberküloz, HIV, botulizm, hantavirüs, şarbon ve kuduz bu tür hastalıklara örnek olarak sayılabilir. Bulaşıcı hastalık insidans oranları, toplumun genel sağlık durumunu belirlemek için gösterge olarak da kullanılmaktadırlar.
Dünya Sağlık Örgütü değiştir
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), önemli hastalıklara küresel çapta müdahale edilmesini koordine eden başlıca kurumdur. DSÖ, bazı hastalıklar için Web siteleri ve bu hastalıkların meydana geldiği ülkelerde aktif ekiplere sahiptir.
Örneğin, 2004 yılının başlarındaki SARS salgını esnasında, DSÖ Pekin ekibi salgın süresince birkaç günde bir durum güncellemesi yapmıştı.[4] 2004 Ocak ayından başlayarak DSÖ, H5N1 için de benzer güncellemeler yayınladı.[5] Bu sonuçlar çok geniş çapta rapor edilirek ve yakından izlenmektedir.
DSÖ Epidemi ve Pandemi Uyarı Yanıt Sistemi (EPR), yeni ortaya çıkan endemik eğilimli tehditleri tespit edip, hızlaca doğrulayıp, uygun yanıt vermeye amacıyla aşağıdaki hastalıkları takip etmektedir:[6]
- Şarbon
- Kuş gribi
- Kırım-Kongo kanamalı ateşi
- Dang hemorajik ateşi
- Ebola virüsü hastalığı
- Hepatit
- Grip
- Lassa ateşi
- Marburg kanamalı ateşi
- Menigokokal hastalık
- Veba
- Rift Vadisi ateşi
- Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS)
- Şiddetli Akut Solunum Sendromu Coronavirus 2 (SARS-CoV-2)
- Çiçek hastalığı
- Tularemi
- Sarıhumma
Kaynakça değiştir
- ^ a b "BULAŞICI HASTALIKLAR SÜRVEYANS VE KONTROL ESASLARI YÖNETMELİĞİ". T.C. Sağlık Bakanlığı. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
- ^ "Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Bulaşıcı Hastalıklar Tanı Rehberi". T.C. Sağlık Bakanlığı. 2 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
- ^ "Disease Surveillance". The Task Force for Global Health (İngilizce). 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
- ^ "WHO | Severe acute respiratory syndrome (SARS)". WHO. 4 Şubat 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
- ^ "WHO | Avian and other zoonotic influenza". WHO. 1 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
- ^ "Welcome to GOARN | GOARN". extranet.who.int. 15 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.