Petruli
Petruli, Artvin ilinin Borçka ilçesinde eskiden ayrı bir köy olan yerleşimdir. Günümüzde Kiremitçi adıyla, Borçka ilçesine bağlı İbrikli köyünün bir mahallesidir. Petruli köyü, 1937 tarihli Sovyet haritasına göre, güneydoğusunda yer alır.[1]
Tarihçe değiştir
Petruli, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti bölgesinde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün bu dönemden kalmış olan kubbeli kilisesi, günümüzde de büyük ölçüde ayaktadır.[2] Bu yer adı Gürcüce kaynaklarda Petruli (პეტრული), Türkçe kaynaklarda Betrul (بطرول) olarak geçer.[3][4]
Gürcüce bir yer adı olan Petruli (პეტრული), "kaya", "taş" anlamındaki "petra" (პეტრა) kelimesinden türemiş olması halinde, "kayalı / taşlı yer" anlamına gelir.[5] Kişi adı Petre'den (პეტრე) türemiş olması halinde ise, "Petre'ye özgü" anlamı taşır. Bu durumda bu yer adı, köydeki kilisenin Aziz Petre'ye adanmış olmasıyla ilişkili olabilir. Bununla birlikte Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze'nin Petruli ve Mamatsminda köyleri arasında bulunduğunu söylediği kilise, yaygın biçimde Mamatsminda Kilisesi olarak bilinir.
Petruli, eski Osmanlı kayıtlarında bir köy olarak geçmemektedir. Bununla birlikte bu yer adının eski Gürcücede (11. yüzyıl önce) kullanılan "petra" kelimesinden türemiş olması halinde, buranın 11. yüzyıldan önce de bir yerleşim olduğu anlamına gelir. Petruli, 19. yüzyılın ikinci yarsında Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Livana kazası sınırları içinde bulunuyordu. Bununla birlikte Petruli bir köy olarak Trabzon vilayeti salnamelerinde geçmemektedir.
Petruli, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878'de imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde Batum sancağının (okrug) Gonio (uçastok) kazasına bağlı bir köydü. 1886 tarihli nüfus sayımında Petruli (Петрули) olarak kaydedilmiş olan köyde 12 hanede, 26'sı erkek ve 24 kadın olmak üzere 50 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Müslüman Gürcü anlamında "Acarlar" (Аджарцы) adı altında kaydedilmiştir. Bu sırada Petruli, Ebrika nahiyesinin dört köyünden biriydi.[6] Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze, 1893 yılıdan Petruli köyünü ziyaret etmiş, köyde 20 hanen bulunduğunu ve 7 hanenin Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğunu yazmıştır.[3][7]
Peruli köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Petruli köyü Türkiye'ye bırakıldı.[8]
Petruli veya Betrul, Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında "Kiremidci" (sonra Kiremitçi) olarak değiştirildi. 1926 tarihli nüfus tespitinde Kiremidci (Petruli) köyü 11 haneden oluşuyordu. Bu sırada köyde, 26'sı erkek ve 21'i kadın olmak üzere 47 kişi yaşıyordu.[9] Petruli köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Kiremidci" adıyla bir köy olarak geçer.[10] Ancak 1935 genel nüfus sayımında köy olarak yer almamış olması, Petruli'nin bu iki tarih arasında İbrikli köyüne bir mahalle olarak bağlandığını göstermektedir. Petruli, günümüzde de "Kiremitçi" adıyla bu köyün bir mahallesidir.
Kaynakça değiştir
- ^ "Kırım ve Kafkas Haritası - "Borçha paftası"". 10 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 143-144" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ekim 2022.
- ^ a b "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912, s. 135". 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 118". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022.
- ^ "პეტრა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 10 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), "Batum okrugu", sıra no: 1264, Tiflis, 1893". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 148" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ekim 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (birinci basım: 1927), s. 143.]
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.