Paralı Askerler Savaşı
Paralı Askerler Savaşı (MÖ 240 – MÖ 238), Pön Savaşları sırasında Kartaca tarafından tutulmuş olan paralı askerlerin Kartaca'ya karşı günümüzdeki Libya bölgesindeki yerli halkla beraber giriştikleri ayaklanmaların genel adıdır.
| Paralı Askerler Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pön Savaşları | |||||||
 Paralı Askerler Savaşı seferleri haritası | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Birinci Pön Savaşı sırasında Kartaca için savaşan paralı askerler | Kartaca | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Spendius† Mathos† Autaritus† |
Hanno Hamilcar Barca | ||||||
| Güçler | |||||||
| Yaklaşık 100.000 | Bilinmiyor | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Çok yüksek. Sadece Testere Muharebesi sırasında 50.000 kişinin öldüğü belirtilir. Ayrıca çok sayıda asker Kartaca saflarına geçmiştir. | Bilinmiyor | ||||||
Savaş, Kartaca saflarında Birinci Pön Savaşında savaşmış olan paralı askerlerin maaşlarının ödenmemesi üzerine yaşanan gerilimler sonucunda patlak vermiştir. Savaşın ardından ekonomik olarak iflas etmiş durumda çıkan Kartaca, Roma Cumhuriyeti ile ağır bir barış antlaşması imzalamak durumunda kalmıştır. Alacaklarını tahsil edemeyen paralı askerler Kartaca yönetimindeki Tunis kentini zorla ele geçirecek ve Kartaca şehrini tehdit eder hale gelecektir. Bu anda Kartaca isyancıların isteklerine boyun eğse de paralı askerlerin komutanlarından Spendius ve Mathos uzlaşılması durumunda Kartaca'nın er ya da geç intikamını alacağını öne sürmesiyle isyan sönümlenecekken devam eder. İlk başta alacakların tahsil edilmesi olarak başlayan gerginlikler, bölge halklarının Kartaca yönetimine karşı büyüyen isyana katılmasıyla bölgesel çaplı bir savaşa dönüşür.
Profesyonel eğitimli ve savaş görmüş askerler karşısında ilk başlarda ağır yenilgiler alan Kartaca Ordusu, Sicilya kahramanı Hamilcar Barca'nın komutayı almasıyla durumu düzeltecek, MÖ 237 yılında da ayaklanmayı tamamen bastıracaktır.
Arka planı
değiştirMÖ 241 yılında Roma ile Kartaca arasındaki Birinci Pön Savaşı Kartaca'nın yenilgisiyle sona ermiştir. Savaşın sonunda yapılan antlaşmalar uyarınca Roma, Kartaca'nın Sicilya ile İtalya arasında yer alan tüm adaları terk etmesini talep etmiştir. Ayrıca Kartaca, Roma'ya derhal 1000 talent ağırlığında altın verecek ve 10 yıllık bir sure içinde de 2000 talent altın daha ödeyecektir. Roma'nın istediklerini yerine getirdikten sonra Kartaca ekonomik olarak darboğaz içindedir. Daha da önemli bir sorun onları beklemektedir; maaşları ödenmemiş binlerce paralı asker savaştan dönmüş, ücretlerini talep etmektedir.[1]
Bu durum büyük bir sıkıntı yaratmaktadır. Görevinden yakın zamanda istifa etmiş başarılı komutan Hamilcar Barca komutasında savaşmış 20 bin asker Sicilya'daki Lilybaeum (günümüzdeki Marsala) kentinden Kartaca'ya dönmektedir. Çok sayıdaki öfkeli askerin bir arada tutulmasını önlemek isteyen Kartacalı komutan Gesco, askerleri dağınık şekilde Kartaca topraklarına getirmek ister. Plana göre farklı zamanlarda küçük gruplar halinde başkente getirilecek olan askerlere ücretleri burada verilecektir. Ancak Kartaca hükûmetinin ödemeleri geciktirmesi ve ücretlerin azaltılmasına dair pazarlık girişimleri askerlerin Kartaca önlerinde birikmesine yol açar. Şehrin kapısına dayanan bu kadar büyük bir ordudan çekinen Kartaca, askerlerin aileleriyle birlikte şehrin 170 km güney batısındaki Sicca Veneria (günümüzdeki El Kâf) kentine gitmesini sağlar.
Sicca Veneria kentine varan askerler Kartaca'dan istedikleri taleplerini kağıda dökerler ve belirtilen ücretlerin ödenmesini isterler. Hanno, paralı askerlerin komutanlarıyla görüştükten sonra talepleri reddeder. Gerekçesi ise savaştan yenik çıkan Kartaca'nın Roma'ya olan borçlarını bile zorlukla ödemesidir.
Taleplerinin reddedilmesi karşısında öfkeye kapılan paralı askerler savaş sırasında komutasında savaştıkları Hamilcar Barca'nın yokluğunda Kartacalılara güvenlerini iyice yitirirler. Haklarını almak için zora başvurma yolunu seçen askerler silah kuşanarak ilerlemeye başlar. Kartaca'dan 21 km uzaklıktaki Tunis askerlerin denetimine geçer.[2]
Topraklarında bu kadar büyük bir silahlı gücün bir araya gelmesi karşısında çaresiz kalan Kartaca, çaresiz bir şekilde paralı askerlerin taleplerini Kabul etmek zorunda kalır. Hanno ile müzakere etmek istemeyen, kendilerini terk eden Hamilcar ile de görüşmek istemeyen Gesco'nun arabuluculuğunu kabul ederler. Pazarlıktaki güçlü konumlarını fırsat bilen paralı askerler taleplerini çoğaltırken saflarına katılan Numidyalı askerlerin ve eski kölelerin de haklarını isterler. Kartaca bu talepleri de çaresiz kabul eder.
Savaşın gelişimi
değiştirSorunun halledilmiş görünmesine rağmen Spendius ve Mathos isimli askerler öne çıkarak Kartaca'nın sözüne sadık kalmayacağını belirterek isyanın devam ettirilmesi gerektiğini ileri sürerler. Bu şekilde devam etmesine karar verilen ayaklanmada Kartacalı komutan Gisco ve heyeti esir edilir. Bölgede bulunan ve Kartaca hâkimiyetinden memnun olmayan halk da ayaklanmaya katılır.
Kartaca'nın elinde halen isyan etmemiş başka paralı asker birlikleri de bulunmaktadır. Ayrıca Sicilya'daki paralı askerler savaşmaya hazır durumdaydı. Ayaklanmaya karşı ilk girişim Hanno komutanlığında Kartacalılar ve paralı askerlerden oluşan bir ordunun kurulmasıdır. Utica ve Hippakra şehirlerini kuşatmış durumdaki ayaklanmacılarla Bagradas Nehri Muharebesinde karşılaşan Hanno, muharebeden zaferle ayrılır. Sonrasında Hamilcar Barca ayaklanmacılara ihanet eden Navaras sayesinde bir zafer daha kazanacaktır.
Savaş ilerledikçe Hamilcar komutayı ele alacak ve Kartaca ordusunun tek sorumlusu haline gelecektir. Sayıca az olmasına rağmen zekice taktiklerle paralı askerleri yenmesini bilecektir. Kendi komutasında Roma Ordularını yendiği askerlerinden bazılarını kendi saflarına çekmekte başarılı olacak, savaşın sonundaki Testere Muharebesi ile de ayaklanmacıları doğal bir engelin önünde kıstıracak ve ve aç kalan isyancıların hepsi öldürülmüştür.
Savaş, o dönemin standartlarına göre bile oldukça vahşi ve acımasız olarak tarif edilir. Ünlü tarihçi Polybius, iki tarafın kesinlikle bir anlaşmaya varamayacağından hareket ederek savaşı “uzlaşmasız savaş” olarak tanımlayacaktır. İki taraf da diğer tarafın tamamen ortadan kaldırılması için savaştığı için iki taraftan çok sayıda esir işkenceyle öldürülmüştür.[3]
Sardinya
değiştirAyaklanmayla eş zamanlı olarak Sardinya Adasında da benzer bir paralı asker ayaklanması yaşanır. Kartaca yönetimine isyan eden paralı askerler adada hakimiyeti ele geçirir. Kartaca'nın Afrika'daki isyanı bastırmasından sonra sıranın kendilerine geldiğini düşünen isyancılar Roma'dan yardım talep ederler. Ancak Kartaca'nın yeniden ekonomik olarak ayağa kalması ve savaş borcunu ödeyebilir hale gelmesini isteyen Roma talebi reddeder. Adada esir edilen Kartacalıların serbest bırakılması sağlanır ve ayaklanmacılarla deniz ticareti yapılması yasaklanır. Kartaca donanması adadaki ayaklanmayı bastırmaya giderken Kartaca'nın güçsüzlüğünü fırsat bilen Roma, adayı ilhak etmek için bir plan hazırlar. Kartaca'nın Roma'ya saldırmak için bahane olarak Sardinya'nın kullanıldığı iddia edilerek Kartaca'ya savaş ilan edilir. Çaresiz durumdaki Kartaca derhal teslim olur ve ek olarak 1200 talent ödemeyi kabul etmek durumunda kalır.
Sonuçları
değiştir 1. Paralı askerler ayaklanarak Tunis'i ele geçirir
2. Utika kuşatılır
3. Hanno Utika kuşatmasını yarar
4. Utika Muharebesi
5. Hamilcar Kartaca'dan ayrılarak bölgeye gelir Bagradas Nehri Muharebesi
6. Hamilcar'ın seferi
7. Testere Muharebesi
8. Tunis Kuşatması
9. Hanno birlikleri Hamilcar'ın ordusuyla birleşir
10. Leptis Magna'da Kartaca zaferi
Savaşın Kartaca ile ilgili ulusal ve uluslararası alanda önemli sonuçları olur. Ulusal olarak Hamilcar Barca, zaferlerinden ötürü ün sahibi olacak ve Barca ailesinin etkisi artacaktır. Aynı aileye mensup Hannibal, İkinci Pön Savaşı'nda öne çıkacaktır. Uluslararası alanda ise Roma Sardinya'yı işgal eder. Adanın yitirilmesi Kartaca'da büyük yankı uyandıracaktır. Hamilcar, üvey oğlu Hasdrubal ve oğlu Hannibal ile birlikte Roma'nın etkisi dışındaki Hispania'yı işgal edecektir. Bu sayede Kartaca İkinci Pön Savaşı için zenginlik ve asker kaynağı olarak kullanabileceği bir üs ele geçirmiş olacaktır.
Kaynakça
değiştir- ^ Polybius’un Tarihler adlı eserinden İngilizce metin 7 Haziran 2020 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce) 22 Mart 2011 tarihinde erişilmiştir
- ^ Polybius’un Tarihler adlı eserinden İngilizce metin 7 Haziran 2020 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce) 22 Mart 2011 tarihinde erişilmiştir
- ^ Polybius’a göre, isyancıların eline düşen Kartacalı komutan Gesco ve beraberindeki heyetin kolları ve ayakları kırılmış, elleri kesilmiş ve bu halde ölmeye terk edilmişlerdir.
Dış bağlantılar
değiştir- Kartaca'da iç savaş (İspanyolca) 24 Mart 2011 tarihinde erişilmiştir