Nur Devlet

Nur Devlet Giray (ö. 1503, Kasım, Rusya) 4. Kırım Hanı. 1466-1467, 1467-1469, 1475-1476 olmak üzere toplam üç kez saltanat sürmüştür. 1486 ile 1490 yılları arasında Kasım Hanlığı'nı yönetmiştir.

Nur Devlet Giray
Kırım Hanı
Hüküm süresi	1475-1476
Önce gelen	I. Mengli Giray
Sonra gelen	I. Mengli Giray
Hüküm süresi	1467-1469
Önce gelen	I. Mengli Giray
Sonra gelen	I. Mengli Giray
Hüküm süresi	1466-1467
Önce gelen	I. Hacı Giray
Sonra gelen	I. Mengli Giray
Ölüm	1503 Kasım
Defin	Bahçesaray
Hanedan	Giray Hanedanı
Babası	I. Hacı Giray
Dini	Sünni İslam

Hayatı

Nur Devlet Han'ın doğum tarihi bilinmemektedir. I. Hacı Giray’ın ikinci oğludur. Babası I. Hacı Giray’ın 1466'da ölümü üzerine tahta geçmiştir. Küçük kardeşi olan Mengli Giray Kefe'de Cenevizlilere sığınmıştır. 1467'de Kırım Hanlığı'nın geleneksel müttefiki olan "Polonya-Litvanya Birliği" devletine tahta çıkışını bildirmek için bir elçi göndermiştir.

Aynı yıl küçük kardeşi I. Mengli Giray Nogay Şirin'inin desteği ile ve Altın Orda Devleti'nin aleyhinde olmasına rağmen Kırkyer'de kendini Kırım Hani olarak ilan ederek Kırım yarımadasını idaresi altına almıştır. Ama hanlığın genel politikasını değiştirip geleneksel müttefik olan Polonya-Litvanya Birliği'ne karşı olarak Rusya ile ittifak yapması hanlığı birçok ileri gelenini kendi aleyhine çevirmiştir. Bunlar ile; diğer Nogay ileri gelenleri ve Altın Orda Devleti'nden de destek ile Nur Devlet Giray hemen 1467 yılı sonlarında Kırım Hanlığını tekrar eline geçirmiştir.

1469'da Mamak adlı bir Kırım Tatarı soylusu kendi yandaşları ile I. Mengli Giray Han'a destek vermiş ve Nur Devlet Giray Han tahttan indirilerek I. Mengli Giray tekrar Kırım Hani olmuştur.

1474'te Eminek Mizra yeni Nogay Şirin'i olmuş ve Kırım Hani olan I. Mengli Giray Han'a isyan etmiştir. Bu isyan üzerine 1475'te Nur Devlet Giray tekrar Kırım Hani olmuş ve Mengli Giray ise Kefe'ye Cenevizlilere sığınmak zorunda kalmıştır. Bu dönemde Mengli Han, Rus Çarı III. İvan'ın temsilcisi olan Nikita Selklenmişev ile bağlantı kurup Polonya-Litvanya Birliği ile Altın Orda Devleti aleyhine bir müttefiklik kurmak için planlar hazırlamasını sağlamıştır. Aynı zamanda Nur Devlet Giray Han ile Nogay Şirin'inin arası açılmış ve Nogay Şirini ile bazı kabile beyleri Osmanlı Devleti'nden Karadeniz üzerinde olan siyasi gücünü kullanarak Nur Devlet Hani tahtan indirmek için destek istemiştir. Fatih Sultan Mehmet 1475'te Gedik Ahmet Paşa'nın komutası altında kuvvetli bir deniz filosu gönderdi. Kefe ve diğer sahil şehirler zapt edildi. Kefe'de kurulu olan Theodoros Şehir Devleti'ni ortadan kaldırtıldı. Mengli Giray serbest bırakılıp Kırım tahtına geçirildi.

1476 yılında Altın Orda Devleti kalıntısı olan Kazan Hani Hani Seyid Ahmet Han Kırım'ı zapt etmiştir. Bunun üzerine bir Osmanlı donanma filosu Mengli Han'ın sığınmış olduğu Kefe üzerine yöneldi. Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet, Seyit Ahmet Hanı Kırım'ı bırakıp gitmeye mecbur etti. Nur Devlet Giray’ı Kırım tahtına tahtına geçirildi ve Mengli Han İstanbul'a götürüldü.

Aynı yıl Mengli Giray, damadı olan Yavuz Sultan Selim’in de müdahaleleri ile saltanatı 3 kez ele geçirmiştir. Nur Devlet Giray, kardeşi I. Mengli Giray üçüncü kez tahttan indirmesinin ardından Kırım’ı terk etmiştir. 1486'da Moskova’nın güneyinde bulunan Altın Orda Hanlığı’nın bölünmesi ile bağımsızlığını kazanmış bulunan Kasım Hanlığı tahtına oturmuştur.

1503 yılında Kasimov şehrinde ölümünden sonra naaşı Kırım’a getirilerek Bahçesaray’da Hacı Giray Türbesi'ne defnedilmiştir.

Notlar

• Fransızca Wikipedia "Nur_Devlet_Giray" maddesi 14 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

• Howorth, Henry Höyle (1880) History of the Mongols, from the 9th to the 19th Century Patt 2 Division 1), Londra:Longman Green & co. History of the Mongols, from the 9th to the 19th century (İngilizce)
• "Hansaray" websitesinde Giray Hanedanı Kırım Hanları http://www.archive.org/stream/historymongolss00howogoog#page/n650/mode/2up (İngilizce)
• Fisher, Alan W., (1987) The Crimean Tatars, Stanford California: Hoover Institution Press, İSBN:0817966625, s.9-11. (İngilizce)

Resmî unvanlar
Önce gelen: I. Mengli Giray	Kırım Hanı 1475-1476	Sonra gelen: I. Mengli Giray
Önce gelen: I. Mengli Giray	Kırım Hanı 1467-1469	Sonra gelen: I. Mengli Giray
Önce gelen: I. Hacı Giray	Kırım Hanı 1466-1467	Sonra gelen: I. Mengli Giray
Önce gelen: Daniyar Han	Kasım Hanı 1486-1490	Sonra gelen: Satılgan Han