Vikipedi

Müzik

sanatın ses kullanılan şekli
(Musiki sayfasından yönlendirildi)

Müzik, insanın doğaya eklediği uyumlu seslerdir. Ses, bir doğa olayıdır. Müzik, bu doğal ve etkin olaydan bilinçli bir çalışma ve emek ile bir sanat yapıtı yaratmak, sesi bilimsel ve estetik bir temele oturtmaktır. Bütün müzik türleri için ana öğeler ritim, tonalite, dinamik ve ses rengi olarak belirtilir. Bu önemli elemanlardan anlaşılacağı gibi müzik yalnız insanın içinden yansıyan duygularla değil, bilgi ve anlayışla yaratılabilir. Müziğin bilgisine bakış, bir sanat olayını anlamamızı da sağlar. Ritim, tonalite, dinamik ve ses renginden hiçbiri, müzikte tek başına yer almaz ancak birlikte müziksel bir bütünlük yaratırlar. Değişik müzik türlerinde farklı oranlarda ağırlık taşıyabilirler. Müzik teorisi, müzik sanatını gerçekleştiren belirli kavram ve sistemlerin bir araya gelmesinden oluşur.[1]

Dünyanın dört bir yanından müziklerin yer aldığı Voyager uzay araştırmaları boyunca fırlatılan Voyager Altın Plağı
1. Nota kuyruğu
2. Nota bacağı
3. Nota yuvarlağı

Müzik, bütün insan topluluklarında öyle veya böyle bir şekilde mevcut olan bir sanattır. Günümüzde (modern) müzik, kimi güncel, kimi de geçmiş dönemlerden gelen inanılmaz çok sayıda stilin bir araya gelmesiyle oluşur.[2]

EtimolojiDeğiştir

Türkçe kullanımıyla müzik kelimesi esasen antik Yunanca kökenlidir, ilk kullanımı musike şeklindedir. Latinceye musica olarak geçen kelime, latin kökenli neredeyse bütün dillerde benzer şekilde kullanılmaktadır (İng. music, Alm Muzik, Fr. musique gibi). Arapçaya yine Yunanca'dan mûsîkıy olarak geçen kelime, Türkçeye de buradan aktarılarak 10.yüzyıldan bu yana musiki şeklinde kullanılmaya başlanmıştır.[4]

Yunan mitolojisinde geçen ve esin perileri anlamına gelen muse sözcüğü, Türkçeye Musalar ya da Müz'ler olarak geçmiştir ve Türkçedeki müzik kelimesi de kökenini buradan alır (Müz'e ait, Müz'e yaraşır bir sanat anlamında). Mitolojiye göre Müz'lerin babası Zeus, annesi ise (hafıza-bellek anlamına da gelen) Mnemosyne'dir. Müz'ler, dans ederek ve şarkılar söyleyerek yaratıcı düşünceyi sunar, hastaları iyileştirir ve iç karartıcı düşünceleri uzaklaştırırlar.[5]

 
Müzikolog Ali Ufki Bey'in Nikrîz Peşrev notasyonu

TanımDeğiştir

Müziğin tanımına dair çok çeşitli görüşler bulunmaktadır. Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük'te müziği "Birtakım duygu ve düşünceleri belli kurallar çerçevesinde uyumlu seslerle anlatma sanatı" olarak tanımlamıştır.[6]

Otto Karolyi, müziğin hem bir sanat hem de bir bilim olduğunu, duygusal olarak algılanışının yanı sıra akıl ile de kavranabileceğini belirtmiştir.[7] Bu özelliği ile bireyin ve toplumun duyuş ve biliş açısından durumunu belirlediği gibi, gelişim ve değişimini de sağlayan organik bir yapıdır. Sesin en güzel şekli müzik ile dile gelir. Resim, renklerin birleşmesinden; şiir, kelimelerin kaynaşmasından nasıl oluşuyorsa; müzik de seslerin, duygu, düşünce ve heyecanımızı anlatmak üzere belli bir estetik anlayışına göre seçilip işlenmesinden oluşmaktadır.

Yılmaz Öztuna, Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi'nde, Musiki maddesinde, müziğin ses üzerinde kurulmuş bir sanat olduğunu belirtir.[4]

Ali Uçan, müziği "duygu, düşünce, izlenim ve tasarımları ve başka gerçeklerin de katkısıyla belli durum, olgu ve olayları, belli bir amaç ve yöntemle, belirli bir güzellik anlayışına göre birleştirerek, biçimlendirilmiş seslerle işleyerek anlatan estetik bir bütündür. Herkesin anlayabildiği ve anlayabileceği yegane dildir. Müzik dil ve ırk fark etmeksizin direkt olarak duygulara hitap eden, etki eden bir sanat dalıdır" diyerek tanımlar.[8]

Müzik, insanoğlunun binlerce yıldır doğayı taklit ederek, duygularını anlatma yollarından birisidir. Müziğin içerisinde doğanın kendisi, hayatın özü bulunur. Dünyanın dönüşü ve buna bağlı olarak oluşan “ritm”; bu ritme bağlı olarak duyduğumuz “ses”ler müziğin özüdür, farklı yansımasıdır. Yani müzik eşittir ses ve ritm. Ancak bu ses ritim birlikteliği matematiksel bileşenlerdir. Bunların üzerine duygu, düşünce, ifade, anlatım gibi araçlar da eklendiği zaman, müzik sanat boyutuna geçer.

Yunanlar müzik için, perilerin (mus) konuştuğu dil (ike-ika), yani “perice” (musika) olarak isimlendirdiler. Bugün dünya üzerinde bu isimlendirmeye yakın şekillerde ifade ediliyor.[9]

 
Bir klasik müzik orkestrası

UnsurlarıDeğiştir

Ludwig van Beethoven

Müziğin çok çeşitli temel unsurları, öğeleri bulunmaktadır, bunlar çeşitli yazarlar tarafından farklı şekilde ele alınmışlardır. Mesela Otto Karolyi, müziğin üç temel öğesini ritim, ezgi ve armoni olarak belirtmektedir.[10] Besteci Aaron Copland'a göre ise müzik dört temel unsurdan oluşur: Ritim, ezgi (melodi), armoni ve tını (ses rengi).[11] Günümüzde müziğin bu dört temel unsuru dışında başka unsurları da olduğu belirtilmektedir.

Müzik türleriDeğiştir

Müzik türü ya da stili (genre), belirli bir şekil, ifade ve tekniğe göre gelişen müzik eserleri topluluğunu temsil eder. Müzik tarzı, müzik çeşidi ve benzeri birçok terim ile aynı olduğu düşünülse de müzik türü ya da stili daha geniş ve net bir terminoloji olarak karşımıza çıkmaktadır.

Müzik tarihiDeğiştir

Ana madde: Müzik tarihi

Müzik tarihi, müziği kronolojik açıdan inceleyen müzikoloji ve tarihin ayrı bir alt alanıdır.

Müzik ve TeknolojiDeğiştir

Teknolojinin günümüze çok katkısı vardır. Birçok müzisyen bu değişimden etkilenmiştir ve teknoloji müziğe çok büyük derecede katkı sağlamıştır.

Müzik kayıt sistemleriDeğiştir

Son yıllarda müzik kaydı için oluşturulan stüdyolarda büyük değişimler yaşandı. İlk müzik kayıt aleti olan "phonautograph"ın patenti, 25 Mart 1857 yılında Parisli Édouard-Léon Scott de Martinville tarafından alındı. Alexander Graham Bell, 1874'te kendi "phonautograph"ı ile çıkageldi. Bu makine insan kulağının sesleri duyma yönteminin taklit edilmesiyle yapılmıştı. 1877'nin sonuna doğru, Edison, fonografı icat etti. 1886'daysa Charles Sumner Tainter ve Chichester Bell, Edison'un fonografını geliştirerek gramafonu ortaya çıkardılar. 1924'te, insanlar mekanik kayıt araçları yerine Western Electric Company'nin yeni teknolojisini kullanarak yeni kayıt cihazları yaptılar. Bunlar, sesi daha gür ve cızırtısız kaydedebiliyorlardı. Bugünlerde kullanılan manyetik kayıt, 1890'da Valdemar Pousen tarafından ortaya çıkarıldı. Telgraphone da bu yeni sistemin ilk çocuğuydu. 1930'ların sonuna doğru, çok uzun kayıtlar yapabilen ve çoğu koşulda çalışabilen "magnetophone", kayıt aletleri piyasasını etkilemiştir.

Ses depolama ortamlarıDeğiştir

Ana madde: Ses depolama ortamları

İlk ortaya çıkan ses depoları, analog depolama aygıtlarıydı. İlk başta Fonograf olarak ortaya çıkmışlar ve sonra manyetik kullanılarak üretilmişlerdir. Sonra ortaya sayısal (dijital) depolar çıkmıştır. Sayısal depolama aygıtları da iki şekilde çalışıyordu: Optik ve manyetik. Bu yeni ses depoları, sadece boy küçülterek kullanım kolaylığı sağlamamış, aynı zamanda müziğin paylaşımına yardımcı olmuştur.

TerapiDeğiştir

 
"Okullarda Blues" programından bir müzik terapisti, Deniz Terapi Merkezinde bir ABD Donanması denizcisiyle mızıka çalıyor.

Müzik terapisi, eğitimli bir terapistin, müşterilerin sağlıklarını iyileştirmelerine veya sürdürmelerine yardımcı olmak için müziği ve müziğin tüm yönlerini (fiziksel, duygusal, zihinsel, sosyal, estetik ve ruhsal) kullandığı kişilerarası bir süreçtir. Bazı durumlarda, müşterinin ihtiyaçları doğrudan müzik aracılığıyla karşılanır, bazende danışan ve terapist arasında gelişen ilişkiler yoluyla ele alınırlar. Müzik terapisi, her yaştan ve psikiyatrik bozuklukları, tıbbi problemleri, fiziksel engelleri, duyusal bozuklukları, gelişimsel engelleri, madde bağımlılığı sorunları, iletişim bozuklukları, kişilerarası sorunları ve yaşlanma dahil olmak üzere çeşitli sorunları olan bireylere uygulanır. Ayrıca öğrenmeyi geliştirmek, özgüven oluşturmak, stresi azaltmak, fiziksel egzersizi desteklemek ve sağlıkla ilgili diğer birçok aktiviteyi kolaylaştırmak için de kullanılır. Müzik terapistleri, danışanlarını şarkı söylemeye, enstrüman çalmaya, şarkı bestelemeye veya başka müzik etkinlikleri yapmaya teşvik edebilir.

10. yüzyılda filozof Fârâbî vokal müziğin dinleyicilerin duygularını ve ruhlarını nasıl harekete geçirebileceğini anlattı.[12] Müzik uzun zamandır insanların duygularıyla başa çıkmalarına yardımcı olmak için kullanılmıştır. 17. yüzyılda, bilim adamı Robert Burton'ın Melankoli Anatomisi adlı eseri müzik ve dansın akıl hastalığı, özellikle melankoli tedavisinde kritik önemi olduğunu savundu.[13] Müziğin "diğer birçok hastalığı kovmak için mükemmel bir güce" sahip olduğunu kaydetti ve onu "umutsuzluk ve melankoliye karşı egemen bir çare" olarak nitelendirdi. Antik Çağ'da Rodoslu bir kemancı olan Canus'un müziği "melankolik bir adamı neşelendirmek, ...sevgiliyi daha aşık, dindar bir adamı daha dindar yapmak" için kullandığına dikkat çekti.[14][15][16]Osmanlı İmparatorluğu'nda akıl hastalıkları müzikle tedavi ediliyordu.[17]

Kasım 2006'da Dr. Michael J. Crawford ve meslektaşları, müzik terapisinin şizofreni hastalarına yardımcı olduğunu da keşfettiler.[18][19]

Ayrıca bakınızDeğiştir

KaynakçaDeğiştir

  1. ^ Yener, Faruk (1984). Müzik. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Beyaz Köşk Yayınları. 
  2. ^ "music | Art Form, Styles, Rhythm, & History | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 13 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ George, p. 24
  4. ^ a b Öztuna, Yılmaz (1990). Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi (Cilt II). Ankara: Kültür Bakanlığı. s. 72. ISBN 9751706688. 
  5. ^ İlyasoğlu, Evin (1994). Zaman İçinde Müzik: Başlangıcından Günümüze Batı Müziğinin Evrimi (2009 bas.). İstanbul: Yapı Kredi. s. 12. ISBN 975-363-292-4. 
  6. ^ "Türk Dil Kurumu | Sözlük". sozluk.gov.tr. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  7. ^ Karolyi, Otto (1999). Müziğe giriş (3. basım bas.). İstanbul: Pan Yayıncılık. s. 7. ISBN 9757652458. 
  8. ^ Uçan, Ali (2005). Müzik Eğitimi Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar. Evrensel Müzikevi Yayınları. s. 10. 
  9. ^ "Müzik nedir? Nasıl Dinlemek gerekir? - Doç. Dr. Sertan Demir - Hendek | Haber| HABERHENDEK.COM| Sakarya Hendek Haberleri". www.haberhendek.com. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021. 
  10. ^ Karolyi, Otto (1999). Müziğe giriş (3. basım bas.). İstanbul: Pan Yayıncılık. s. 69. ISBN 9757652458. 
  11. ^ Copland, Aaron (2011). What To Listen For In Music. New York, N.Y: Signet Classic. s. 49. ISBN 9781101513149. 
  12. ^ Rens Bod (2022). World of Patterns: A Global History of Knowledge. Johns Hopkins University Press. s. 169. ISBN 9781421443454. 
  13. ^ cf. The Anatomy of Melancholy, Robert Burton, subsection 3, on and after line 3,480, "Music a Remedy"
  14. ^ Ismenias the Theban, Chiron the centaur, is said to have cured this and many other diseases by music alone: as now thy do those, saith Bodine, that are troubled with St. Vitus's Bedlam dance. Project Gutenberg's The Anatomy of Melancholy, by Democritus Junior 13 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  15. ^ "Humanities are the Hormones: A Tarantella Comes to Newfoundland. What should we do about it?" 15 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Dr. John Crellin, MUNMED, newsletter of the Faculty of Medicine, Memorial University of Newfoundland, 1996.
  16. ^ Aung, Steven K. H.; Lee, Mathew H. M. (2004). "Music, Sounds, Medicine, and Meditation: An Integrative Approach to the Healing Arts". Alternative and Complementary Therapies. 10 (5): 266-270. doi:10.1089/act.2004.10.266. 
  17. ^ Treatment of Mental Illnesses With Music Therapy – A different approach from history 1 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  18. ^ Crawford, Mike J.; Talwar, Nakul (November 2006). "Music therapy for in-patients with schizophrenia: Exploratory randomised controlled trial". British Journal of Psychiatry. 189 (5): 405-409. doi:10.1192/bjp.bp.105.015073. PMID 17077429. Music therapy may provide a means of improving mental health among people with schizophrenia, but its effects in acute psychoses have not been explored  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  19. ^ Dr. Michael J. Crawford page 28 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Imperial College London, Faculty of Medicine, Department of Psychological Medicine.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Müzik&oldid=29394250" sayfasından alınmıştır