Lassen Peak
Lassen Peak vaya Lassen Zirvesi veya Lassen Dağı (İngilizce Lassen Peak veya Mount Lassen) ABD'de Kaliforniya eyaleti kuzeyinde Shasta İlçesi (county)'de bulunan bir stratovolkan dağıdır. Lassen Zirvesi Kanada'nın güneybatısında bulunan Britanya Kolombiyası eyaletinin güneybatısından ABD'de Kaliforniya'nın kuzeyine kadar yay gibi uzanan 18 büyük yanardağ zirvesi zincirinden oluşan Cascade Sıradağları'nın üstünde en güneyde olan yanardağdır. Kuzey Kaliforniya'da mensup olduğu sıra dağlara Shasta Cascade Dağları adı da verilmektedir. Lassen Zirvesi'nin denizden rakımı 3.189 m'dir; fakat Lassen Zirvesi etrafında bulunan dağ doruklarının çok daha üstünde bulunmaktadır ve zirveden sonra en yüksek doruklara nisbetle yaptığı "çıkıntı" 1.594 m olmaktadır. Bu çıkıntının karakteri "lav kubbesi" olmasıdır ve bu lav kubbesinin hacminin 2 km³ olduğu tahmin edilmektedir. Böylece Lassen Zirvesi dünyada en büyük lava kubbeli yanardağlar arasında yüksek bir sırada bulunmaktadır.
| Lassen Zirvesi Lassen Peak | |
|---|---|
 Lassen Zirvesi | |
 | |
| En yüksek noktası | |
| Yükseklik | 3189 m |
| Çıkıntı | 1.594 m |
| Koordinatlar | 40°29′17″ K 121°30′18″ B |
| Coğrafya | |
| Konum | Shasta İlçesi (county) Kaliforniya, Amerika Birleşik Devletleri |
| Jeoloji | |
| Kayaç yaşı | 27.000 yıldan daha az |
| Dağ türü | Stratovolkan, Lav kubbeli |
Lassen Zirvesi yıllarca sönmüş bir yanardağ olarak görüntü vermekteydi. Ama 1914'te tekrar aktif volkanik faaliyet göstermeye başladı ve 22 Mayıs 1915'te gayet büyük bir patlama, püskürtme ve yamaçlarında çamurlu volkan külü ile büyük tüf ve kaya parçaları fırlatmakla gayet aktif bir yanardağ olduğunu gösterdi. Bu patlama ile zirve şeklini de değiştirdi. Dağın zirvesinde çıkan volkaiık infilak dumanı atmoasferin çok yukseklerine erişti. Yanardağdan çıkan volkanik külün doğu yönünde 300 km uzaklığa eriştiği gözümlendi.[1]
20. yüzyılda ABD'de bulunan akrif ve sönmüş görünümlü yanardağlardan sadece ikisi; Lassen Zirvesi ve St. Helena Dağı büyük volkanik patlama ve diğer faaliyet göstermişlerdir.
Lassen Zirvesi aktif yanardağı olarak volkanik faaliyet göstermeye başladıktan hemen sonra 9 Ağustos 1914'te çıkartılan bir ABD Kongresi kanunu ile Kaliforniya eayaletini Shasta ilçesinde bulunan Lassen Zirvesi ve etrafında 430 km²'lik bir alanda Lassen Volkanik Ulusal Parkı kurulmuştur.
İklim değiştir
Lassen Zirvesi Kaliforniya eyaleti içinde zirveye ve yamamaçlara yağan kar hacmi bakımından en çok kara yağışı gören arazidir. Dağın bazında 2515 m rakımlı Helen Golü meteroloji istasyonnu gözlemlerine göre ortalama yıllık kar yağışı 1.676 cm olmaktadır ve bazı yıllar 2.550 cm yıllık kar yağışı gözümlenmiştir. Lassen Zirvesi ve etrafı kar, yağmur, dolu. Buz taneleri vb halinde aldığı yıllık yağış itibarıyla, zirve Oregon'da bulunan volanik "Three Sisters Dağı"'nın güneyinde bulunan arazilerde en çok yağış alan mevkiidir. Lassen Dağı'nın rakımı nisbetin düşük olduğu ve daha güneyde bulunduğu için epeyce kar yağışı almasına rağmen zirvede tek bir buzul bile bulunmamaktadır. Fakat zirvede bulunan 14 küçük arazi parçası yıl boyunca devamlı kar örtüsü altında kalmaktadır. Lassen Zirvesinde yaz aylarında gök gürültülü ve şimşekli yaz fırtınaları çok gözümlenmektedir.
Jeolojik tarih değiştir
Lassen Zirvesi Britanya Kolombiyası'nın güneybatısından Kaliforniya'nın kuzeyine kadar yay gibi uzanan 18 büyük yanardağ zirvesi zincirindeki yanardağlardan en güneyde olanıdır. Bu yanardağ zinciri 35 milyon yıl önce ortaya çıkmaya başladı. Buna neden büyük "Juan la Fuca tektonik levhası"(en:Juan de Fuca Plate) ile onun güneyinde bulunan daha küçük olan "Corda tektonik levhası"nın ilerleyen "Kuzey Amerika levhası" tarafından alta itilmeleri ve Juan de Fuca levhasını oluşturan okyanus dibi kayalarının bu dibe itilme ile ısınma ve yüksek basınç nedeni ile erimeleridir. Bu eriyen kayalar erimiş lava haline geldikleri için genişleyip Cascade Sıradağları'nı ortaya çıkartmışlar ve bunların üstünde bulunan yanardağların zaman zaman patlayıp pukurmelerine yola açmışlardır.
27.000 yıl kadar önce, günümüzde Lassen Zirvesi olacak volkan, daha önceki patlamalarla tahrip olmuş Tehama Yanardağı'ın kuzey-doğu kenarındaki çatlaklardan lav çıkartarak bir tepe şekilli lava kubbesini yeryüzüne çıkartmıştır. Bu lav kubbesi dolup büyümeye başlayınca üzerinde bulunan kayayı parçalayıp ortaya çıkmakta olan çok dik yan duvarlı volkan etrafında bir yamuk parçalanmış çarşak örtüsü kurdu. Bunun günmümüzde volkanın yakınında bulunan "Chaos Kayalıkları"'na çok benzediği kabul edilmektedir. Fakat Lassen Zirvesi çok daha hızla büyüyüp günümüzdeki yüksekliğne çok kısa bir zamanda (inanılmayacak birkaç yılda) yetişti.
25.000-18.000 yıl önce günümüz buz dönemi olan en son Buzul Dönemi'nde buzul erozyonu dolayısıyla Lassen Zirvesi'nin zirve şekli büyük erazyona maruz kalıp büyük değişmeye uğradı. Örneğin "sirk" adı verilen dağın kuzeydoğu yamacında bulunan bir kase şekilli depresyon volkanın kubbe tepesinden genişleyen ve 7 km ye ulaşan bir buzul tarafından erozyona uğratılıp düzleştirildi.
Lassen Zirvesi 27.000 yıl faaliyet göstermeden sönmüş bir volkan görünüşunde iken 30 Mayıs 1914'te bir istim patlaması göstererek aktif faaliyete geçti. En çok volkanik faaliyet gösterdiği bir dönem böylece başladı ve bu büyük faaliyet 7 yıl kadar sürdü. 1915 Mayıs ortasına kadar tüm sayısı 180'e varan istim infilakı ile Lessen Zirvesi'nde 300 m genişliğinde bir krater açılmış oldu. 22 Mayıs 1916'de meydana gelen büyük volkanik infilak etrafına volkanik kul, istim, erimiş kar suyu ile karışık kül, tüf ve kaya parçacıkları ve akar sıvı halinde lahar yayıp 20. yüzyılda ancak 1980'de St Helena Dağı'nın infilakına kadar ABD'de görülmeyen büyük volkanik faaliyet gösterdi. Sonra bu faaliyet hafifledi ama günümüzde de Lessan Zirvesi etrafında kaynayan çamur kazanları, duman saçan fümeroller, kaynar sular havuzları ve çamur gayzerleri bulunmaktadır. Lassen Zirvesinin tepesinde bulunan lav kubbesi diğer lav kubbesi ile kaplı yanardağlardan daha farklıdır. Lassen Zirvesi lav kubbesinde birkaç krater bulunmaktadır. Bu kraterlerin 2 tanesi 1915 patlamasından sonra kükürt ve soğumuş lav kayaları ile kapanmıştır.
Volkanolojist bilim adamları gelecekte (belki gelecek on yıl içinde belki de gelecek yüzyılda) Kuzeybatı Amerika'da Cascade Sıra Dağları yanardağlarından volkanik infilak gösterecek olanın büyük bir olasıkla Lassen Zirvesi veya yakınında bulunan "Shasta Dağı" olacağını tahmin etmektedirler.[2]
İnsan tarihi değiştir
Avrupa asıllıların Kaliforniya'ya daha gelmeden önce Lassen Zirvesi etrafındaki dağ yamaçlarında binlerce yerli Amerikalı Maidu Yerli Amerikalı kavimi olarak 4 kabile halinde organize olarak yaşamaktaydılar. Yaşamlarını toplayıcılık, avcılık ve balıkçılıkla karşılamktaydılar. Bunlardan Yana kabilesinin sözlü efsanesine göre "dünyanın merkezi" olan Wağanüpa, yanardağı yemekte ve ortaya çıkan karlar kanyonları ve mağaraları yaratmakta idi. Bu kabilelerden arda kalanlar hala bu yanardağ eteklerinde yaşamaktadırlar ve bu yanardağın zirvesinde doğaüstü yaratıkların yaşadığına inanmaktadırlar.
1830'lu yıllarda Kaliforniya'ya Sacramento Vadisi'ne göç etmek isteyen Avrupalı arabalı göçmenlere kılavuzluk yapan Danimarkalı bir nalbant olan Peter Lassen kılavuzluk ettiği kafileleri Sacramento'ya götürmek için bu yanardağın kenarından geçen bir göçmen yolunu kullanmaktaydı. Fakat volkanik faaliyet olduğu için bu yol tehlikeli görülüp çok kullanılmadı ve daha emniyetli olan William Nobles adlı bir kılavuzun bulduğu "Nobles Göçmen Patikası" adı verilen diğer bir yol kullanılmaya başlandı. Bununla beraber, yanardağ zirvesi bulunan bu dağa Peter Lassen'in anısına "Lassen Zirvesi" adı verildi,
Resimler değiştir
-
Lassen Zirvesi Kuzey-doğu yamacı -
Lassen Zirvesi'nde "Little Hot Springs Vadisi"nde kaynayan volkanik çamur kazanı -
Lassen Zirvesi Helen Gölü'nden -
Lassen Peak Manzanita Gölü'nde yansıması -
Lassen Peak yanardağı Mayıs 1915 püskürmesi
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ "Eruptions of Lassen Peak, California, 1914 to 1917". U.S. Geological Survey Fact Sheet 173-98 (İngilizce). 6 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2012.
- ^ "Lassen Volcanic National Park". Pictüre of the day (İngilizce). Earth Observatory. NASA. 29 Ocak 2006. Erişim tarihi: 18 Eylül 2006.[ölü/kırık bağlantı]
Dış bağlantılar değiştir
| Wikimedia Commons'ta Lassen Peak ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |