Cimri (oyun)
Cimri (özgün adı: L'Avare), Fransız komedi yazarı Molière tarafından yazılmış 5 perdelik bir oyundur. İlk kez 1668 yılında Palais Royal'da oynamıştır. Eser, Plautus'un Altın Çömlek (Yunanca: Aulularia) adlı komedyasına dayanır.[1] Bozkurt Kuruç'a göre yazar, Ludovico Aristo'nun Isuppositi, Pierre de Larivey'in Les Esprits ve François de Boisropert'in La Belle Plaideuse adlı komedilerinden de yararlanmıştır.[2]
| Cimri L'Avare | |
|---|---|
 "L'Avare" 1682 edisyonu . Gravür:J. Sauvé | |
| Yazar | Molière |
| Ülke | Fransa |
| Orijinal dil | Fransızca |
| Konu | Çok cimri olan Harpagon ve ailesi etrafında 17. yüzyıldaki Parisli bir burjuva ailesinin ve döneminin ahlâk anlayışını gözler önüne serer. |
| Tür | Gülmece |
| Zaman ve mekân | 17. yüzyıl, Fransa |
Moliere, eserde o zamanın Paris burjuvasının para tutkusunu öne çıkarır. Parayı bütün insani değerlerin üstüne koyan, kendisine yabancılaşan ve para karşısında özgürlüğünü yitiren insanları ve para temelinde biçimlenen toplumsal ilişkileri hicveder.[1]
Konusu
değiştirParis'in zengin ve cimri burjuvalarından Harpagon, kızı Elise ve oğlu Cléante'yi varlıklı kişilere vermeye niyetlidir. Halbuki Elise, babasının yardımcısı olan Valère'yi, Cléante ise maddi sıkıntılar çekmekte olan Mariane'yı sevmektedir. Çocuklarının niyetlerini bilmeyen Harpagon, onlar hakkında kurduğu planı anlatır. Ayrıca Mariane'yi kendisine ayarlaması için çöpçatan Frosine'i devreye sokar. Cléante, babasının niyetini öğrenince acele para bulmaya çalışır ve tefeciden para bulmaya çalışır. Harpagon ise sürekli çalınır korkusu ile yaşadığı altınlarını bir sandığın içinde bahçeye gömmüştür.
Harpagon planını uygulayabilmek için Mariane'yi yemeğe davet eder. Davete çöpçatan Frosine'i ve kızı Elise'yi evlendirmeyi düşündüğü Anselme'yi de çağırır. Cléante ve Mariane ise Frosine'den yardım isterler. Frosine'e göre Harpagon'un Mariane'den vazgeçmesi için ona varlıklı ve soylu bir kadın bulmak gerekir. Ancak bu arada Harpagon, oğlunu Mariane'ye duygularını ilan ederken duyar. Evde patırtı koptuğu sırada Harpagon, sandığın yerinde olmadığını fark eder, eve polis şefini çağırır ve herkesten kuşkulandığını belirtir. Sandığı Cléante'nin uşağı La Flèche bulmuş ve efendisine vermiştir. Her şeyi kaybettiğini düşünen Valère, yaşam öyküsünü anlatır. Napolili soylu bir aileden gelmesine rağmen, bir deniz kazasında ailesini kaybetmiştir. Öykü bitince Valère'nin Anselme'nin oğlu, Mariane'nin de erkek kardeşi olduğu anlaşılır. Sonunda Harpagon, Anselme'nin düğün giderlerini karşılaması koşuluyla çocuklarının sevdikleri ile evlenmelerine karar verir.
Kişiler
değiştir- Harpagon: Zorba bir aile reisi, Cléante ve Elise'in babası, Mariane'a aşık.
- Cléante: Harpagon'un oğlu, Mariane'in sevgilisi.
- Valère: Anselme'in oğlu, Mariane'in erkek kardeşi, Élise'e aşık.
- Frosine: Çöpçatan. Entrikacı bir kadın. La Flèche'in yeğeni.
- La Flèche: Cléante'in uşağı.
- Jacques Usta: Harpagon'un aşçısı ve arabacısı.(Aynı role bürünerek oynar.)
- Élise: Harpagon'un kızı. Valère'e aşık.
- Sinyor Anselme: Valère ve Mariane'in babası.
- Simon Usta, Tefeci.
- Brindavoine ve La Merluche: Harpagon'un dalkavukları.
- Bir subay ve yazıcısı.
- Mariane: Anselme'in kızı. Valère'in kız kardeşi. Cléante'a aşık.
- Mistress Claude: Harpagon'un hizmetkarı.
Sahnelenme
değiştirEserin ilk sahnelenişi 1668 yılında Palais Royal'da gerçekleştirilmiş ve Harpagon rolünü, o sırada kronik öksürük sorunu olmasına rağmen Moliere'in kendisi oynamıştır.Oyun XIV. Louis tarafından da desteklenmişti.[3]
Eser Louis de Funès ve Jean Girault tarafından 1980 yılında L'Avare adıyla filme çekilmiştir. Louis de Funès, başrolü de kendisi oynamıştır.[4]
Türkiye'de sahnelenmesi
değiştirOyun Nihat Akçan (1977/78),[5] Bozkurt Kuruç (1987/88)[6] ve Işıl Kasapoğlu (2003)[7] tarafından Devlet Tiyatrolarında da sahnelenmiştir.
Kent Oyuncuları
değiştirOyun Kenter Tiyatrosu'nda Mehmet Birkiye yönetiminde 11 Kasım 2009'da prömiyer yapmıştır.[8]
Oyuncu kadrosu
değiştir- Mehmet Birkiye/Müşfik Kenter - Harpagon
- Demet Evgar - Elise
- Engin Hepileri - Cleante
- Kadriye Kenter
- Derya Aslan
- Bülent Şakrak
- Hare Sürel
- İlker Ayrık
- Emrah Eren
- Çağlar Tüfekçi
- Seval İşgören
- Cem Bahşi
- Ersin Olgaç
- Güneş Sayın
- Simge Defne
- Hüseyin Sevimli
- Salih Bademci
- Çağrı Şensoy
- Tara Demircioğlu
- Algı Eke
Teknik kadro
değiştir- Sabahattin Eyüboğlu - Çevirmen
- Mehmet Birkiye - Yönetmen
- Barış Dinçel - Dekor tasarım
- Başak Özdoğan - Kostüm tasarım
- Cem Yılmazer - Işık tasarım
- Cihan Yöndem - Koreografi
- Çiğdem Erken - Müzik
Kaynakça
değiştir- ^ a b Çalışlar, Aziz (1994). Tiyatro Oyunları Sözlüğü. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. ss. 74-75. ISBN 975-7468-93-2.
- ^ Devlet Tiyatroları 24 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1987-88 dönemindeki oyun broşüründen
- ^ "The Miser". 23 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2013.
- ^ "L'Avare (1980) / The Miser / Louis de Funès /1980 / Film Review". 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2013.
- ^ 1977/78 dönemi DT oyun broşürü[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "1987/88 dönemi DT oyun broşürü". 24 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
- ^ 2003 DT oyun broşürü[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Ece Baktıaya (12 Kasım 2009). "Moliere'in 'Cimri'si Kenter Tiyatrosu'nda". Radikal.
