Kullanıcı:PopePiusXIII/madde adı

Tartışma

Tartışma Nedir?

Tartışma, belli bir sonucu desteklemek üzere ortaya atılan bir ya da daha fazla öncülden oluşan iddialar bütünüdür. Sözlü veya yazılı bir şekilde yapılan tartışmada, karşımızdakini ikna etmek ve bu şekilde düşüncelerini ve davranışlarını değiştirmek için çeşitli sebepler ve kanıtları kullanarak iddialarımızı destekleriz. Tartışmayı bir kavgadan çok düşüncelerimizi gerekçelendirme olarak ele aldığımızda karşı görüşün iddialarına da mantık çerçevesinde cevap vermiş oluyoruz. Fakat tartışmayı bir kavga olarak ele aldığımızda içinde fiziksel şiddet de dahil olmak üzere birçok farklı taktik görmekteyiz. Bu açıdan ikisini karıştırmamak oldukça önemlidir.

Tartışmaların en basit versiyonu, bir ifadenin doğruluğuna inanan birinin başkalarını da buna ikna etme amacıyla nedenler sunması sonucunda ortaya çıkar. Daha karışık durumlarda ise kişiler başkaları tarafından ortaya atılan fikirleri ya da kendi fikirlerini ele alıp değerlendirebilir. Farkında olalım ya da olmayalım, tartışmaları günlük hayatımızda sıkça kullanıyoruz. Mesela biri, “Bize söylediğinden çok daha fazla parası olmalı. Yalnızca 100 TL’si olduğunu söylüyor ama daha dün bir sürü pahalı kıyafet aldı.” diyebilir. Burada, “bize söylediğinden çok daha fazla parası olmalı” sonucu için sebepler ortaya atılmıştır. Aşağıdaki örneklerde, yazarın sizi doğru olduğuna ikna etmeye çalıştığı fikirleri, yani sonuçları ve bunları desteklemek için kullandığı sebepleri görebilirsiniz:

Okula geç kaldı. Alarmı çalmamış olmalı.

Bu ürün orijinal olamaz. Logosu yok.

Mülakatta kendinden emin gözükmelisin. Kendine güvenen çalışan arıyorlar.

Tartışma Bildiren Kelimeler

Tartışma ne kadar karışık olursa olsun, bize bir tartışmanın sinyalini veren kelimeler oldukça basittir. “Dolayısıyla” ve “bu yüzden” gibi belli başlı kelimeler bir sonucu belirtirken kullanılan kelimelerdendir. Verdiğimiz ilk örnek, “Yalnızca 100 TL’si olduğunu söylüyor ama daha dün bir sürü pahalı kıyafet aldı. Bu yüzden söylediğinden daha çok parası olmalı.” şeklinde yazılabilir. Aynı şekilde “olmalı” kelimesi de bir sonucun varlığına işaret edebilir çünkü tartışmalar genellikle bir tavsiye verir. Fakat bu kelimelerin farklı işlevleri olabileceği için, bunları gördüğümüz her yerde bir tartışma olduğunu söylemek yanlış olacaktır.

Ancak bazı tartışmalar bu gibi kelimeleri içermez. Böyle durumlarda karşılaştığımız şeyin bir tartışma olup olmadığını anlamak için metindeki öncüller arasındaki bağlantıyı anlayıp bazılarının sonucu destekleyip desteklemediğine dikkat edilmelidir. Mesela aşağıdaki metin bir tartışma olarak ele alınabilir:

“Sigara içmenin zararlarını bilmek, insanları sigara içmekten alıkoymak için yeterli değildir. Nüfusun 1/3’i hala sigara içmektedir. Herkes sigara içmenin akciğer kanserine ve kalp rahatsızlıklarına sebep olduğunu bilmelidir.”

Yukarıdaki metinde istatiksel bir hakikat ve evrensel bir gerçek olan herkesin sigaranın zararlarını bilmesi gerektiği öncülleri sonuç olan, “Sigara içmenin zararlarını bilmek, insanları sigara içmekten alıkoymak için yeterli değildir.”i desteklemektedir. Burada dikkat edilmesi gereken bir başka nokta ise tartışma bildiren “olmalı” kelimesinin sonuçta değil sebeplerden birinde kullanılmasıdır. Fakat bu kelimeyi barındıran son cümlenin sonuç olmadığı ortadadır çünkü yazar tarafından bu ifadeyi destekleyen bir kanıt (halkı sigaranın zararlı konusunda eğitmek için yapılan reklamlar vs.) sunulmamıştır. Ek olarak sonucun bu örnekteki gibi sadece cümle sonunda kullanılmadığına dikkat edilmelidir. Sonuçlar metnin her yerinde bulunabilir.

Sebepleri Tanımlama

Sebepleri, bir tartışmada öne sürdüğümüz fikirleri ve önerileri desteklemek,  bir şeyin ya da davranışın neden gerçekleştiğini açıklamak gibi birçok şekilde kullanabiliriz. Bazı kelimeler bize sebepleri bildirir. Bunlardan bazıları “çünkü” ve “için”dir. Örnek olarak şunu verebiliriz: Soğuk havada ince giyinenler hasta olur. Ali hasta olmadığı için soğukta ince giyinmiş olamaz.” Buradaki “için” kelimesi “soğukta ince giyinmiş olamaz” sonucunu destekleyen “Ali hasta olmadı”nın bir sonuç olarak sunulduğunu göstermektedir. Sebepler daha açık bir şekilde de verilebilir. “Bunun nedeni … ‘dur” ya da “İlk olarak…son olarak” şeklinde sıralı olarak karşımıza çıkabilir.

Tartışmalarda sebepler genellikle hipotetik veya koşullu olarak verilir. Şart kipi olan -sa/-se’nin kullanımı ya da bir şey olursa başka bir şeyin olacağı söylenen durumlar buna örnektir. Bunların kullanıldığı cümleleri gördüğünüzde okuduğunuzun bir sonucu desteklemek için kullanılan bir sebep olup olmadığına dikkat etmelisiniz. Fakat buradaki önemli nokta bu cümlelerin bir bütün olarak ele alınacak olmasıdır. Bir cümle iki sebep olarak ele alınamaz. Bu şekilde gördüğünüz bütün cümleleri de sebep olarak ele almak yanlış olacaktır çünkü tartışmalarda hipotetik ifadeler de sonuç olarak kullanılabilir. Sonuç bildiren kelimeler gibi sebep bildiren kelimelerin varlığı da kesin olarak sebep bildirmez çünkü metinde farklı bir amaçlar kullanılabilir. Aynı şekilde bazen bu gibi yardımcı kelimelere hiç rastlanmaz. Bu gibi durumlarda metni anlayıp, “Bu sonucu desteklemek için ne gibi sebepler olması lazım?” sorusunu sormak oldukça yardımcı olacaktır.

Herkesçe bilinen gerçekler, genel ilkeler, yapılan deneylerin sonuçları, istatistikler gibi çeşitli ifadeler de sebep belirtmek için kullanılabilir.

Tartışmaların Yapısı

Tartışmalarda sebepler birden fazla şekilde birbirine uyum sağlayabilir. Ali hasta. Büyük ihtimalle soğukta ince giyindi. Bu örnekte karşımıza bir sebep çıkarken, Ali ile ilgili vermiş olduğumuz ilk örnekte soğuk havada ince giyinenler hasta olur ve Ali hasta olmadığı için sonucu destekleyen birbiriyle bağlantılı iki sebep olarak karşımıza çıkar. Bunlar ortak sebep olarak adlandırılır.

Bazen ise sonucu destekleyen sebepler ortak olarak değil de birbirinden bağımsız bir şekilde karşımıza çıkar. Örneğin:

“Sigara reklamlarını yasaklamak doğrudur çünkü genç insanları sigara içmeye teşvik ediyor. Fakat genç insanlar üzerinde bu tarz bir etkisi olmasa bile yasaklamak doğru olurdu çünkü hali hazırdaki sigara içenlere bu alışkanlıklarının toplumsal olarak kabul edilebilir olması gibi yanlış bir izlenim verebilir.”

Bu örnekte sonuç olan sigara reklamlarını yasaklamak doğrudur ayrı ayrı hem genç insanları sigara içmeye özendirmesi iddiası hem de sigara içenlerin üzerindeki negatif etkisini belirten iddia tarafından desteklenmektedir.