Kullanıcı:EZGİ ASLANN/Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması

Dünyadaki savaş hal durumunu yaşamamak adına uluslararası ekonomik işbirliğinin temelini atma durumunun oluşturulması düşüncesi oluşmuş olmakla beraber bu adımda gereken birliktelik anlayışıyla ülkelerin toplumsal ve ekonomik yapısını geliştirme adı altında faaliyetler oluşturulmuş ve uluslararası ticari ilişkilerin serbestliğini sağlama yolunda adımlar atılarak bu hususta yeni kuruluşlar oluşturma düşüncesi ile yaptırımlarda bulunma eylemleri beraberinde gelmiştir.Bu eylemlerin oluşumu hususunda belli başlı kuruluşlar meydana gelmiş ve bunları ele alacak olursak bu kuruluşlar "Bretton Woods "adı altında geçen IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşları saymamız mümkündür.Mali açıdan da yaptırımlara bakacak olursak uluslararası mali alanlarda beraberlik sağlanmış olup aynı hususu ticari ilişkilerin serbestliği konusunda da gerçekleştirme isteğini doğurmuştur.Bu durum neticesiyle oluşturulmak istenen düşünce bağlamında ülkeleri temsil eden liderler tarafından bir kuruluş yaptırımı düşüncesi doğmuş ve bu kuruluş "Uluslararası Ticaret Örgütü" adı altında uluslararası bir örgütün doğması açısından adımlar atılarak bu bağlamda girişimler bulunulmuş.Uluslararası Ticaret Örgütü'nün oluşumu ile ilgili müzakereler sürerken belli başlı mallarda tarife indirimi yapma hususu geçmiş ve uluslararası bu örgütün diğer ülkelerce de kabul görmesi ve oluşumunda desteği alması bağlamı neticelik gösterene kadar bu indirimi oluşturmak ve işleyişe girmesi bakımından 1947 Ekim'de 23 ülkenin temsilcileri ile bir araya gelinerek kısa ve belli bir süre için nitelendirilmiş olunan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması'nı kendi aralarında imzalamışlardır.Kısa ve belli bir süre olarak nitelendirilmişti bu anlaşma fakat bu şekilde değerlendirilmesine rağmen oluşumundan daha fazla etki göstermiş olup dünya ticaretinde fazlasıyla yer almış ve kabul görülmüştür.Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasını oluşumunu ele alacak olursak ; yurtiçinde üretilen malı yurtdışına satma bağlamında fiyatı olağan duruma göre ticari öngörüler bağlamında dışsatımcı ülkede üretilmiş şeylerin kullanılıp harcanması, birbiri ile örtüşen ürün ve olaylar hususunda da karşılaştırılabilir ve fiyat değeri bakımından daha düşük çerçevede olması durumunda görüşmeye konu olan ürünün elden çıkarmak amacıyla fiyatını büyük ölçüde düşürerek satma yani şöyle diyecek olursak farklı bir ülkenin pazarına olağan değerinden daha düşük fiyatta sokulması durumu kabul görür.Mal kazancı ereğiyle yürütülen her türlü alım satım ilişkileri çok taraflı hususları oluşturan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması'nın öncelikli amaç haline getirmiş olduğu husus üye olan devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerinde hakka ve hukuka uygun bir biçimde olması gerektiği ve bu oluşturulan ticari ilişkilerinde tam rekabetin doğurmuş olduğu ortam koşulları altında bunun sağlanmasının ve ticari ilişkilerde serbestlik ortamı olması hususunda açık bir ticaret ortamı yaratmaktadır.GATT kapsamış olduğu içerik bakımından dört ilke yaptırımından oluşmaktadır.Bu ilkeleri genel bir biçimde ele alacak olursak, gümrük vergilerinin azaltılarak vadesi uzatılması yapılmış olan bu hususlarda ulusal bağlamda kimseyi kimseden ayırmaksızın bu açıdan yasal olan yaptırımlar koyarak bu hususun önüne geçebilme durumu yaratmıştır.Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması bütünlük bağlamında Ocak 1948 tarihinde yürülüğe girmiş olmasıyla beraber dış ticari ilişkilerin serbest olması ve bu bağlamda ilerlenmesi için ortam sağlanmıştır.GATT' ın içeriği ile oluşturulmuş olan 1947 ve 1948 yıllarında ticari ilişkiler açısından oluşturulmuş sekiz çok taraflı müzakere görüşmeleri gerçekleşmiş ve bu düzeyde yapılmış olan görüşmeler neticesinde 1993 tarihinde Uruguay Turu tam anlamıyla oluşturulmuş olup, bu gelişmeler sonucunda da Dünya Ticaret Örgütü'nün oluşumu da tamamlanmıştır.Oluşturulmuş olan Uruguay Müzakereleri bağlamında alınan kararlar neticesinde oluşturulmuş olan DTÖ Ocak 1995'te yürülüğe girmiş olup yasal tabanı oturtmuş ve yasal gücü artmış olmakla beraber birçok ticaret konularını kendi arasında kapsayarak bir araya katmış ve bu bağlamda Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması'nın yerine geçmiştir. Başında ülkelerin birliktelik bağlamında oluşturmuş oldukları işbirliği hususuna dayalı ilkede yapılan müzakereler hususuna dayanmakta olan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması'na göre aralarında ayrım bulunmuş olan uzun soluklu yani devamlı nitelikte olan DTÖ yaşanan zıtlıklara son verme bağlamında belli koşullarla yürütmeyi sağlayan haklarla meydana gelmiştir. Uruguay Müzakerelerinin önemli nitelikteki sonuç bağlamına bakacak olursak devletlerin ödün verdikleri hususlarda kendilerini geliştirmeleri ile beraber yetkisi altında bulunan oranlar kapsamında ticaretle ilgili yapılmış olan girişimlerin yükselmesidir. Gümrük Tarife ve Ticaret Anlaşması bakımından bazı ayrıklıklar dışında bütünüyle engellenmesini ve bu kapsamda ilerleyen tarifeler üzerinde gittikçe düşürülmesi hususuna bağlanmıştır.Mesela tarım ürünlerindeki tarifeleri düşünecek olursak %100 büyüklükteki kuruluşun yetkisi altında bulunmaktadır. Bu kapsamda geçerliliğini sürdüren belli başlı hususlar mal ticari ilişkileriyle ilgili 1994 yılında Gümrük Tarifesi ve Ticaret Anlaşması diğer 12 anlaşmada bulunmaktadır.

Üyelik Esasları :

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması gereğince bir ülkenin bu kapsamda üye olabilmesi bakımından var olan üye ülkelerin oy çoğunluğu ile bir sonuca varılması gerektiğini belirtmiştir. Egemenliğini ilan etmiş ülkelerin sayısının gittikçe artması sonucunda üye devletler sayısında da bir etki yaratmış ve bu bağlamda üye devletler sayısında bir artış söz konusu olmuştur.

Amaçları :

. Üye ülkelerin refah seviyelerini arttırmak ve daha iyi standartlar sunmak,

. Getirilerin sonucunda elde bulunmuş olan ve istek doğrultusunda kararlılık gösterip ulusal gelirin bir önceki yıla oranla artışı ile dünya standartlarında tam anlamı ile etkili kullanımı sağlamak.

.Bütünsel bakımdan bakacak olursak bu hedeflere ulaşmak için ticari ilişkilerle beraber tarifelerin üzerine nükseden etkilerin önünde durarak bu etkileriı zaman içerisinde azaltmak,

.Oluşturulmuş mal fiyatlarında kararlılık gösterip bu biçimde ilerlemek,

.Büyümüş ülkelerde alım satımın ,büyümekte olan ülkelere hammaddeleri işlenmiş duruma sokup değerlendirmiş olan ürünlerinin daha kolay girişinin sağlanması ve bu bağlamda yaptırımların oluşturulması.

GATT Yapısı Ve Yönetimi :

GENEL KURUL : En baş basamağında yer alan ve yetkisi bulunan organlardan biri olup her sene yılın Eylül, Ekim ve Kasım aylarını kapsayan zaman dilimlerinde toplanır.Üye olan her ülkenin yalnız tek bir oy kullanma hakkı söz konusu olup ayrıklıklar dışında sonuçlara basit çoğunluk bağlamında karar alınır ve üye ülkelerce yapılmış olan senelik toplantı görüşmeleri üç ve dört hafta sürer.

TEMSİLCİLER KONSEYİ : Baş basamakta yer almış olan Genel kurul adı altında her gün gerçekleşmiş olan işleri uygulamadan sorumlu olan bir konsey olup, senede maksimum 9 kez bir araya gelirler ve Genel kurul belli koşullarla yürütmeyi sağlayan hakkın çoğunluğunu bu konseye aktarmıştır.

TİCARET VE KALKINMA KOMİTESİ : Genel Anlaşma kapsamında oluşturulmuş olan 4.Bölüm yaptırımı bağlamında denetlemekle yükümlenen komite 26 Kasım 1964 yılında oluşturulmuştur.

ÖDEMELER DENGESİ KISITLAMALARI KOMİTESİ : Ulusun, bir ticarethanenin, bir işletmenin belli bir dönem sonunda alacak verecek durumunu yani ödemeler açıkları bağlamında dışalımlarını düşürmüş olan üye ülkelerin biçimini belirleyen yakın olarak gözlemlemekte ve bu hususta Uluslararası Para Fonu ile ilgili olgu ve kavramlarına değinmektedir. Ayrıyeten başka organları da mevcuttur bunlar ise;

.Uygulamaları Komitesi,

.Uluslararası Et Konseyi,

.Sivil Uçak Komitesi,

.Devlet Alımları Komitesi,

. Anti Damping Uygulamaları Komitesi,

.Miktar Kısıtlamaları Ve Diğer Tarife Dışı Engeller Grubu,

.Bütçe Ve Finans Yönetim Komitesi,

.Tarife Ayrıcalık Komitesi,

.Onsekizler Danışma Grubu,

.Gümrük Değerleri Komitesi,

.Ticarette Teknik Engeller Komitesi,

.Uluslararası Süt Ürünleri Konseyi,

BAŞLICA İLKELERİ :

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması'nın 4 temel ilkesi vardır.Bunları ele alıp açıklayacak olursak şu şekilde;

1-İlk ilkede üye olmuş olan ülkeler içerisinde devletin dışalım ve dışsatımındaki ilişkilerinde devletler arasında ayrım yapmaksızın GATT üyesi olan ülkelerin aynı büyüklükte gümrük yaptırımının oluşturulup uygulaması konusunda olanak sağlar.

2-İkinci ilkeyi ele alacak olursak, üye olan ülkelerin hammaddelerini işlenmiş duruma sokup değerlendirmeye aldığımız süreç içerisinde yalnızca Gümrük tarifesi ile dış etkilerden uzak tutup bu amaç doğrultusunda ilerleyerek başka yollar arama eğiliminde bulunmamaları gerektiği hususu yer almaktadır.

3-Daha sonra üçüncü ilkeyi ele alacak olursak, üye ülkelerin ticari ilişkiler konusunda kötü durumların seyrinin doğmaması bakımından bu durumlardan kaçınılması gerektiği yönünde ilerlenmesi ve daha sonra meydana gelebilecek olumsuzluklar karşısında çözümü olarak yalnızca danışmanlar bağlamında üstesinden gelinip sonuca bağlanabilmesinin daha doğru olduğu hususuna dayandırılmıştır.

4-Son olarak dördüncü ilke bağlamında ele alacak olursak, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması kapsamında ilerleyen ticari ilişkilerin serbestliği hususu üye ülkelerce belli aralıklarla tarife indirimi uygulamaları durumunu ve başka sınırlayıcı olan yolları az bir duruma getirmek amacıyla kendi içlerinde toplanmalarını gerekli görür.

İstisnalar :

1.İstisna Durum : Gümrük birliği ile ticari ilişkilerde serbestlik ticari yüzeyleri yüzeysel ekonomik beraberliği oluşturma çalışmaları saha dışına bırakılmış olup bu ilk istisna da yer alan husus Kayırılan ülke ayrıklığıdır.

2.İstisna Durum : Şöyle ki bir ülke birbirine denk olma olanağı hususu üzerinde durup dış ödemeler konusunda güçlükler ile karşı karşıya kalıyor ise dışalım yoluyla yurda getirilecek malların çeşitlerini ve her çeşidinin miktarlarını gösteren liste oluşturup kontejan belirleme durumuna gidebilir.Yalnız yaptırım belli bir süre olmalı ve üye olan ülkelerin iktisadi çıkarını zedelememek bağlamında yapılmalıdır.

3.İstisna Durum : Buradaki istisna duruma bakacak olursak yerini anlaşmalara bırakmıştır ve bu anlaşma, Gönüllü İhracat Kısıtlamaları Anlaşmaları olarak nitelendirilmektedir.

4.İstisna Durum : Bu son istisna duruma bakacak olursak da, birbirlerine sınır ortaklığı bulunan ülkelerin ticari ilişkilerdeki sınırını oluşturmalarıdır.

.DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ) : Gümrük Tarifeleri Ticaret Anlaşması bağlamında uygulanma alanına konulan son görüşmeler neticesinde 1995 tarihinde Uruguay Turu neticesinde Dünya Ticaret Örgütü oluşturulmuştur.Dünya Ticaret Örgütü'ne gelecek olursak üye sayıları 157 olmuş olup 27 tane ülke de izleyen durumdadır.Kuruluş ve amaçlarına gelecek olursak, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşmasına nazaran daha geniş ve kapsamlı gayeleri vardır.Hakka ve hukuka uygun bir şekilde üye olan devletlerin daha iyi bir sonuç elde etmek amacıyla göstermiş oldukları yöntemler ticari ilişkiler bütününde serbest yani herhangi bir engelle karşılaşma durumu olmayacak bir biçimde geçise uygun bir ticari yöntem oluşturarak bu kapsamdaki karşılıklı bağı ilerleterek daha farklı boyutta üye olan ülkelere tam anlamıyla iş alanı açma durumunu yaratmak istenmiştir.Dünya Ticaret Örgütü yapılmış olan Uruguay Round görüşmeleri neticesinde hukuksal 29 farklı çok taraflı belgeyi ve geniş bir perspektif bütünüyle ele alıp 25 Bakanlar Bildirisini Marekeş'te onaylamış ve 15 Nisan 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması ile meydana gelmiştir.Ülkenin yönetim kuruluşları, ticari ilişkiler kapsamındaki yaptırımlarla beraber iktisadi alandaki amaçları bütünlüğünde sınırlar içinde kalmış olan alanda belirli ölçülere, yasaya, kullanıma uygun olaraktan yaşam biçimini yükseltmeyi ve iş alanı açma kapsamında olanak sağlama atıfını yaratmıştır.

Dünya Ticaret Örgütü'nün Kurumsal Yapıları :

BAKANLAR KONFERANSI : Dünya Ticaret Örgütü kapsamında, bir konuda alınmış olan yani, sonuca bağlanması gerekli bir sorunda düşünülerek ve tartışılarak verilen kesin yargılarda kararlaştırma durumuna gidildikten sonra üye olmuş bütün ülkeleri içerisinde barındırmış olan türlü yükseliş olaraktan da belirtmiş oldukları sınır, Konsey ile Komiteler aracılığıyla alınmaktadır.

GENEL KONSEY : İki düzey ve zaman dilimleri arasında kalmış olan Bakanlar Konferansı ile Dünya Ticaret Örgütü'nün alışılmış gelen yani her zaman oluşturulan ve her gün gerçekleşen çalışma eylemleri bu konsey tarafından uygulanmaktadır.

KONSEYLER : Dünya Ticaret Örgütü yapısında bir siyasal izlencesinde dayanılan düşünceler toplamında, topluluklar için oluşturulmuş olan bir yapının uluslararası ticaret hususu bağlamında 3 temel alanda üzerinde konuşulmuş ve bunları ele alacak olursak; Hizmetler Ticareti ve Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Konseyleri, Mal Ticareti ve Genel Konsey’e üstlendiği ya da yaptığı işlerden dolayı gerektiğinde hesap verme durumunda bulunmaktadır.

KOMİTELER : Konseyler'in bir alt kademesinde bulunmuş olmakla beraber daha özgül ele alınmış olan ve işlenen düşünce, olay ya da durumlara yakınlık gösteren, yarkurul arasında yer almaktadır.Mal Ticareti Konseyi'nden daha aşağı kademide bulunmuş olan Komiteler, ürün elde etmek ereğiyle toprak üzerinde yapılan çalışmaların tümünü oluşturmada ve pazara giriş, bir ürüne vb. hususlarda devletçe yapılan para yardımı ve anti-damping gibi sağlayacak ya da önleyecek yollarla uğraşmaktadır.

SEKRETERYA VE BÜTÇE : Cenevre'de yer almış olmasının yanında öteki birimlerle ilişkisi aracılığıyla yerine getirmiş olduğu çalışmalara bakacak olursak, Dünya Ticaret Örgütü belirli bir işlevi olan ve sınırları kesin biçimde belirli şekilde bulunan bölümleri(konsey , komite, çalışma ve çıkarları ve görüşleri ortak olan kişilerin oluşturmuş oldukları müzakere toplulukları) kurulda, herhangi bir konuda bir karara varmadan önceki konuşmalarında taraflar arasında belli bir konuda yapılan anlaşım, uyuşma doğrultusunda oluşturulan idari bir uygulamaya dayanan, bu uygulamayla ilgili dayanak olmak bakımından ileriye doğru ilerleyip büyümekte olan ülkelere bu uygulamayla ilgili vb. şekilde dayanak sağlamak amacıyla yaptırımları bulunmaktadır.

Örgütün Başlıca Görevleri :

1-İlk olarak Dünya Ticaret Örgütü'nün oluşumunu sağlamış olan çoklu anlaşmaların bütünlüğü bağlamında kontrolü sağlamak ve yaptırımları oluşturmak.

2-Ticari ilişkiler ile ilgili olarak yaptırımların uygulandığı ve çok taraflı ticari ilişkiler alanındaki görüşme hâl durumlarının yer almış olduğu müzakereler neticesinde ilgili kişilerin katıldığı ve kimi sorunların görüşülüp tartışılarak karara bağlandığı toplantı oluşturmak.

3-Oluşturulmuş olan ticari ilişkilerden doğan anlaşmazlık durumunda bir sonuca varmak, ortadaki engelleri kaldırmak için yapılması gerekenleri yaparak sonuca ulaşmak.

4-İlerleme adımında ekonomi konusuyla ilgili düzenli olarak birbirini izleyen değişmelerle gelişip, oluşum göstermesi bakımından çok tarafli ticari düzen ile beraber bir araya gelerek gereken ortamın hazırlanmasında destek olmak.

Hâla Dünya Ticaret Örgütü 'nün başta gelen ve öne çıkan konusu Doha'da gerçekleşen 2001 senesinin Kasım ayında oluşturulmuş olan Dördüncü Bakanlar Konferası ile beraber Dünya Ticaret Örgütü Kalkınma Turu bağlamında oluşturulan ticari görüşmeler için yapılmış olan çok taraflı ticari müzakereleri olmuştur.

Dünya Ticaret Örgütü'nün Karar Alma Yapıları :

Biliyoruz ki Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması'nın karar alma mekanizmaları daha çok geleneğe dayanan, gelenek niteliği taşıması hususunda olup, bu durumları sonuca bağlarken bu ölçütte amaca erişmek için izledikeri düzenli yol oylama değil, düşünce bütünlüğü sağlanarak bir arada olma, birleşme, bütünlük oluşturma hususuna dayanmaktadır.Buna karşılık Dünya Ticaret Örgütü, bu düşünce bütünlüğünün meydana getirilemediği kapsamlarda oylama yoluna giderek bir amaca erişmek için izlenmesi gereken düzenli yolu oluşturup, bu yoldan yararlanmaktadır.Bu gibi ortaya çıkan hususlarda her devlet sadece bir oy hakkına sahip olma niteliğinde olup, bir neticeye yani sonuca bağlanıp ortak bir tutumla karar alma mekanizması oy çokluğu ile verilmektedir.

.Ülkemiz Bakımından Önem Arz Eden Dünya Ticaret Örgütü Anlaşmaları :

Dünya Ticaret Örgütü'nü meydana getiren mal kazanç ereğiyle yürütülen her türlü alım satım etkinliğine ilişkin anlaşmalar şunlardır;

1-Gümrük Kıymeti Anlaşması

2-Anti Damping anlaşması

3-İthalat Lisansları Anlaşması

4-Tarım Anlaşması

5-Menşe Kuralları Anlaşması

6-Sübvansiyonlar ve telafi edici önlemler Anlaşması

7-Sevk Öncesi İnceleme Anlaşması

8-Ticarette Teknik Engeller Anlaşması

9-Sağlık Ve Bitki Sağlığı Önlemler Anlaşması

10-Koruma önlemleri Anlaşması

.DTÖ Bakımından Bakanlığımızın Etkin Olarak Bulunmuş Olduğu Çalışma Alanları :

Bakanlığımızın etkin bir biçimde bulunmuş oldukları bu çalışma alanlarını ele alacak olursak;

1-GATS

2-Ticaretin Kolaylaştırması

3-Hizmetler Ticareti

4-Tercihsiz Menşe Kuralları

5-Sanayi Ürünlerinde Tarife İndirimi

6-Gümrük Kıymeti

7-Fikri Mülkiyet Hakları

olaraktan sıralamak mümkündür.

.Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması (GATT) Arasındaki Ayrılıklar :

İlk olarakdan bahsedilmiş olduğu biçimde Dünya Ticaret Örgütü, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşmasına nazaran daha kapsamlı açıdan ele almış olaraktan nitelendiriliyordu aslında birbirlerinden tamamen farklı olup bununla birlikte oluşturuluş içeriği olaraktan da kendine özgüdür.Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Örgütü zaten oluşum amacı itibariylede ele alacak olursak Uluslararası Ticaret Örgütü'nü oluşturma çerçevesiyle ilerlemiş olan bu doğrultuda çeşitli yaptırımları içerisinde bulunduran çok taraflı nitelikte olan bir anlaşmadır.Kısa süreli oluşturulmuş olan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması yalnızca mal ticari ilişkilerini ele alırken Dünya Ticaret Örgütü onun yanı sıra ticari nitelikte yer alan hakları da ele alır.