Kavaklıdere, Ardeşen
Kavaklıdere, Rize ilnin Ardeşen ilçesinin idari merkezi olan Ardeşen kabasının mahallesidir.
Tarihçe
değiştirKavaklıdere'nin eski adı Cibistasi'dir.[1][2] Cibistasi (ჯიბისტასი), Lazca bir yer adı olup Türkçeye Cibistas olarak girmiştir. Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesi ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Cibistas (جبستاس) olarak geçer.[3][4]
Eskiden köy statüsüne sahip olan Cibistasi'nin bulunduğu Lazeti bölgesi, Antik Çağ'da Kolheti Krallığı'nın sınırları içinde bulunuyordu. Osmanlılar, Trabzon İmparatorluğu'nu 1461'de ortadan kaldırdıktan sonra, 1547 yılında bu bölgeyi de tamamen ele geçirmiştir.[5] Bu yerleşim, 1876 tarihli Trabzon Vilayeti salnamesine göre, Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağının Atina kazasına bağlıydı. Nüfusu 48 hanede yaşayan 142 kişiden oluşuyordu. Ancak bu sayının sadece erkek nüfusundan ibaret olması ihtimali de vardır. Köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 3 koyun, 59 keçi, 80 inek ve 5 öküz kaydedilmiştir.[6]
Kültür tarihçisi Nikolay Marr, 1910 yılında Lazistan bölgesine yaptığı araştırma gezisinde köyün adını "Cibistas" şeklinde yazmıştır. Marr, Atina kazasında 69 köy bulunduğunu, bunlardan 64'ünde Lazca konuşulduğunu yazmıştır. Cibistasi de Lazcanın konuşulduğu köylerden biriydi. Marr'ın verdiği bilgiye göre Cibistasi, Fırtına Deresi'nin sağ kolunun yukarı kesimindeki ikinci bölgenin köyleri arasında yer alıyordu.[7]
Cibistasi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nda Rusların eline geçmiştir. Gürcü dilbilimci İoseb Kipşidze, Rus idaresi sırasında, 1917 yılında Lazistan bölgesindeki araştırma gezisinde köyün adını Cibistasi (ჯიბისთასი) şeklinde yazmıştır. Kipşidze'nin verdiği bilgiye göre bu sırada köyde 79 hanede 408 kişi yaşıyordu. On altı hane de köyü terk etmişti.[8]
Cibistasi veya Cibistas köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Rize vilayetinin Atina kazasının Ardeşen nahiyesine bağlıydı.[9] 1935 genel nüfus sayımında, Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayeti içinde aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 752 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Atina kazasının adı Pazar olarak değiştirilmişti.[10] Cibistasi köyü, 1954 yılında, Okurdule, Kuvançari ve Siyat köyleriyle birlikte, birer mahalle olarak Ardeşen Belediyesi sınırları içine alınmıştır.[11] Cibistasi veya Cibistas Türkçe olmadığı için mahallenin adı daha sonra Kavaklıdere olarak değiştirilmiştir. Kavaklıdere'nin nüfusu 2021 yılında 297 kişiden oluşuyordu.[12]
Kaynakça
değiştir- ^ İuri Siharulidze, Çaneti / Lazeti (ჭანეთი / ლაზეთი) 2 cilt, I. Cilt, Batum, 1977, s. 91.
- ^ İrfan Aleksiva - İsmail Bucaklişi, Svacoxo - Laz Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2009, s. 221, ISBN 978-605-89094-0-3
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 372, ISBN 9789157871117.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 620.
- ^ ,,კოლხური (მეგრულ-ლაზური) ენა", (Hazırlayanlar) Rusudan Amirecibi-Mullen (editör), Nana Danelia, İnga Gundua, Tiflis, 2006, s. 22. ISBN 99940-61-43-7
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 373, ISBN 9789157871117.
- ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 73, ISBN 9786055753634.
- ^ İoseb Kipşidze, "Çaneti'de Yolculuk" (ჭანეთში მოგზაურება), მოამბე / Bulletin, I. Cilt, Tiflis 1937, s. 156.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 620.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 71.
- ^ Resmî Gazete, 11 Mart 1954, Sayı: 8655
- ^ "Address-based population registration system (ADNKS) results dated 31 December 2021" (XLS). TÜİK. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.