Hikmet-i Hükûmet

Hikmet-i Hükûmet, devletin bekasının söz konusu olduğu durumlarda her türlü kuraldan muaf tutulmasını savunan siyasal anlayışa "Hikmet-i Hükûmet" denir. Devlet kriz halinde iken, varlığı tehlikeye düştüğü durumlarda hukuku askıya alarak aykırı faaliyetlerde bulunmasına doktrinlerde verilen isimdir. Güncel Türkçedeki karşılığı "Hükûmetin varlık nedeni"dir. Meşrutiyet tartışmaları yaşanırken Osmanlı İmparatorluğunda sıklıkla kullanılmış olan bir İfadedir. Fransızca "Raison D'etat19 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." kavramının karşılığı olarak Türkçede "devlet gereği" ya da "devlet aklı" olarak çevrilmektedir. Hikmet-i Hükûmet anlayışı esas olarak devletin varlığını ve devletin bekasını gözetlemeyi hedefler. Hikmet-i Hükûmet kelimesinin kökeni Arapçadır ve "hükûmetin gözettiği asıl fayda", "hükûmetin icraatında, devlet bekasını gözeten maksatlara göre hareket etmesi" anlamlarına gelmektedir. Hikmet-i Hükûmet anlayışının amacı devletin gücünü korumak, onun devamını sağlamaktır. Bunun için eğer devlet bir suçta tehlikeye girecekse bütün kuralları o anda bulunan geçici dönem için askıya alabilir.

Hikmet-i Hükûmet zaman ve mekandan bağımsız, evrenseldir. Fransızcadaki "Raison D'etat", Almancadaki "Staatsraison", İtalyancadaki "Ragione di statio" terimlerinin karşılığı olarak kullanıldığı söylenir.

Hikmet-i Hükûmet anlayışının aksine Hukuk devleti anlayışı, her türlü eylem ve işleminde hukuka bağlı kalmak zorunda olan bir devlettir ve devlet başlı başına bir amaç değildir. Hukuk devletinde devlet, sadece bireyin refahını ve hukukunu koruyacak bir araçtan ibarettir. Devlet hukukun üstünde değildir ve hukukla sınırlandırılmamış haldedir. Hiçbir şekilde, hiçbir durumda devletin hukuk dışına çıkması hukuka aykırı kararlar vermesi kabul edilemez.