Hazar Gölü
Hazar Gölü, diğer adıyla Gölcük Gölü, Türkiye'nin Elazığ ilinde yer alan, güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanan tektonik bir göldür.
| Hazar Gölü | |
|---|---|
 | |
 | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Şehir(ler) | Elazığ |
| İlçe(ler) | Elazığ Merkez, Maden, Sivrice |
| Koordinatlar | 38°29′4″K 39°24′17″D / 38.48444°K 39.40472°D |
| Ada(lar) | Adatepe Adası, Büyük Ada, Küçük Ada, Taşlı Ada |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (gelen) | Kürk Çayı, Zıkkım Deresi |
| Akarsu (giden) | Dicle nehri |
| Göl türü | Tektonik göl |
| Uzunluk | 22 km (14 mi) |
| Genişlik | 6 km (3,7 mi) |
| Yüzölçümü | 81 km2 (31 sq mi) |
| En derin noktası | 213 m (699 ft) |
| Yüzey rakımı | 1.248 m (4.094 ft) |
| Özellikler | Hafif sodalı ve tuzludur |
| Wikimedia Commons | |
  Hazar Gölü (Türkiye) | |
Oluşumu değiştir
Göl dünyanın en uzun kırık hattı üzerinde bulunur. Afrika doğusundaki tektonik gölleri oluşturan, Rift sistemi üzerindedir. Kızıldeniz, Akabe Körfezi, Lüt gölü, Şeria Oluğu, üzerinden Amik Ovası'na ulaşan kırık sistemi, Doğu Anadolu Fay Hattı'na ulaşır. Doğrultu atımlı fay olan bu sistemi yatay ve düşey yönde yerkabuğu hareketlerine neden olur. Oluşan çökmeler sonucu oluşan çukurlukta Hazar Gölü oluşmuştur[1]
Temel özellikleri değiştir
Uzunluğu 20 km, genişliği 5–6 km civarında, kabaca elips şeklindedir. Türkiye'nin en derin göllerinden biridir. En derin kısım kuzeydoğu ucunda yaklaşık 213 m'dir.[2] Göl derinliği hakkında belirsizlik vardır.[3] Gölde araştırma yapan E. Huntington derinliği 213 m bulmuştur. DSİ ise, 152 m bulmuştur. 1987'de yapılan araştırmada en derin yer 80 m olarak tespit edilmiştir.[1]
Hazar Gölü, Doğu Anadolu Bölgesinde, Elâzığ'ın 20 km GD yönünde, Güneydoğu Toros Dağlarının arasına yerleşmiştir. Kuzeyinde Mastar Dağı (1724 m), Çelembik Dağı (1747 m), güneyinde Hazarbaba Dağı (2347 m) ile çevrelenmektedir. Doğusunda önemli bir yükselti olamayan gölün batısında Kuşakçı Dağı (1908 m) bulunur. Denizden 1248 m yüksekte olan gölün alanı 81 km²'dir. Gölün yağış havzası 277 km²'dir.[1]
Göle Kürk Çayı, Zıkkım Deresi ve pek çok küçük akarsu önemli miktarda su boşaltır. 36 m³/sn'lik debiye sahip Kavak Çayı 1957 yılında göle kanalize edilmiş, göl önemli miktarda su kazanmıştır.[1]
Yarı kurak bir sahada yer alan gölde seviye değişmeleri görülmektedir. En alçak seviye Aralık ayı, en yüksek seviyeye Haziran ayıdır. Yıllık ortalama 41 cm seviye farkı görülmektedir. Uzun yıllar farkı ise 156 cm olarak tespit edilmiştir.
Göl yüzeyinin 28 m altından açılan kanallar ile oluşturulan Hazar 1 ve Hazar 2[4] HES'leri de gölden önemli miktarda su çıkışına neden olmaktadır. Bu çıkışı karşılamak üzere Kavak Çayı göle yönlendirilmiştir. Ayrıca göl doğusundaki alüvyal dolgu alanından, Dicle Nehri'ne yeraltı sızıntısı mevcuttur.[1]
Gideğeni olmayan gölün suları hafif sodalı ve tuzludur. Yağışlar ve akarsulardan göle karışan üst kısımdaki sular tarımsal sulamaya uygundur.
Doğal Yaşam değiştir
Gölde sazan, karabalık ve aynalısazan avlanır. Balıklar daha çok Kürk Çayı'nın göle karıştığı alanda yaşarlar. Gölde konaklayan en yaygın kuş topluluklarını batağanlar, sakarmekeler, balıkçıllar ve martılar oluşturmaktadır.
Alan Kullanımı değiştir
Hazar Gölü doğal sit alanı statüsündedir. Göl etrafında birçok kamu kurum ve kuruluşuna ait eğitim ve dinlenme tesisleri mevcuttur. Göl tabanında bulunan batık yapıların eski saray ve manastır kalıntıları olduğu sanılmaktadır. "Hazar Sulama Projesi" için santrale gölden su pompalanması nedeniyle göl seviyesinde ciddi bir düşüş yaşanmış ve kalıntıları su yüzeyine çıkmıştır. Su çekilmesinden dolayı ekosistemin bozulacağı tespit edilince su çekimine ara verildi. 2007 sezonunda kota sabit kalmıştır. Ancak geçen senelerden az olsa dahi kirlilik devam etmektedir. Aşırı ve kaçak avlanma önlenememektedir. Çevredeki otellerin kirli sularının göle bırakması binlerce balığın ölmesine sebep olmaktadır.
Gölün güney kıyısından Diyarbakır-Kurtalan demiryolu geçer.
Gölden su çeken Hazar 1 ve 2 Hesler, son yıllardaki seviye düşüklüğü nedeniyle atıl durumdadır. Bu sistemi de kullanarak Pompa depolama hidroelektrik projesi geliştirilmiştir.[5] Bu sistemde hidroelektriğin fazla üretildiği saatlerde Keban barajından su Hazar Gölü'ne pompalanacak, elektrik ihtiyacı olduğunda göldeki fazla su Karakaya Barajı'na kanalize edilerek yeniden elektrik üretilecektir.
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e BİRİCİK, Prof. Dr. Ali Selçuk. "HAZAR (GÖLCÜK) GÖLÜ DEPRESYONU". dergipark.gov.tr/. 6 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.
- ^ "HAZAR GÖLÜ SU KALİTESİNİN FİZİKSEL VE İNORGANİK-KİMYASAL PARAMETRELER AÇISINDAN İNCELENMESİ" (PDF). 25 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2013.
- ^ "Hazar Gölü – Elâzığ". turkiyesulakalanlari.com. 27 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.
- ^ "Hazar gölü can suyu ve pompaj depolamalı hes projesi". enerjienstitusu.com. 7 Aralık 2011. 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.