Habsburg Hollandası
Habsburg Hollandası,[1] Kutsal Roma İmparatorluğu’nun bir üyesi olan Habsburg hanedanının Felemenk’te sahip olduğu Rönesans dönemi fiefleriydi. Bu yönetim 1481 yılında Hollanda’nın son Valois-Burgonya hükümdarı Mary’nin (Avusturyalı I. Maximilian’ın eşi) öldüğünde başlamıştır.[2] Torunları İmparator V. Karl, Habsburg Hollandası’nda doğmuş ve Brüksel’i başkentlerinden birisi yapmıştır.[3][4]
Hollanda Habsburgse Nederlanden Habsburg Hollandası | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1482-1797 | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Tür | Şahsi birliktelikle İmparatorluk'a bağlı fief | ||||||||||||||||
| Başkent | De facto: 1530'a kadar Mechelen, sonra Brüksel | ||||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Felemenkçe, Lüksemburgca, Valonca, Fransızca, Aşağı Saksonca, Batı Frizce | ||||||||||||||||
| Resmî din | |||||||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||||||
| Tarihî dönem | Erken Modern Çağ | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
1549’da 17 İl olarak bilinen bu topraklar, 1566’dan itibaren Habsburgların İspanyol kolu tarafından yönetilmeye başlanmış ve o tarihten itibaren İspanya Hollandası olarak anılmıştır.[5] 1581 yılında, Hollanda İsyanı’nın ortasında, Yedi Birleşik Eyalet bu bölgenin geri kalanından ayrılarak Birleşik Hollanda Cumhuriyeti’ni kurdu. Geriye kalan Güney İspanya Hollandası toprakları, 1714 yılında Rastatt Antlaşması ile Avusturya’nın eline geçti ve Avusturya Hollandası olarak anılmaya başlandı. Fiili Habsburg yönetimi, 1795 yılında devrimci Birinci Fransız Cumhuriyeti tarafından ilhak edilmesiyle sona erdi. Ancak Avusturya, Campo Formio Antlaşması ile 1797 yılına kadar bölge üzerindeki hak iddiasından vazgeçmedi.
Coğrafya değiştir
Habsburg Hollandası, 1482’den 1581’e kadar Felemenk’in tamamını (yani bugünkü Hollanda, Belçika, Lüksemburg ve modern Fransa’nın Nord ve Pas-de-Calais illerinin çoğunu) kapsayan bir jeopolitikti. Kuzey Felemenk, MS 1200’den itibaren, drenaj ve sel kontrolü ile birlikte ekilebilecek arazini büyütmeye başladı. Nüfusu büyümeye başladı ve Hollanda bölgesi önemli hale geldi. Bundan önce, büyük ve gelişmiş şehirlerin tamamı güneydeydi. Gent, Brugge, Anvers, Brüksel, Leuven gibi şehirler kuzeydeki bütün yerleşimlerden daha büyüktü. Felemenk’teki nehirler doğu-batı yönünde uzanır ve iki ayrı siyasi alan oluşturarak güneyin kuzey üzerindeki etkisine siyasi ve stratejik bir engel teşkil eder.[6]
Burgonya dükü İyi Filip’in (1419-1467) Kutsal Roma İmparatorluğu yönetimi altında Hollanda illeri birlikte büyümeye başladı, oysa bölge daha önce Kutsal Roma İmparatorluğu bayrağı altında ya da Fransa Krallığı’nın Burgonya kolu olarak bölünmüştü. Bu derebeylikler Flandre, Artois ve Mechelen, Namur, Hollanda, Zelanda ve Hainaut, Brabant, Limburg ve Lüksemburg, Valois-Burgonya hükümdarları tarafından şahsi birlik içinde yönetiliyor ve Eyaletler Genel Meclisi’nde temsil ediliyordu. Burgonya topraklarının merkezi ise Burgonya düklerinin Brüksel’de saray kurduğu Brabant Dükalığı’ydı.
Filip’in oğlu Dük Cesur Charles (1467-1477) de Gelre ve Zutphen’i satın aldı ve kızı Mary ile Maximilian’ı evlendirerek Habsburg imparatoru III. Friedrich’in elinden kraiyet unvanını almayı umdu. Büyük bir hayal kırıklığına uğrayacak olduğu felaketle sonuçlanan Burgonya Savaşları’na katıldı ve Nancy Muharebesi’nde öldürüldü.
Tarih değiştir
Burgonyalı Mary’nin 1482’deki ölümü üzerine, Burgonya Hollandası’nı da içeren önemli mülkleri, Katolik Hükümdarlar olarak bilinen Kastilyalı I. Isabel ve Aragonlu II. Fernando’nun kızı Kastilyalı Juana ile evlenen oğlu Felipe'ye (Yakışıklı Felipe olarak de bilinir) geçti. Philip, 1493’ten itibaren Kutsal Roma İmparatoru olan babası I. Maximilian aracılığıyla Habsburg soyundan geliyordu ve böylece Hollanda’da Habsburg dönemini başlatmış oldu. 1481-1492 yıllar arasında Flaman şehirleri isyan etmiş ve Utrecht iç savaşa girişmiştir ancak yüzyılın başında her iki bölge de Avusturyalı yöneticiler tarafından sakinleştirilmiştir.
Felipe’nin Gent’te doğan oğlu Karl, 1506 yılında henüz altı yaşında bir çocukken babasının yerine geçti. Babasının dedesi İmparator I. Maximilian, Burgonya’yı miras aldı ve bölgeyi Burgonya Çemberi’ne dahil etti, İmparatorluğun uzak batısında kalan bu topraklar için belirli bir özerklik derecesi geliştirdi. Kocasının ölümünün ardından ruhsal bir çöküntü yaşayan annesi Kastilyalı Juana aracılığıyla İspanya’nın Kastilya ve Aragon krallıklarının ve İspanya’nın Yeni Dünya’daki deniazaşırı imparatorluğunun varisi oldu. 1515’te reşit olan Karl, Burgonya topraklarını yerli bri Hollandalı olarak yönetmeye devam etti. Overijssel topraklarını ve Utrecht Piskoposluğu'nu ele geçirdi (bkz. Gelder Savaşları), Saksonya Dükü George’dan Friesland’ı satın aldı ve Grogningen ile Gelre’yi geri aldı. 17 İl, Augsburg’daki İmparatorluk Diyeti’nde temsil ediliyordu ve 1548 Burgonya Antlaşması ile Hollanda’nın belirli bir özerkliği kabul edilerek yeniden düzenledi. Bunu ertesi yıl İmparator’un 17 İli İmparatorluktan ve Fransa’dan ayrı bir varlık olarak kuran bir İmparatorluk Fermanı izledi.
V. Karl, 1555 ve 1556 yılları arasında birkaç tahttan çekildi ve ardından Habsburg hanedanını Avusturya-Almanya ve İspanya kollarına ayırdı. Kardeşi I. Ferdinand Avusturya, Bohemya ve Macaristan’ın hükümdarı ve aynı zamanda yeni Kutsal Roma İmparatoru oldu. Karl’ın oğlu İspanya Kralı II. Felipe ise 17 İl’i aldı ve bunları İspanya Krallığı’na dahil etti (Güney İtalya ve Amerika toprakları da buna dahildi). İspanya Kralı II. Felipe despotluğuyla ün saldı ve Katoliklerin yaptığı zulümler Seksen Yıl Savaşı’nı tetikledi. İspanyolların kuzey eyaletleri üzerindeki hakimiyeti gittikçe zayıfladı. Kuzey eyaletleri 1579’da Utrecht Protestan Birliği’ni kurdular ve 1581’de Feregat Yasası ile Yedi Birleşik Eyalet olarak Birleşik Hollanda Cumhuriyeti ismiyle bağımsızlıklarını ilan ettiler.
1581’deki ayrılmadan sonra “t Hof van Brabant” olarak adlandırılan güney Eyaletleri (Flandre, Artois, Tournaisis, Cambrai, Lüksemburg, Limburg, Hainaut, Namur, Mechelen, Brabant ve Yukarı Gelre) Fransız Devrim Savaşları’na kadar Habsburg hanedanında kaldı. İspanyol Habsburg hanedanının 1700 yılında çocuksuz II. Carlos’un ölümü ve İspanya Veraset Savaşı (1700-14) ile bitmesinden sonra güney eyaletleri 1715’ten sonra Avusturya Hollandası olarak da anılmaya başlandı.
Yöneticileri değiştir
- 1482–1506 Kastilya Kralı I. Philip Burgonya Dükü olarak yönetti, babası I. Maximilian (1482–1493) naiplik yaptı, üvey büyükannesi Yorklu Margaret mürebbiyesiydi (1489–1493)
- 1506–1556 V. Karl, Burgonya Dükü olarak, 1519'dan itibaren Kutsal Roma İmparatoru olarak yönetti.
- 1556–1581 II. Felipe İspanya Kralı olarak yönetti
Eyaletleri ise onların adına bir vali (stadhouder) yönetiyordu:
- 1489–1493 Yorklu Margaret, dul Burgonya Düşesi
- 1506–1507 William de Croÿ, Aarschot Marki
- 1507–1530 Avusturyalı Margaret, Savoy Düşesi
- 1531–1555 Avusturyalı Mary
- 1555–1559 Emmanuel Philibert, Savoy Dükü
- 1559–1567 Parmalı Margaret
- 1567–1573 Fernando Álvarez de Toledo, 3. Alba Dükü
- 1573–1576 Luis de Requesens ve Zúñiga
- 1576–1578 Avusturyalı Juan
- 1578–1592 Alexander Farnese, Parma Dükü
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ (Şablon:Lang-nl; Şablon:Lang-fr), in Latin referred to as Belgica
- ^ Sicking, L. H. J. (1 Ocak 2004). Neptune and the Netherlands: State, Economy, and War at Sea in the Renaissance (İngilizce). BRILL. s. 13. ISBN 9004138501.
- ^ "How Brussels became the capital of Europe 500 years ago". The Brussels Times (İngilizce). 21 Nisan 2017. 14 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2020.
- ^ Jenkins, Everett Jr. (7 Mayıs 2015). The Muslim Diaspora (Volume 2, 1500-1799): A Comprehensive Chronology of the Spread of Islam in Asia, Africa, Europe and the Americas (İngilizce). McFarland. s. 36. ISBN 978-1-4766-0889-1. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023.
- ^ Kamen, Henry (26 Mart 2014). Spain, 1469–1714: A Society of Conflict (İngilizce). Routledge. ISBN 9781317755005.
- ^ Israel, Jonathan. The Dutch Republic, pp. 11-12