Habib-i Neccar Camii
Habib-i Neccar Camii, Antakya'da bulunan tarihî cami. Kurtuluş Caddesi üzerinde bulunan cami, Antakya şehrinin Müslüman Araplar tarafından fethedildiği 7. yüzyılda inşa edilmiş eski bir caminin yerinde 11. yüzyılda Memlüklüler döneminde inşa edilmiş; 19. yüzyılda Osmanlı mimarisi tarzında yenilenmiştir. Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar tarafından da ziyaret edilen, ortak dinsel mekandır.[1] Camii, 2023 Kahramanmaraş depremlerinde ağır hasar almıştır.
 Habib-i Neccar Camii, Ocak 2023 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Yıkıldı |
| Mimari tarz | Memlük ve Osmanlı |
| Şehir | Hatay |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 36°12′06″K 36°09′56″D / 36.20167°K 36.16556°D |
| Tamamlanma | 7. yüzyıl |
| Yıkılma | 6 Şubat 2023 |
Girişindeki türbenin İsa peygamberin çarmıha gerilişinden sonra Hristiyanlık dinini yaymak için Antakya'ya gelen Yahya (Barnabas) ve Yunus (Pavlos) adlı havarilere; kuzeydoğu köşesinde yerin 4 metre altındaki mezarın ise onlara inanan ilk kişi olduğu düşünülen Habib-i Neccar’a ait olduğu varsayılır.
Tarihi
değiştirRoma dönemine ait bir pagan tapınağının üzerine inşa edilmiş olan caminin ne zaman ve nasıl yapıldığı kesin olarak bilinmez. Hristiyanlığın ilk yıllarında İsa'nın, Hristiyanlığı yaymak üzere şehre gelen iki havarisi ile onlara inanıp sahip çıkan ilk kişi olduğuna inanılan ve Habib-i Neccar olarak anılan bir Antakyalı'ya ait kabul edilen mezarların bulunduğu yerdedir. Burada ilk olarak, Antakya şehrinin İslam Devleti'nin lideri Halife Ömer'in komutanlarından Ebu Ubeyde bin Cerrah tarafından fethedildiği dönemde, fethin simgesi olarak bir cami inşa edildiği düşünülür. 7. yüzyılda inşa edilmiş caminin, modern Türkiye'nin sınırları içerisinde inşa edilen ilk cami olduğu kabul edilir.[2]
Antakya şehri 968 yılına kadar Müslüman devletlerin yönetiminde kaldı; 968'de Bizans hakimiyetine; bir asır sonra Müslüman Türklerin yönetimine girdi. Habibi Neccar Camii Bizans yönetiminde kiliseye, Selçuklu ordularının Antakya'yı almasından sonra yeniden camiye çevrildi.[3]
Şehir, I. Haçlı Seferi sırasında kuşatılıp Haçlılar'ın eline geçti (1098) ve Antakya Prensliği halini aldı. Memluk Sultanı Melik Zahir Baybars, 1269'da Antakya'yı fethetti. Memluk Sultanının fetihi sırasında ateşe verilip tahrip edilen şehirden geriye sur kalıntıları, St. Pierre mağara kilisesi ve kilisenin yanıbaşındaki Charnion kabartma heykelinden başka bir şey kalmadı.[4] Baybars yıktığı şehri sonradan kısmen imar etti. Caminin bu yeniden imar döneminde tekrar yapıldığı düşünülür. Medrese duvarlarında üzerinde bulunan ve oraya sonradan konduğu anlaşılan bir kitabede Baybars'ın adı yazar.[5]
Antakya 1526 yılında Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi sonunda Osmanlı egemenliğine girdi. Barok üslubunda minare, camiye 17. yüzyılda eklendi.[3] Cami ve minare, 1829 yılında restore edildi.
1853 yılında yaşanan depremde cami yıkıldı, sadece minaresi ayakta kaldı. Bu depremden sonra cami yeniden yapıldı; yanına yeni yapılar eklendi. Böylece yamuk biçimli bir avlu etrafında toplanmış iki türbe, medrese hücreleri ve şadırvandan ibaret bir külliye meydana geldi. Avlu taç kapısı üzerindeki kitabede buranın 1863-1864 tarihinde yapıldığı belirtilir. Medrese hücrelerinin avlu cephesinde bulunan kitabesinde medresenin, Halil Ağa tarafından yaptırıldığı, 1863-1864 tarihinde Mürselzade tarafından onarıldığı belirtilir. Şadırvanın kitabeside ise 1858 yılında yapıldığı belirtilmiştir.[6]
Külliye, cumhuriyet döneminde çeşitli tarihlerde Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Hatay Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restore ettirildi.[5]
6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerde ise büyük bir kısmı yıkılmıştır.[7]
Mimari özellikleri
değiştirAvlu
değiştir
Habib-i Neccar Külliyesi, antik çağda Antakya’nın kuruluşundan kentin iki ucunu birbirine bağlayan, güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanan cadde üzerine yer alır.[5] Üzerinde yapıların sıralandığı yamuk bir avludan ibarettir. Külliyeye, avlunun doğusundaki bir taç kapı ile girilir. Kapının bitişiğinde güney yönünde dörtgen planlı bir türbe bulunur. İçinde Yahya (Barnabas) ve Yunus (Pavlos) 'a atfedilen çift başlıklı bir sanduka bulunur. İki kişinin mezarı tek bir sanduka ile simgelenmiştir. Türbe "İsneyn Türbesi" (Çifte Türbe) olarak da adlandırılır.[5]
Barok özellikle gösteren şadırvan, iki grup halindeki medrese hücrelerinin arasındadır. Onikigen planlı bir su haznesinin oniki kısa sütunun taşıdığı sac kaplamalı yayvan piramidal külahla kapatılmasıyla oluşturulmuştur.[6]
Cami içi
değiştirAvlunun kıble yönünde mihrap önü kubbeli bir plana sahip dikdörtgen şeklindeki cami bulunur. Mihrapta mahalli bir özellik olan mihrap nişi içinde pencere uygulaması görülür. Son cemaat yerinin bittiği kısımda avluya bakan bir kapıyla geçilen mekan, Hristiyan kaynaklarında ilk Antakyalı mümin kişi olarak bahsedilen[1] Habib’ün Neccar’ın makamının bulunduğu yere geçişi sağlar. Bu mekanın batı duvarına yaslanan bir merdivenle iki katlı türbenin ilk katına inilir.
Minare
değiştirHücrenin önünde kare kaide üzerinde yükselen dikdörtgen kaideli poligonal gövdeli ve ahşap şerefeli, pabuçlu bir minare bulunmaktadır. Minareye, batı cephesindeki basık kemerli kapıdan girilir.
Galeri
değiştir-
Şadırvan, 2017 -
Mihrabı ve minberi, 2011 -
Avlu, 2011 -
Camiye giriş kapısı, 2018
.jpg)
Kaynakça
değiştir- ^ a b Türk, Hüseyin (1 Ağustos 2016). "Antakya'da Dinlerarası Hoşgörü ve Habibi Neccar Örneği". Folklor/Edebiyat. 22 (87): 155-172. ISSN 1300-7491. 19 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ "HABİBİ NECCAR CAMİSİ". Kültür Portalı. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ a b "Habib-i Neccar Camii: Habib en Neccar Camisi haberi". Arkeolojik Haber. 9 Şubat 2023. 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.
- ^ "ANTAKYA". TDV İslâm Ansiklopedisi. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ a b c d "Habib'ün Neccar'ın Kimliği ve Caminin mimari özellikleri". Habib’ün Neccar’ın Kimliği ve Caminin mimari özellikleri. 16 Mart 2019. 19 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ a b Şancı, Fuat (2006). "Hatay ilinde Türk mimarisi". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 19 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023.
- ^ "Hatay'da deprem tarihi yerleri de vurdu, 14 asırlık cami yıkıldı". Cumhuriyet. 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2023.
Dış bağlantılar
değiştir- 2023'teki deprem sonrası görüntüleri 20 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ulusal Kanal
- Habib-i Neccar Camii 20 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mekan ve Kıyam 23.Bölüm, Diyanet Tv.