Gösterge
Gösterge; kendisinden başka bir şey işaret eden, temsilî olan ve yorumlanabilen her türlü cisim, durum veya olay.[1][2]
BoyutlarıDeğiştir
Ferdinand de Saussure'ye göre göstergeler, birbiriyle karşılıklı ilişki içerisinde olan görüngü (gösteren, ifade) ve imge (gösterilen, içerik) olmak üzere iki boyutludur.[3][4] Özetle harfler (okunan, yazılan) ve sesler (duyulan, söylenen) görüngü boyutuyken; imâ edilen ve zihinde canlanan ise imge boyutudur.
GörüngüDeğiştir
Görüngü, göstergenin işaret eden olgusudur.[4] Dilsel olarak bütün kelimeler birer görüngüdür ve iletişimde bir imgeyi aktarmak için kullanılan görüngü, içeriği (anlamı) taşıyan unsurdur.[5] Eş anlamlı kelimelerden ayrı olarak birbirinden farklı görüngüler aynı içeriği taşıyabilirler.[6] Örneğin ifade olarak "Ankara" ile "Türkiye'nin başkenti" görüngüleri, aynı içeriğe sahiplerdir; ancak vurguları farklıdır.[6]
İmgeDeğiştir
İmge; göstergeye ait olan anlam, diğer bir deyişle gösterilendir.[7] Göstergenin içeriği ve değeri de bu boyuttadır.[8] Tıpkı görüngülerde olduğu gibi, birden fazla imge de tek bir görüngüye ait olabilir. Bu durumda görüngü çokanlamlıdır.[9] İmgeler zaman içerisinde anlam değişiklikleri geçirebilirler.
TürleriDeğiştir
Charles Sanders Peirce'ye göre göstergeler, her birinde gösteren ve gösterilen arasında farklı bir ilişkinin bulunduğu üç gruba ayrılır.
BelirtiDeğiştir
Belirti (Lat.: Index), gösteren ve gösterilen boyutlar arasında fiziksel bir ilişkinin var olması durumunda göstergenin dahil olduğu gruptur.[10][11]
BenzeşkeDeğiştir
Benzeşke veya diğer adıyla ikonlarda (Yun.: Eikṓn), göstergenin iki boyutu arasında benzerlik ilişkisi vardır.[12][13][14] Bir kişi veya nesnenin tasviridir.[15] Charles Morris, bir nesnenin niteliklerini ortaya koyan göstergeleri "ikonik gösterge" olarak tanımlar.[13] Bu tanıma göre fotoğraf ve çizimler, ikon grubuna girerler.
Ayrıca dilsel göstergeler özellikle görüngü boyutundan dolayı sembol olsalar da,[16] doğadaki seslerin taklit edilmesi ile meydana gelen yansımalar, görüngü ve imgelem boyutları arasındaki benzerlik ilişkisi nedeniyle ikon grubuna girer.[17][18][19][20]
SembolDeğiştir
Sembol (Yun.: Sỳmbolon) veya simge, gösteren ve gösterilen boyutlarında nedensellik veya benzerlik ilişkisi olmamakla birlikte, keyfî ve uzlaşımsaldır.[12][21] Algılanabilenin dışında ve gerisinde anlama sahiptir.[22]
Duman, yanma olayı ile bulunan fiziksel ilişkisi nedeniyle belirti kategorisindeki bir göstergedir.
Trafik işaretleri, içerik anlamlarıyla sahip oldukları benzerlik dolayısıyla benzeşke kategorisindedirler.
Ellerinde kılıç ve terazi tutan bir kadın figürü olarak Justitia görüngüsü, adaletin sembolüdür.
KaynakçaDeğiştir
- Atıflar
- ^ Busch; Stenschke; S. 18
- ^ Best; S. 580
- ^ Saussure; S. 14, 77, 78, 79, 136
- ^ a b Busch; Stenschke; S. 21, 22
- ^ Saussure; S. 78
- ^ a b Eco; S. 70
- ^ Busch; Stenschke; S. 22
- ^ Saussure; S. 136
- ^ Busch; Stenschke; S. 192
- ^ Busch; Stenschke; S. 19, 20
- ^ Trabant; S. 22
- ^ a b Busch; Stenschke; S. 19
- ^ a b Eco; S. 200
- ^ Kocsány; S. 42
- ^ Best; S. 225
- ^ Saussure; S. 80
- ^ Best; S. 258
- ^ Busch; Stenschke; S. 23
- ^ Erckenbrecht; S. 149
- ^ Saussure; S. 81
- ^ Ernst; S. 75
- ^ Best; S. 510
- Genel
- Best, Otto F. (1984). Handbuch literarischer Fachbegriffe (Almanca). Frankfurt am Main: Fischer Handbücher.
- Busch, Albert (2008). Germanistische Linguistik (Almanca). Tübingen: Gunter Narr.
- Eco, Umberto (1972). Einführung in die Semiotik. Autorisierte deutsche Ausgabe von Jürgen Trabant (Almanca). München: Wilhelm Fink.
- Erckenbrecht, Ulrich (1975). Politische Sprache (Almanca). Wetzlar: Andreas Achenbach.
- Ernst, Peter (2002). Pragmalinguistik. Grundlagen, Anwendungen, Probleme (Almanca). Berlin: Walter de Gruyter.
- Kocsány, Piroska (2010). Grundkurs Linguistik. Ein Arbeitsbuch für Anfänger (Almanca). Paderborn: Fink.
- Saussure, Ferdinand de (2001). Grundfragen der allgemeinen Sprachwissenschaft (Almanca). Berlin: Walter de Gruyter.
- Schmidt, Wilhelm (2007). Geschichte der deutschen Sprache. Ein Lehrbuch für das germanistische Studium (Almanca). Stuttgart: S. Hirzel.
Dış bağlantılarDeğiştir
| Wikimedia Commons'ta Gösterge ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |