Etkin galaksi çekirdeği

Gözlemleyebildiğimiz gök adaların bir kısmı “etkin” olarak sınıflandırılır. Gök adadan çıkan toplam enerjinin önemli bir kısmı yıldızlar, toz ve yıldızlararası ortamdan değil, bir başka kaynaktan yayılmaktadır. Etkin gök ada çekirdeği için standart örnek, çekirdek bölgesindeki bir dev karadeliğin (SMBH) çevresinde oluşan bir “yığılım diski”ne dayanır. Bir etkin gök ada çekirdeğinin ışınımı maddenin diskten hareketle kara deliğe doğru düşmesi sırasındaki “kütle çekimsel enerji”den kaynaklanır. Bu tür kozmik cisimlerin % 10’unda, yarıçapları bakımından birbirine zıt bir enerji akışı çifti, çekirdekten ışık hızına yakın hızlarda parçacıklar fırlatır. Bu akışları üreten mekanizma, yani bu akışların işleyişi henüz anlaşılamamıştır.

Eliptik bir "radyo galaksi" olan M87'den yayılan parçacık akışı.

X ışınları şeklinde yüksek enerji ışınımları yayan etkin gök adalar ışıklılıklarına bağlı olarak "Seyfert gök adaları" ya da kuasarlar olarak sınıflanırlar. Kuasarlara benzeyen bir başka etkin gök ada türü de blazar’lardır. Bunların Dünya’ya doğru yönelmiş bir “rölativistik akış”ı oldukları gözlemlenmiştir. “Radyo gök ada” denilen etkin gök adalar ise bu rölativistik akışlarından radyo frekansları yayılan gök adalardır. Muhtemelen, bir gök ada çekirdeği türü olan ve LINER (low-ionization nuclear emission-line regions) kısa adıyla tanınan çekirdekler de etkin çekirdeklerdir. LINER tipindeki gök adaların yaydıklarında düşük ölçüde iyonize öğeler baskındır. Bize yakın gök adaların yaklaşık üçte biri LINER çekirdek türüne sahip gök adalar olarak sınıflanırlar.

Ayrıca bakınız

• Kuasar

Kaynakça