Dilivium
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Dilivium, bir jeoloji terimidir.[1] Sel ve taşkın sularının yüzeysel akışı sırasında bünyesinde taşıdığı kil ve benzeri alüvyonları yavaş ve istikrarlı bir şekilde biriktirmesiyle oluşan kayaçlardır.[1] Bu terim eskiden Nuh tufanının neden olduğu sanılan kaya kil katmanlarına verilirdi.
20. yüzyılın sonlarında Rus coğrafyacı Alexei Rudoy dilivium terimini Altay havzası dağlar asındaki Buzul Çağı dev buzul barajı göllerinin katastrofik patlamaları sonucu oluşan katmanların tanımı için önermiştir. Bu göllerin en genişleri, Chuya ve Kuray, yüzlerce kilometre su hacmine sahipti ve bunların zirve hidrografi akış hızındaki tahliye oranı, Kuzey Amerika’daki meşhur Pleistosen Lake Missoula selinin azami oranlarını aşmıştır.
Altay bölgesi sel yatakları değiştir
Güney Sibirya ve Kuzey Moğolistan’daki neredeyse tüm dağlar arası çöküntüler Pleistosen Buzul Çağları sürecinde buzul baraj göllerine ev sahipliği yapmıştır. İklim değişiklikleri ve buz barajlarının hidrostatik değişiklikleri, havza göllerinin tekrarlanan boşaltım ve dolguları tarafından takip edilmiştir. Göller taşkın karakterine sahiptir. İklim koşullarına uygun olarak, buzullar baraj deformasyonları ve göl taşkınlarından hemen sonra tekrar ana drenaj vadilerinin içinde akacak ve havzalar baraj haline gelecektir.
Taşkınlar saniyede milyonlarca metreküpe ulaşıyorken, göllerin en büyükleri (Chuya, Kuray, Darkhat ve diğer göller) yüzlerce kilometre küplere kadar hacme ulaşmıştır. Bu seller art arda yeni tortu yatakları inşa ederek drenaj vadilerine dönüşmüştür. Bu olaylar 23-7 bin yıl önceki Chuya ve Katun Nehri vadilerindeki büyük ölçekli sellerin oluşumunu kanıtlar. O dönemde en az beş büyük ölçekli sel olayı vardır. Muazzam su kütleleri Batı Sibirya’nın güneyine doğru aynı anda ve defalarca boşalmıştır. Altay havzalarının dışındaki toplam su hacmi sadece 10 bin kilometre küp suya ulaşabilmiştir. Bazı periyotlarla, Güney Sibirya’nın havzalarının tümü, Kuzeye yaklaşık 60 bin kilometreküp sel suyu iletebiliyordu.
Kaynakça değiştir
- ^ a b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.