Cankurtaran Sandalı Etiği

Cankurtaran Sandalı Etiği çevrebilimci Garrett Hardin tarafından savunulan ve kaynakların dağıtımını konu alan bir metafordur. Hardin metaforunda içinde 50 kişinin olduğu ve maksimum 10 kişilik daha boş yer olan bir tekneyi betimler. Tekne, etrafında yüzlerce kişinin bulunduğu bir okyanusta yol almaktadır. Metaforun kendisine geçmeden önce şu sayısal verileri hatırlamakta fayda vardır. Dünyanın yaklaşık üçte ikisi son derece fakirdir ve sadece üçte biri nispeten zengindir. Yoksul ülkelerde yaşayan insanların ortalama kişi başı GSMH'si (Gayri Safi Milli Hasıla) yılda yaklaşık 2000 doların altındayken, zengin ülkelerde yaşayan insanlarınsa yaklaşık 40.000 dolardır (ABD için yılda yaklaşık 63.000 dolardır) . Metaforik olarak, her zengin ulus nispeten zengin insanlarla dolu ve daha müreffeh bir cankurtaran gemisindedir. Dünyanın diğer yoksulları ise çok daha kalabalık sandallardadır. Metafor şudur; 50 kişilik teknenizde yol alırken birden içinde 100 kişinin olduğu kalabalık ve fakir insanlardan oluşan bir sandalla karşılaşıyorsunuz ve bu insanlar suya atlayarak sizden tekneye giriş ya da çalışma izni istiyorlar. Bu durumda onların çağrılarına nasıl cevap verirsiniz? Tekneyi alabora etme ve içindekilerin hayatlarını tehlikeye atma pahasına okyanusta boğulmak üzere olan o 10 kişiyi teknenize alır mısınız? Bu sorular Cankurtaran Sandallı Etiğinin temel ikilemini oluşturur. Bu durumda 3 olasılığınız vardır:

1. Herkesin ihtiyaçları aynı olduğundan, yani herkes suda boğulmak üzere olduğundan, herkesi teknenize alırsınız ve böylelikle altmış kapasiteli teknenizde yüz elli kişi olursunuz. Tekne batar ve herkes boğulur. Tam adalet, tam felaket.
2. Teknenin kullanılmayan 10 kişilik fazla kapasitesi olduğundan, sadece 10 kişi kabul edersiniz. Bu noktada teknenizin güvenlik faktörünü yok etmiş olursunuz ve tehlikelere açık hale gelirsiniz. Fakat bunu er ya da geç almak zorunda olduğunuz bir risk olarak kabul edersek şu sorular ortaya çıkar: Hangi on kişiyi teknenize alacaksınız? İlk ulaşan 10 kişiyi mi? En iyi 10 kişiyi mi? En çok ihtiyacı olan 10 kişiyi mi? Bu ayrımı nasıl yapacaksınız ve hariç tutulan 90 kişiye ne diyeceksiniz?
3. Tekneye hiç kimseyi kabul etmezsiniz ve teknenin güvenlik faktörünü, yani teknenin içindekileri, korumuş olursunuz. Böylelikle teknedeki insanların hayatta kalması mümkündür. Fakat bu durum şu soruları beraberinde getirir: Mesela 4-5 yaşlarındaki bir çocuk zengin tekneye binemediği vakit boğulup ölecekse, bunun sorumluları kimlerdir? Herkesin canı aynı oranda mı değerlidir? İnsan hakları ne kadar geçerlidir? Bazıları şanslı bazılarıysa sadece şanssız ise, bu durumda yapılacak başka bir şey de yok mudur?

Cankurtaran Sandalı Etiği çevre etiği, faydacılık ve kaynakların tükenmesi konuları ile yakından ilişkilidir. Hardin dış yardım, gıda bankaları ve göç gibi politikaları sorgulamak için cankurtaran sandalı etiğini kullanır. Hardin’e göre zengin ve refah içinde yüzen tekneye batan sandaldan gelmek isteyen kimse alınmamalıdır. Hardin bu görüşünden ötürü dikkatleri üzerine çekmiş ve bazı çevrelerce hümanizm karşıtı, etnosentrik hatta faşist olarak nitelendirilmiştir. Ancak her ne kadar eleştirilse de birçok gelişmiş ülkenin mültecilere olan yaklaşımının Hardin’in bakış açısıyla birebir örtüşmesi ironiktir. Hardin’e göre zengin tekneye binmek isteyenler sürekli olarak buyur edildiklerinde, bir süre sonra zengin teknenin kaderi de batan sandalla aynı olacaktır. Dolayısıyla hem eldeki huzur ve düzenden olmamak hem de çoğunluğun iyiliği için tekneye kimse alınmamalıdır. Yine de bu kararı almaya vicdanı elvermeyenleri de düşünmüş Hardin, onlar için “madem öyle siz tekneden çıkın ve yerinize mağdur olan biri gelsin” seçeneğini sunuyor. Bu durumda, vicdanı rahatsız olan biri fakir sandaldan gelen birine yerini verdiğinde, yeni gelen kişinin vicdanının rahat olması ve bu durumu kabul etmekte bir sorun görmemesi nasıl karşılanmalıdır? Hardin’e göre böyle bir koşulda tekneye gelen insanlar, zamanla teknedeki vicdanlı insanlarla tamamen yer değiştiğinde zengin tekne yine fakir tekneye dönüşecek ve sulara gömülecektir. Hardin'in bu fikirleri çokça eleştirilmiş ve karşı kritikler yazılmıştır.