Baga
Baga (Gürcüce: ბაგა; okunuşu: "baga"), tarihsel Klarceti bölgesinde, Murgul Vadisi'ndeki yerleşim yerlerinden biridir. Murgul Çayı'nın sol kıyısında yer alır ve günümüzde Petek köyünün bir mahallesidir.[1][2]
Gürcüce bir yer adı olan Baga (ბაგა), hayvan yemliği ve eski Gürcücede yeni üzüm bağı anlamına gelir.[3] Gürcüce Bagebi (ბაგები), Okrobageti’nin (ოქრობაგეთი) gibi yer adları da “baga”dan türemiştir. Bu yer adı Türkçeye önce Baga (بكا), daha sonra Bağa (باغا) olarak girmiştir.[4][5] 93 Harbi’nin ardından Artvin bölgesine hakim olan Ruslar da köyü Baga (Бага) olarak kaydetmiştir.[6]
Tarihçe değiştir
Baga'nın eski tarihine ilişkin bilgi yoktur. Bu yerleşmeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirdi. Çıldır Eyaleti içinde yer alan Baga, 1835 tarihli nüfus tespiti sırasında Livana livasının Murgul kazasına bağlıydı. Köyde 30 hanede 91 erkek tespit edilmişti. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla yaptığı bu tarihteki tespitte sadece erkek nüfusu sayıldığından köyün toplam nüfusunu elde etmek için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda köyde yaklaşık 182 kişinin yaşadığı ortaya çıkar.[7]
Baga, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti'nde Lazistan sancağına bağlı Livana kazası köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde 25 hane ve 84 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilmemiş olmasına karşın tarihte de Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 168 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. 1835 yılı tespitiyle kıysalandığında köyün nüfusunun biraz azaldığı görülmektedir[8]
Baga, 93 Harbi'nin ardından kurulan Rus idaresi sırasında, 1886 nüfus tespitine göre Artvin sancağına (okrug) bağlı Artvin kazasının (uçastok) bir köyüydü. Bu kaza içinde Çhaleti nahiyesine bağlıydı. Köyde 23 hanede 107 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. 1835 ve 1876 yıllarında belirtilmemiş olmakla birlikte, Baga köyünün bir Gürcü yerleşmesi olduğu bu tespitten de anlaşılmaktadır.[6][9]
Baga, Rus idaresinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Baga'da 14 hanede 81 kişi yaşıyordu. Bu tarihte de köyün nüfusu Gürcü olarak kaydedilmiştir. Rus idaresi sırasında köyün nüfusunun Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğu bu kayıtlardan da anlaşılmaktadır. Bu sırada Baga, Borçka kazasının Murgul nahiyesine bağlıydı.[10]
Baga Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Beğendi olarak değiştirildi. Ertesi yılki nüfus tespitinde köyde 16 hanede 95 kişi yaşıyordu.[11] Baga, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Beğendi" adıyla Murgul nahiyesinin bir köyü olarak geçer.[12] Ancak 1935 genel nüfus sayımında adının geçmemesi, Göklü veya Köklü'nün bu iki tarih arasından bir mahalle olarak Petek'e bağlandığını göstermektedir.[13]
Kaynakça değiştir
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 69, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 333 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 30 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 9789157871117.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 120". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2021.
- ^ a b ""Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2020.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), Tiflis, 2019, s. 32. 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941- 485-24-4.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Kasım 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 144, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 145, 251" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Kasım 2021.