Vikipedi

Özerk uzaylimanı insansız gemi

(Autonomous spaceport drone ship sayfasından yönlendirildi)

Özerk uzaylimanı insansız gemi(İngilizce: Autonomous spaceport drone ship); ASDS olarak da bilinen, Just Read the Instructions (Türkçesi: Sadece Talimatları okuyun) isimli gemi okyanusta çalışabilen, mavnadan türetilmiş, uzay ve havacılık şirketi SpaceX tarafından yörüngedeki görevlerinden dönen roketlerin ilk aşamalarını indirmeye çalıştığı bir yüzen iniş rampasıdır.

Just Read the Instructions (Sadece Talimatları Okuyun)

Özerk uzaylimanı insansız geminin havadan görünüşü
Tarihçe
Sınıf ve tipi Güverteli Mavna(Deck barge)
Adı Marmac 300[1][2][3]
Sahibi Marmac, LLC.[1]
İşletmeci McDonough Deniz Hizmeti(McDonough Marine Service)[4]
Port kayıt New Orleans, Louisiana[4]
İnşa eden Gulf Coast Fabrication
Pearlington, Mississippi[1][5]
Bitirilişi 1998
Satın alınışı 1 Mayıs 1998[5]
Kimlik USCG ID 1063184[1]
Gövde (Hull) No. 291[5]
Akıbet SpaceX tarafından kullanılmak üzere dönüştürüldü
Tarihçe
Adı Just Read the Instructions (Sadece Talimatları Okuyun)[6]
İşletmeci SpaceX
Hizmet Kasım 2014
Statü Faal olarak kullanılıyor.
Genel karakteristik Güverteli Mavna olarak
(1998–2014)
Tonaj

4422 GT,[1] Şablon:NetT,[1] 10105 DWT

[7]
Uzunluk 288 ft (87,8 m)[1]
Genişlik 100 ft (30,5 m)[1]
Derinlik 198 ft (60,4 m)[1]
Mürettebat 0
Genel karakteristik insansız gemi olarak
(2014–present)
Uzunluk 300 ft (91,4 m)[8]
Genişlik 170 ft (51,8 m)[8]
Derinlik 198 ft (60,4 m)[1]
Kurulu güç Elektrik üreteci birimleri
İtme gücü 4 × 300 hp (220 kW) azimut iticleri (1 m (40 in) uzunluğundaki çıkış bacasına sahip), 2015 Ocak Ayı itibarıyla[9]
Havacılık imkanları uzaydaki görevden dönen roket aşamaları için iniş rampası
Notlar Roket iniş işlemleri sırasında, özerk (otomatik) ya da uzaktan kumanda edilebilen çalıştırma modları vardır[2]

Gemi; 2014 yılının sonlarına doğru, Marmac 300 isimli bir mavnadan dönüştürülmüş ve 2015 Ocak ayında CRS-5 kargo ikmal görevi sırasında, uzaydan dönen hızlandırıcı aşaması uçuş testinde iniş rampası sağlaması amacıyla kullanıma alınmıştır.

SpaceX tekrar kullanılabilir fırlatma sistemi geliştirme programının önemli bir parçasıdır ve uzaya fırlatma hizmetlerinin maliyetini önemli ölçüde düşürme hedeflenmektedir.[2]

SpaceX gemiyi nihayetinde yüzen bir fırlatma rampası olarak ve iniş yapmış olan ilk aşamanın yakıt deposunu, asıl fırlatma sahasına uçarak geri gidebilmesi ve yeteri kadar doldurabilmek için kullanmayı planlamaktadır. Bu yeteneklerin ne zaman geliştirileceğine, test edileceğine ya da hizmete gireceğine dair bir tarih verilmedi.[10]

Tarihçe

değiştir

2009 yılından beridir SpaceX CEO'su Elon Musk, "roket donanımını yeniden kullanıma konusundaki geleneksel yaklaşımda köklü bir değişiklik yaratmak" konusundaki tutkusunu sıklıkla dile getirmiştir.[10]

2014 Ekim ayında SpaceX Louisiana'daki bir tersane ile; tekrar kullanılabilir, yörüngesel fırlatma araçları için yüzen bir iniş rampası yapımı üzerine anlaşmıştır. İlk bilgilere göre rampa; 90-by-50-meter (300 ft × 160 ft) boyutlarındaki bir iniş pistini taşıyacaktı ve fırlatma aracının inişi sırasında konumu koruyabilmesi için hassas konumlandırma yeteneğine sahip olacaktı.[11][12]

22 Kasım 2014 tarihinde, Musk üretim ve boyut bilgilerinin yanında "Özerk uzaylimanı insansız gemi"nin fotoğrafını paylaşmıştır.[10][13]

2014 Aralık ayının ortalarında, gemi; Jacksonville, Florida'da bulunan, Jacksonville Liman İşletmesi'ne ait olan JAXPORT Gezinti iskelesinin kuzey ucunda bulunmaktaydı (30°24′33″N 81°34′57″W / 30.409144°K 81.582493°B / 30.409144; -81.582493), burada SpaceX iniş sonrası işlemler için Falcon aşamasını güvenle saklayabileceği bir kısım inşa etmişti. İnşa edilen kısım dört adet 6800 kg (15 Bin lb) ağırlığında, 270 cm(107 in) uzunluğunda ve 244.5 cm(96.25 in) genişliğinde kaidelerden ve bu kaidelerin çakıldığı beton temelden oluşmaktadır. hareketli bir vinç aşamayı gemiden kaldırıp inşa edilmiş olan bu alana koyacaktır. İniş ayaklarının çıkarılması ya da kamyona yüklenmeden bu ayakları tekrar katlanması gibi işlemler bu alanda gerçekleştirilecektir.[14]

Geminin kullanılacağı ilk iniş testi için seçilen konum Atlas Okyanusunda, Cape Canaveral fırlatma konumunun, yaklaşık 320 km (200 mil) kadar kuzeydoğusunda ve Charleston, Güney Karolina'nın yaklaşık 266 km (165 mil) kadar güneydoğusundaydı.[2][3]

23 Ocak 2015 tarihinde; başarısız olan ilk denemenin ardından geminin tamiratı sürerken, SpaceX CEO'su Elon Musk geminin Just Read the Instructions (Sadece Talimatları Okuyun) olarak adlandırılacağını[15] ve batı kıyısından yapılacak olan fırlatmalarda kullanılmak üzere hizmete sokulması planlanan kardeş geminin isminin de Of Course I Still Love You (Elbette Seni Hâlâ Seviyorum) olacağını bildirmiştir.[16] 29 Ocak'ta, SpaceX, yeni isimlendirmeyi doğrular şekilde, güverteye boyayla yazıldıktan sonra nasıl görüneceğini gösteren oynanmış bir fotoğraf yayımlamıştır.[6] Her iki gemi de adını; bilimkurgu yazarı Iain M. Banks'in Culture roman dizisinden en:The Player of Games isimli romanında geçen GCU (General Contact Units - Genel Temas Birimleri, özerk yapay zekalar tarafından yönetilen uzaygemileri) türündeki uzaygemilerinden almışlardır.

Güverte mavnası

değiştir

2003 yılında, Marmac 300 mavnası, Mississippi nehrinde batmış olan Delta Conveyor isimli T2 Tankerinin ön yarısını su yüzeyine kaldırmak için kullanılmıştır. 4000 st kısa ton (3600 t) miktarındaki ağırlığın yüzeye çıkarıldığı kaldırma işleminin Mississippi Nehri'nde gerçekleştirilen en çok ağırlığın yüzeye çıkarıldığı kaldırma işlemi olduğu bildirildi. Bu işlem Marmac 300 'e ait pruva kısmı, 42,7 × 21,3 × 6,1 m boyutlarındaki, nehrin tabanına kazılmış olan hendeğe batırıldıktan sonra enkaz eğik açıda duran mavnaya zincirlerle çekilerek başarılmıştır.[17]

2011 yılında, mavna Okyanusbilimsel araştırma gemisi olan Cabo de Hornos adlı geminin açık denize çekilmesinde kullanılmıştır. Gemi 8.8 büyüklüğündeki Şili depremini (2010) takiben oluşan tsunami sebebiyle karaya oturmuştu.[18][19]

Özellikleri

değiştir

Bu özerk gemi, GPS konum bilgisi (Differential GPS)[20] ve dizel motorundan güç alan dört adet azimut iticisi (en:Azimuth thruster).[21] kullanmak suretiyle fırtına koşullarında dahi,3 metreye kadar hassas konumlandırma (Dynamic positioning) yapabilmektedir[13] Özerk işletim yöntemine ek olarak, gemi uzaktan yönetilebilmektedir.[2]

Azimut iticileri, hidrolik itki tahrik birimleridir, içerdiği modüler dizel-hidrolik-tahrik güç birimlerinin ve modüler yönetici biriminin hepsi Thrustmaster isimli bir deniz gereçleri üreticisi tarafından yapılmıştır.[10]

Üst güvertedeki iniş rampası, 52 m × 91 m (170 ft × 300 ft) ebatlarındayken Falcon 9 iniş ayaklarının genişliği 18 m (60 ft)'dir. Geri dönen roket sadece güvertenin yüzeyine inmekle kalmaz aynı zamanda iniş sırasında okyanusun kabarmasıyla oluşan çalkantılarla ve GPS hatalarının giderilmesiyle de uğraşır.[10][22]

İşletimi

değiştir

Roket iniş işlemleri sırasında; ayrıca bir adet destek gemisi, mürettebatsız mavnadan belirli bir mesafede hazır bekliyor olacaktır. İnişi takiben, bu destek gemisindeki teknikerler ve mühendisler mavnadaki iniş rampasına çıkarak, mavnanın roketi limana götürebilmesi için, roketin iniş ayaklarını sağlama almak amacıyla aracı bulunduğu yere kilitlerler.[2]

Test inişi

değiştir
 
CRS-6 ilk aşama hızlandırıcısının, Just Read the Instructions üzerine iniş girişimi

Özerk gemi, SpaceX şirketi Falcon 9 Uçuş 14'e ait olan ilk aşamayı,dünya yörüngesine görev çerçevesindeki yükünü bıraktıktan sonra, katı yüzeye indirmek için[11][12],denetimli alçalış uçuş testi gerçekleştirince ilk defa 10 Ocak 2015 tarihinde bir uçuş testi için kullanılmıştır[23]

SpaceX, uçuş öncesinde yaptığı açıklamada, rampa üzerine ilk denemede başarılı bir iniş yapma ihtimalinin yüzde 50 ya da daha az olacağını tahmin ettiklerini belirtmişlerdir.[10][12]

10 Ocak 2015 inme girişimi

değiştir
Ayrıca bakınız: SpaceX CRS-5

SpaceX,10 Ocak 2015 tarihinde, insansız gemiye iniş girişiminde bulundu. Testin hedeflerinin çoğuna ulaşıldı. Buna güney Atlantik okyanusundaki belirli bir noktada bulunan rampaya inmesi için roketin alçalmasının hassas denetimi de dahildi ve ızgara yüzgeç yönlendirme yüzeylerinin daha hassas (atmosfere) tekrar-giriş konumlandırmasında ilk defa kullanımından çok büyük miktarda test verisi elde edilmiştir. Ancak roket sert iniş yaptı; SpaceX aracın parçalarını test, inceleme ve çözümleme için toplamaya çalıştı.[24]

SpaceX web yayını'nın, inişe geçen ilk aşama için boostback (tekrar hızlandırıcı) ateşlemesi ve atmosfere tekrar giriş ateşlemesi gerçekleşmişti,ve alçalan roket beklendiği üzere "ufkun altına" inmiş bu da canlı telemetri sinyalinin kullanımını engellemişti. Sonrasında SpaceX'in yayımladığı bilgiye göre, roketin insansız uzaylimanı gemisine beklendiği gibi ulaştı ancak "sert iniş yaptı ... Gemi iyi durumda. Güvertedeki destek aletlerinin bir kısmının değiştirilmesi gerekecek."[24][25]

Vine üzerinde paylaşılan bir video'ya göre, rocet 45°'lik bir açıyla hafifçe fazla hızla yaklaştı ve sonucunda çakıldı.[26]

11 Şubat 2015 inme girişimi

değiştir
Ayrıca bakınız: Deep Space Climate Observatory

DSCOVR uydusu, 11 Şubat 2015 tarihinde fırlatıldı. Uydunun L1 yörüngesine bırakılması için yapılması gereken fazladan iş sebebiyle, ilk aşama 135 km (84 mi) mesafedeki uç noktaya kadar gitmiş, sonrasında tekrar atmosfere giriş yapmış ve 10 Ocak'taki denemeyle karşılaştırıldığında neredeyse 4 kat daha fazla ısınmaya maruz kalmıştır.[27]

Okyanus koşulları yüzünden, 11 Şubat tarihine ertelenen iniş hedeflendiği şekilde gerçekleşmemiştir. 7 m (23 ft) yüksekliğindeki dalgalar ASDS'nin kurtarma görevini yapmasına engel olmuştur ve mavnanın üzerine iniş yerine, SpaceX,sonraki iniş denemelerinde kullanılmak üzere bilgi toplamak amacıyla, okyanus üzerine yumuşak iniş denemiştir. Yumuşak iniş başarılıydı, SpaceX CEO'su Elon Musk'ın attığı tweete göre araç hedeften 10 m (33 ft) uzaklığa indi ve bunu ağır fırtınaya rağmen dikey bir pozisyonda başardı. Bu sonuçtan yola çıkan Elon Musk'a göre; okyanus yerine mavnaya inmeye çalışılsaydı, başarılı olunurdu.[28]

14 Nisan 2015 inme girişimi

değiştir
Ayrıca bakınız: SpaceX CRS-6

14 Nisan 2015 tarihinde; SpaceX, Falcon ilk aşamasını özerk gemiye indirmek için yeni bir girişimde bulundu. Elon Musk'tan edinilen ilk haberlere göre araç özerk gemi üzerine sert iniş yapmıştı.[29] Elon Musk daha sonra yaptığı açıklamada aracın gemiye dikey iniş yaptığının görüldüğünü, ancak arta kalan yanal (lateral) momentum sebibiyle devrildiğini belirtmiştir.[30]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d e f g h i j "MARMAC 300 (1063184)". Boat Database. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2014. 
  2. ^ a b c d e f Harwood, William (16 Aralık 2014). "SpaceX readies rocket for station launch, barge landing". CBS News. 18 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2014. A 300-foot-long barge will be used as an off-shore landing platform during launch of a SpaceX Falcon 9 rocket Friday. The primary goal of the flight is to deliver critical supplies and equipment to the space station, but SpaceX hopes to land the rocket's first stage on the barge for possible refurbishment and reuse -- a key milestone in the company's push to reduce launch costs. 
  3. ^ a b Clark, Stephen (16 Aralık 2014). "Photos: SpaceX's autonomous spaceport drone ship". Spaceflight Now. 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2014. 
  4. ^ a b "Notice of Intent (NOI) for Vessel Discharges Activity Under the Permit VPAAP456B". Environmental Protection Agency. 26 Mayıs 2011. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2014. 
  5. ^ a b c Colton, Tim (26 Ağustos 2014). "Gulf Coast Fabrication, Pearlington MS". Shipbuilding History. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2015. 
  6. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2015. 
  7. ^ "Reported U.S.-Flag Launch Barges - June 2011" (PDF). Federal Register. 77 (64). 3 Nisan 2012. 5 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2015. 
  8. ^ a b Johnson, Scott (25 Kasım 2014). "SpaceX CRS-5: Grid-Fins and a Barge". Spaceflight Insider. 5 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2015. 
  9. ^ Evans, Ben (Ocak 2015). "SpaceX Autonomous Spaceport Drone Ship Sets Sail for Tuesday's CRS-5 Rocket Landing Attempt". AmericaSpace. 4 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2015. 
  10. ^ a b c d e f Bergin, Chris (24 Kasım 2014). "SpaceX's Autonomous Spaceport Drone Ship ready for action". NasaSpaceFlight.com. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2014. 
  11. ^ a b Foust, Jeff (25 Ekim 2014). "Next Falcon 9 Launch Could See First-stage Platform Landing". Space News. 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  12. ^ a b c Bullis, Kevin (26 Ekim 2014). "SpaceX Plans to Start Reusing Rockets Next Year". MIT Technology Review. 25 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  13. ^ a b Musk, Elon (22 Kasım 2014). "Autonomous spaceport drone ship". SpaceX. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014. 
  14. ^ "DRAFT Environmental Assessment for the Space Exploration Technologies Vertical Landing of the Falcon Vehicle and Construction at Launch Complex 13 at Cape Canaveral Air Force Station Florida". www.patrick.af.mil/shared/media/document/AFD-141107-004.pdf. Ekim 2014. s. 17. 
  15. ^ Elon Musk [@elonmusk] (23 Ocak 2015). "Repairs almost done on the spaceport drone ship and have given it the name "Just Read the Instructions"" (X gönderisi). Erişim tarihi: 22 Temmuz 2020 – X vasıtasıyla. 
  16. ^ Elon Musk [@elonmusk] (23 Ocak 2015). "West Coast droneship under construction will be named "Of Course I Still Love You"" (X gönderisi). Erişim tarihi: 22 Temmuz 2020 – X vasıtasıyla. 
  17. ^ "Titan Lifts 4000-ton Wreck". International Dredging Review. Mart–Nisan 2003. 10 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2015. 
  18. ^ "Chile Will Have the AGS 61 Cabo de Hornos Scientific Ship in 2013". Diálogo. 21 Temmuz 2011. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2015. 
  19. ^ Mammoet Salvage - Cabo de Hornos refloat operation (video). YouTube. 13 Ekim 2013. 30 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2015. 
  20. ^ Dean, James (24 Ekim 2014). "SpaceX to attempt Falcon 9 booster landing on floating platform". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2014. 
  21. ^ "SpaceX Announces Spaceport Barge Positioned by Thrustmaster's Thrusters". Thrustmaster. 22 Kasım 2014. 7 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014. 
  22. ^ Bergin, Chris (18 Kasım 2014). "Pad 39A – SpaceX laying the groundwork for Falcon Heavy debut". NASA Spaceflight. 19 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2014. 
  23. ^ Bergin, Chris (17 Aralık 2014). "SpaceX confirms CRS-5 launch slip to January 6". NASASpaceFlight.com. 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2014. 
  24. ^ a b Clark, Stephen (10 Ocak 2015). "Dragon successfully launched, rocket recovery demo crash lands". Spaceflight Now. 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015. 
  25. ^ *Musk, Elon (10 Ocak 2015). "Rocket made it to drone spaceport ship..." Twitter.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2015. 
  26. ^ "Close, but no cigar. This time". SpaceX. Vine. 16 Ocak 2015. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2015. 
  27. ^ "SpaceX reporte à nouveau le lancement d'un satellite". Les Échos. 11 Şubat 2015. 11 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2015. 
  28. ^ Musk, Elon (11 Şubat 2015). "Rocket soft landed in the ocean..." Twitter.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2015. 
  29. ^ Musk, Elon (14 Nisan 2015). "Ascent successful..." Twitter.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2015. 
  30. ^ Musk, Elon (14 Nisan 2015). "Looks like Falcon landed fine..." Twitter.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2015. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Özerk uzaylimanı insansız gemi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Özerk_uzaylimanı_insansız_gemi&oldid=33296647" sayfasından alınmıştır