Antik Güney Arap alfabesi

Antik Güney Arap alfabesi, yaklaşık MÖ 9. yüzyılda Proto-Sinaitik yazıdan dallanmıştır. Eski Güney Arap dilleri Sabaic, Qatabanic, Hadramautic, Minaean ve Hasaitic ve D'mt'te kullanılan Etiyopya dili olan Ge'ez yazmak için kullanılmıştır. Bu dillerdeki bilinen en eski yazılar, yazıtlardır. Eritre'nin Kuzey Kızıldeniz Bölgesi'nde bulunmaktadır. Ayrıca, bu yazıtlar MÖ 9. yüzyıla aittir. Matres lectionis ile işaretlenmiş bu alfabede sesli harfler için harf bulunmamaktadır.^[1]

En olgun formuna MÖ 800 civarında ulaşılmıştır. Bu alfabenin kullanımı, Arap alfabesinin yerini aldığı alfabenin varyantlarındaki Antik Kuzey Arap yazıtları da dahil olmak üzere MS 6. yüzyıla kadar devam etmiştir.^[2] Etiyopya ve Eritre'de daha sonra, yüzyıllar boyunca eklenen sembollerle birlikte Amharca,^[3]^[4] Tigrinya ve Tigre'nin yanı sıra diğer dilleri yazmak için kullanılan Ge'ez yazısına dönüşmüştür.

Özellikler değiştir

Genellikle sağdan sola doğru yazılmaktadır. Ancak soldan sağa da yazıldığı durumlar da bulunmaktadır. Soldan sağa yazıldığında karakterler yatay olarak çevrilerek kullanılmaktadır.
Sözcükler arasındaki boşluk veya ayrım, dikey bir çubuk işareti (|) ile yapılmaktadır.
Kelimelerdeki harfler birbirine bağlı değildir.
Bu bakımdan modern Arap alfabesinden farklı olan herhangi bir aksan işareti (nokta vb.) uygulamamaktadır.

Harfler değiştir

	Kod adı/ Okunuşu	Günümüze Uyarlama	IPA	Karşılık gelen harf
Metin	Kod adı/ Okunuşu	Günümüze Uyarlama	IPA	Phoenician	Ge'ez	Hebrew	Arabic	Syriac
𐩠	he	h	/h/	𐤄‎	ሀ	ה	ه	ܗ
𐩡	lamedh	l	/l/	𐤋‎	ለ	ל	ﻝ	ܠ
𐩢	heth	ḥ	/ħ/	𐤇‎	ሐ	ח	ﺡ	ܚ
𐩣	mem	m	/m/	𐤌‎	መ	מ	ﻡ	ܡ
𐩤	qoph	q	/q/	𐤒‎	ቀ	ק	ﻕ	ܩ
𐩥	waw	w	/w/	𐤅‎	ወ	ו	ﻭ	ܘ
𐩦	shin	s² (ś, š)	/ɬ/	𐤔‎	ሠ	ש	ﺵ	ܫ
𐩧	resh	r	/r/	𐤓‎	ረ	ר	ﺭ	ܪ
𐩨	beth	b	/b/	𐤁‎	በ	ב	ﺏ	ܒ
𐩩	taw	t	/t/	𐤕‎	ተ	ת	ﺕ	ܬ
𐩪	sat	s¹ (š, s)	/s/		ሰ		ﺱ
𐩫	kaph	k	/k/	𐤊‎	ከ	כ	ﻙ	ܟ
𐩬	nun	n	/n/	𐤍‎	ነ	נ	ﻥ	ܢ
𐩭	kheth	ḫ	/x/		ኀ		ﺥ
𐩮	sadhe	ṣ	/sˤ/	𐤑‎	ጸ	צ	ص	ܨ
𐩯	samekh	s³ (s, ś)	/s̪/	𐤎‎		ס	س	ܤ
𐩰	fe	f	/f/	𐤐‎	ፈ	פ	ف	ܦ
𐩱	alef	A	/ʔ/	𐤀‎	አ	א	ﺍ	ܐ
𐩲	ayn	A	/ʕ/	𐤏‎	ዐ	ע	ﻉ	ܥ
𐩳	dhadhe	ṡ	/ɬˤ/		ፀ		ض
𐩴	gimel	g	/ɡ/	𐤂‎	ገ	ג	ﺝ	ܓ
𐩵	daleth	d	/d/	𐤃‎	ደ	ד	ﺩ	ܕ
𐩶	ghayn	ġ	/ɣ/				غ
𐩷	teth	ṭ	/tˤ/	𐤈‎	ጠ	ט	ﻁ	ܛ
𐩸	zayn	z	/z/	𐤆‎	ዘ	ז	ﺯ	ܙ
𐩹	dhaleth	ḏ	/ð/				ذ
𐩺	yodh	y	/j/	𐤉‎	የ	י	ﻱ	ܝ
𐩻	thaw	ṯ	/θ/				ﺙ
𐩼	theth	ṱ	/θˤ/				ظ

Antik Güney Arap alfabesi ile yazılmış Carl Faulmann'ın "Illustrirte Geschichte der Schrift" kitabının 275. sayfasındaki Sabaean mektup örnekleri, 1880

Sayılar değiştir

Sayılar için altı işaret kullanılmıştır;

1	5	10	50	100	1000
𐩽	𐩭	𐩲	𐩾	𐩣	𐩱

Tabloya bakıldığında, 50 işareti,100 işaretinden alt üçgeninin çıkarılmasıyla oluşturulduğu görülmektedir.

1 işareti, kelime ayırıcı olarak iki değeri ifade etmektedir. Diğer dört işaret hem harf hem de sayı olarak alfabede ikişer kez kullanılmaktadır. Bu dört işaretin her biri, karşılık gelen sayının adının ilk harfini temsil etmektedir.^[5]

Sayıları parantez içine almak ve onları çevreleyen metinden ayırmak için 𐩿𐩭𐩽𐩽𐩿 şeklinde ek bir işaret kullanılmıştır.^[5]

Bu işaretler, herhangi bir sayıyı (sıfır hariç) temsil etmek için Romen rakamlarına benzer bir toplama sisteminde kullanılırmaktadır. Aşağıdaki iki eşitlik bu duruma örnek olmaktadır.

17 sayısı 1 + 1 + 5 + 10: 𐩲𐩭𐩽𐩽 şeklinde yazılmaktadır.
99 saysı 1 + 1 + 1 + 1 + 5 + 10 + 10 + 10 + 10 + 50: 𐩾𐩲𐩲𐩲𐩲𐩭𐩽𐩽𐩽𐩽 şeklinde yazılmaktadır.

Vikipedi, Müsned harfleriyle, üst satırda sağdan sola doğru yazılmıştır. Alt satırda ise soldan sağa doğru yazılmıştır. Harflerin nasıl yansıtıldığına dikkat edilmesi gerekmektedir.

1'den 20'ye kadar basit sayılar
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
𐩽	𐩽𐩽	𐩽𐩽𐩽	𐩽𐩽𐩽𐩽	𐩭	𐩭𐩽	𐩭𐩽𐩽	𐩭𐩽𐩽𐩽	𐩭𐩽𐩽𐩽𐩽	𐩲
11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
𐩲𐩽	𐩲𐩽𐩽	𐩲𐩽𐩽𐩽	𐩲𐩽𐩽𐩽𐩽	𐩲𐩭	𐩲𐩭𐩽	𐩲𐩭𐩽𐩽	𐩲𐩭𐩽𐩽𐩽	𐩲𐩭𐩽𐩽𐩽𐩽	𐩲𐩲

Binler iki farklı şekilde yazılmaktadır:

Küçük değerler sadece 1000 işareti kullanılarak yazılmaktadır. Örneğin 8.000, 1000 × 8 olarak yazılmaktadır: 𐩱𐩱𐩱𐩱𐩱𐩱𐩱𐩱
Daha büyük değerler, sırasıyla 10, 50 ve 100 ila 10.000, 50.000 ve 100.000 arasındaki işaretleri yükselterek yazılmaktdadır:
- 31.000, 1000 + 10.000 × 3 olarak yazılmaktadır: 𐩲𐩲𐩲𐩱 (1.030 ile kolayca karıştırılır)
- 40.000, 10.000 × 4 olarak yazılmaktadır: 𐩲𐩲𐩲𐩲 (40 ile kolayca karıştırılır)
- 253,000, 2 × 100.000 + 50.000 + 3 × 1000 olarak yazılmaktadır: 𐩣𐩣𐩾𐩱𐩱𐩱 (3.250 ile kolayca karıştırılır)

Zabūr değiştir

Zabur kaydı

"Güney Arap ufacıkları" olarak da bilinen Zabur, Sabailerin anıtsal yazılarına ek olarak kullandıkları Güney Arap yazısının bitişik el yazısı biçiminie verilen isimdir. Müsned de denilmektedir.

Aslında Zabur, eski Yemen'de Müsned ile birlikte kullanılan bir yazı sistemi olarak bilinmektedir. İkisi arasındaki fark, Müsned'in tarihi olayları belgelemede, Zebur'un ise dini yazılar için veya eski Yemenliler arasındaki günlük işlemleri kaydetmek için kullanılmasıdır. Zabur yazıları, papirüs veya hurma yaprağı sapları üzerine yazılmış palimpsest biçiminde bulunabilmektedir.^[6]

Evrensel Kodları değiştir

Güney Arap alfabesi, Ekim 2009'da 5.2 sürümünün yayınlanmasıyla Unicode Standardına eklenmiştir.^[7]

Eski Güney Arabistan adı verilen Unicode bloğu U + 10A60 – U + 10A7F olarak ifade edilmektedir.

U+10A7D blogunda "ESKİ GÜNEY ARAP BİRİNCİ NUMARASI" (𐩽) 'nın hem sayıyı hem de sözcük ayırıcıyı temsil ettiğine dikkat edilmesi gerekmektedir.^[8]

Eski Güney Arap Resmi Unicode Konsorsiyumu kod şeması^[9]
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	A	B	C	D	E	F
U+10A6x	𐩠	𐩡	𐩢	𐩣	𐩤	𐩥	𐩦	𐩧	𐩨	𐩩	𐩪	𐩫	𐩬	𐩭	𐩮	𐩯
U+10A7x	𐩰	𐩱	𐩲	𐩳	𐩴	𐩵	𐩶	𐩷	𐩸	𐩹	𐩺	𐩻	𐩼	𐩽	𐩾	𐩿

Alfenin kullanımına örnek görseller değiştir

Yemen Ulusal Müzesi'nden fotoğraflar:

Yemen Askeri Müzesinden Fotoğraflar:

Ayrıca Bakılabilir değiştir

Kaynakça değiştir

^ The world's writing systems. Peter T. Daniels, William Bright. New York: Oxford University Press. 1996. ISBN 0-19-507993-0. OCLC 31969720. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2021.
^ The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages. Roger D. Woodard. Cambridge: Cambridge University Press. 2004. ISBN 0-521-56256-2. OCLC 59471649.
^ Fattovich, Rodolfo, "Akkälä Guzay" in Uhlig, Siegbert, ed. Encyclopaedia Aethiopica: A-C. Wiesbaden: Otto Harrassowitz KG, 2003, p. 169.
^ Ibn Durayd, Ta‘līq min amāli ibn durayd, ed. al-Sanūsī, Muṣṭafā, Kuwait 1984, p. 227 (Arabic). The author purports that a poet from the Kinda tribe in Yemen who settled in Dūmat al-Ǧandal during the advent of Islam told of how another member of the Yemenite Kinda tribe who lived in that town taught the Arabic script to the Banū Qurayš in Mecca and that their use of the Arabic script for writing eventually took the place of musnad, or what was then the Sabaean script of the kingdom of Ḥimyar: "You have exchanged the musnad of the sons of Ḥimyar / which the kings of Ḥimyar were wont to write down in books.". Ibn Durayd, Ta‘līq min amāli ibn durayd, ed. al-Sanūsī, Muṣṭafā, Kuwait 1984, p. 227 (Arabic). The author purports that a poet from the Kinda tribe in Yemen who settled in Dūmat al-Ǧandal during the advent of Islam told of how another member of the Yemenite Kinda tribe who lived in that town taught the Arabic script to the Banū Qurayš in Mecca and that their use of the Arabic script for writing eventually took the place of musnad, or what was then the Sabaean script of the kingdom of Ḥimyar: "You have exchanged the musnad of the sons of Ḥimyar / which the kings of Ḥimyar were wont to write down in books.".
^ ^a ^b Maktari, Sultan; Mansour, Kamal (28 Ocak 2008). "L2/08-044: Proposal to encode Old South Arabian Script" (PDF). 19 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ Stein 2005.
^ "Old South Arabian (Unicode block)". 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Jacques Ryckmans, Inscribed Old South Arabian sticks and palm-leaf stalks: An introduction and a paleographical approach, p. 127.
^ "Old South Arabian Official Unicode Consortium code chart (PDF)" (PDF). 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2021.

[1] The world's writing systems. Peter T. Daniels, William Bright. New York: Oxford University Press. 1996. ISBN 0-19-507993-0. OCLC 31969720. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2021.

[2] The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages. Roger D. Woodard. Cambridge: Cambridge University Press. 2004. ISBN 0-521-56256-2. OCLC 59471649.

[3] Fattovich, Rodolfo, "Akkälä Guzay" in Uhlig, Siegbert, ed. Encyclopaedia Aethiopica: A-C. Wiesbaden: Otto Harrassowitz KG, 2003, p. 169.

[4] Ibn Durayd, Ta‘līq min amāli ibn durayd, ed. al-Sanūsī, Muṣṭafā, Kuwait 1984, p. 227 (Arabic). The author purports that a poet from the Kinda tribe in Yemen who settled in Dūmat al-Ǧandal during the advent of Islam told of how another member of the Yemenite Kinda tribe who lived in that town taught the Arabic script to the Banū Qurayš in Mecca and that their use of the Arabic script for writing eventually took the place of musnad, or what was then the Sabaean script of the kingdom of Ḥimyar: "You have exchanged the musnad of the sons of Ḥimyar / which the kings of Ḥimyar were wont to write down in books.". Ibn Durayd, Ta‘līq min amāli ibn durayd, ed. al-Sanūsī, Muṣṭafā, Kuwait 1984, p. 227 (Arabic). The author purports that a poet from the Kinda tribe in Yemen who settled in Dūmat al-Ǧandal during the advent of Islam told of how another member of the Yemenite Kinda tribe who lived in that town taught the Arabic script to the Banū Qurayš in Mecca and that their use of the Arabic script for writing eventually took the place of musnad, or what was then the Sabaean script of the kingdom of Ḥimyar: "You have exchanged the musnad of the sons of Ḥimyar / which the kings of Ḥimyar were wont to write down in books.".

[L208044-5] Maktari, Sultan; Mansour, Kamal (28 Ocak 2008). "L2/08-044: Proposal to encode Old South Arabian Script" (PDF). 19 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[6] Stein 2005.

[7] "Old South Arabian (Unicode block)". 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[8] Jacques Ryckmans, Inscribed Old South Arabian sticks and palm-leaf stalks: An introduction and a paleographical approach, p. 127.

[9] "Old South Arabian Official Unicode Consortium code chart (PDF)" (PDF). 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]