Alem-i Nisvan
Alem-i Nisvan (Kırım Tatarca: Alem-i Nisvan, Arapça: عالم نسوان, Rusça: Алем-и Нисван) dünyadaki ilk Türk-Müslüman kadın dergisidir.[1] "Kadınlar Dünyası" anlamına gelir. Arap alfabesini kullanarak Kırım Tatar dilinde 1906-1912 arasında Kırım'da basılmıştır. Baş Editörlüğünü, Şefika Gaspıralı (Gasprinskaya) (1886-1973) yapmıştır.[2]
 "Alem ve Nisvan" dergisinin kapağı (1906-1912) | |
| Editör | Şefika Gaspıralı |
|---|---|
| Kategoriler | Dergi |
| Sıklık | Haftalık |
| Yayımcı | İsmail Gaspıralı, Şefika Gaspıralı |
| Ücretli abonelik | Dört aylığı bir ruble |
| Kurucu | İsmail Gaspıralı |
| Kuruluş yılı | 1906 |
| İlk sayı | 3 Mart 1906) |
| Ülke | Rus İmparatorluğu |
| Yer | Bahçesaray |
| Dil | Kırım Tatarca |
Tarihçe değiştir
Bir kadın Müslüman dergisinin yayınlanma fikri, 19. ve 20. yüzyılın önemli Kırım Tatar yayıncısı ve fikir insanı İsmail Gasprinski'nin (İsmail Gaspıralı) eşi Zehra Akçura-Gasprinski'nin önerisiyle ortaya çıkmıştır. Kadınların bu konudaki istekleri, Gasprinski tarafından eşinin yayınlamakta olduğu Tercüman ana gazetesinin sayfalarında periyodik olarak gündeme getirildi ve sonuç olarak ayrı bir yayın talep edildi. Akçurin(a)-Gasprinskaya, 1887 yılında "Terbiye" adlı bir kadın dergisi çıkartma girişiminde bulundu, daha sonra 1891 yılında Gasprinski, "Kadın" gazetesine iki ayda bir ek düzenleme izni istedi. Ancak talepler Rus İmparatorluğu yetkililerinden destek görmedi. Nihayet 1905 yılındaki devrimden sonra mevzuatın serbestleştirilmesinden sonra yeni bir dergi çıkartılabildi.[3]
Derginin öncelikli amacı Müslüman kadınları eğitmekti; okuma yazma bilmeyenlerin kalmaması, kültürel seviyenin yükseltilmesi ve Şeriat hukukunun öğrenilmesi hedefleniyordu. Yeni baskının editörlüğü için Gasprinski, kızı Şefika'yı[2] seçti ve editör-yayıncı görevini verdi.
Slogan olarak "Müslimelere mahsus edebî ve tedrîsî haftalık mecmuadır" ibaresi kullanılıyordu.[1]
Tercüman gazetesinde yayınlanan bir ilanda da belirtildiği üzere, derginin şeriat hukukunda kadınların haklarına ilişkin dini metinlerin yanı sıra hijyen, ev işleri ve iğne işi gibi laik konularda da yayınlar yapmaya başladı. Bilim ve edebiyat üzerine birer bölüm de bulunuyordu. Tamamen eğlence ve boş zaman değerlendirecek sayfalar bulunmasa da, eğlenceli bir okuma için Müslüman kadınlara, ünlü kadınların biyografileri, diğer ülkelerle ilgili hikâyeler, bilim sayfaları ve mektuplar sunuluyordu.[2]
Dergi, Tercüman gazetesine haftalık ücretsiz bir ek olarak yayımlanmaya başlamıştı. İlk sayı 3 Mart 1906 tarihinde Bahçesaray şehrinde yayımlandı.[2][3] 1908-1909 arasındaki kesintiden önce dergi bağımsız bir yayındı. Yayının 1910'dan itibaren tekrar başlamasından sonra, metinleri Tercüman gazetesinin sayfalarına yerleştirildi.[3]
Alem-i Nisvan'ın ilk sayısının hemen ardından, yine İsmail Gaspıralı'nın öncülüğünde, Rusya'daki Türklerin ilk çocuk dergisi olan Alem-i Sıbyan ve bir ay sonra da yalnız beş sayı yayınlanabilen mizah dergisi Ha Ha Ha çıkarıldı.[4]
Derginin son sayısı 1911'de yayınlandı.[3]
Türkiye'de Hakkı Tarık Us Kütüphanesi'ndeki 4. sayısı dışında hiçbir kütüphanede derginin herhangi bir nüshası bulunmamaktadır. 1906 yılına ait 15, 35 ve 36. sayıları Paris'teki École des hautes études en sciences Sociales (Sosyal Bilimler Yüksek Tahsil Okulu)'nun arşivinde bulunmaktadır. Alem-i Nisvan, bir dönem ilavesi olarak içinde yer aldığı Tercüman gazetesi gibi, Çarlık Rusyası egemenliği altında yaşayan bütün Türk ve müslüman eyaletlerle beraber Osmanlı topraklarına, Mısır, Çin Türkistanı, Hindistan ve Japonya'ya kadar yayılmıştı.[1]
Anısı ve mirası değiştir
2011 yılında, Kırım Mühendislik ve Eğitim Üniversitesi'nde derginin çıkarılışının 105. yıldönümüne adanmış bilimsel bir konferans düzenlendi. Modern Kırım kadın dergisi Arzy (Türkçe: Düş)[2] kendisini derginin halefi olarak görektedir.
Kaynakça değiştir
- ^ a b c Ebüzziya, Ziyad (1989). "ÂLEM-i NİSVÂN". İslam Ansiklopedisi. 2. ss. 362-363. 13 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2019.
- ^ a b c d e Koşenko, Yuri. ""Alem-i Nisvan" Dünyadaki Türk-Müslüman Kadınların İlk Dergisidir" (Rusça). Ukrayna'da İslam. 10 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ a b c d Çubukçieva, Lenara. ""Alemi Nisvan" Dergisinin Sayfalarındaki Kadın Konuları / Gasyrlar Avaza / Echo of the Centuries" (Rusça). 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ Kırımlı, Hakan (1996). "GASPIRALI, İsmâil Bey". İslam Ansiklopedisi. 13. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 392-395. 7 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2019.
Konuyla ilgili yayınlar değiştir
- Yund, Kerim. "Gaspıralı Şefika". Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. III. s. 289.
- Devlet, Nadir (1985). Rusya Türkleri'nin Milli Mücadele Tarihi. Ankara. ss. 201-202.
- Ortaylı, İlber (1968). Çarlık Rusyası'nda Türkçülük Hareketleri ve Gaspıralı İsmail Bey. İstanbul.