Vikipedi

Ejder İsmailov

Azeri siyasetçi
(Ajdar İsmailov sayfasından yönlendirildi)

Ejder İsmailov ya da Ejder Tağıoğlu (Azerice: İsmayılov Əjdər Tağı oğlu; 23 Nisan 1938, Çomahtur - 13 Mart 2022, Bakü), Azeri filolog ve siyasetçi. Yeni Azerbaycan Partisi'nin en aktif kurucu üyeleri olan 91`lerden biridir.

Ejder İsmailov
Azerice: İsmayılov Əjdər Tağı oğlu
Doğum23 Nisan 1938(1938-04-23)
Çomahtur, Şerur Rayonu, Nahçıvan, Azerbaycan SSC, SSCB
Ölüm13 Mart 2022 (83 yaşında)
Bakü, Azerbaycan
VatandaşlıkSSCB, Azerbaycan
Mezun olduğu okul(lar)Bakü Devlet Üniversitesi

Yaşamı değiştir

Ejder İsmailov 23 Nisan 1938`de Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin Şerur Rayonunun Çomahtur köyünde doğdu. 1961`de Azerbaycan Devlet Üniversitesi`nin (Bakü Devlet Üniversitesi) Filoloji bölümünden mezun oldu.[1] 1963-65`li yıllarda Azerbaycan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yönetmenlik fakültesinden mezun oldu, ünlü yönetmen Mehti Memmedov ve oyuncu Rıza Tehmasip`ten ders aldı.

1961-1977 senelerinde Çohmatur köyünde öğretmen, okul müdürü, İçişleri Bakanlığı`nın "Şark Kapısı" gazetesi elemanı, 1977-1994 senelerinde Nahçıvan Devlet Üniversitesi Edebiyat fakültesinde öğretim üyesi, baş öğretmen, Doçent Dr. ve Profesör Dr. olarak çalıştı.

Bilimsel faaliyeti değiştir

1969 senesinde Azerbaycan Sovyet Cumhuriyeti Bilimler Akademisi "Nizami" adına Edebiyat Enstitüsü`nün asistanı olmuş. 1974 senesinde Bilimler Akademisi başkan yardımcısı Akademisyen Memmed Arif Dadaşzade`nin rehberliğiyle Hüseyin Cavid`in tarihi dramları (oyunları) ("Peygamber", "Topal Timur", "Seyavuş", "Hayyam") konusunda doçentlik tezini savunmuştur.1982 senesinde "Nizami" adına Edebiyat Enstitüsü`nün Bilimsel Şurasında onaylanmış "Hüseyin Cavid ve dünya edebiyatında demonizm geleneği" konusunda doktora tezi araştırmalarına başladı. Burada Azerbaycan Edebiyatında Romantizmin yaranmasının 1905-1917 olaylarıyla alakasını düşünenlerin aksine olarak, Hüseyn Cavid romantizminin Zarvan (“Avesta”) felsefesinden başladığı, sanatın felsefi-estetik değerleri bakımından Türk “Tanzimat Edebiyatı” başta olmakla, mütefekkir şairin dünya edebiyatı dehalarının sanat yoluna bağlılığı demonizm kontekstinde araştırıldı.[2]

Hüseyin Cavid`i dünya edebiyatının duayenleriyle aynı yerde görmeyen, diğer taraftan demonoloji felsefesini idrak edemeyen ünlü bilim adamlarına yanıt olarak 1988 senesinde Moskova`dan ve Gürcistan`dan davet olunmuş dünya edebiyatı alanında 5 uzman alimin Savunma Konseyinde söyledikleri takdire şayandır. Özellikle Moskova`dan olan Profesör A.L.Şteyn`in: "Bizler romantizm edebiyatı uzmanları şu tezi görmeden 19. yy-da romantizm edebiyatının bittiğini düşünüyorduk. Meğer 20. yy-da Hüseyin Cavid gibi sanat devi varmış" - söylemi eski Sovyetlerde edebiyat ve felsefede ilk kez demonizm probleminden bahseden şu değerli tezin önünü kesmeye çalışanlara tutarlı cevap oldu.

2016 yılında Ejder Tağıoğlunun (İsmayılovun) “Ermeni halkının sahte “tarihi” üç Türk devletinin (Biaini, Arme, Part/Parfya) mitolojik ve filolojik tarihidir” dizisinden “Moisey Horenatsi anonim keşiş yazardır” adında kitabı “Elm ve tahsil” yayınlarında nefis şekilde basıldı. Yazar kitapta yeteri kadar eski menbelere, möteber kaynaklara, etnografik abidelere, kilise edebiyatına, ünlü rus, ermeni ve Avrupa tarihçilerine dayanarak, ermeni tarih edebiyatı için möteber kaynak sayılan “ermeni tarihinin atası” M.Horenatsinin şahsiyyetini tekzip etmekle, kilisede üç Türk devletine (Biaini, Arme, Part) ait olan, fakat “ermenileştirilmiş” mitolojik ve filolojik edebiyata dayanarak tertip edilmiş “Armeniya tarihi” eserlerinin, aynı zamanda keşiş babalarının huylarını devam etdiren ermeni tarihçilerinin mensup oldukları halka yazdıkları “eski tarih” kitaplarının sahte ve hayal ürünü olduğunu ilmi delillerle sübut ediyor.[3]

Pedagojik faaliyeti değiştir

1961`de Azerbaycan Devlet Üniversitesi`ni bitirdi, memleketinde, Çomahtur köyünün ortaokulunda pedagoji faaliyeti gerçekleştirdi. Çomahtur Ortaokulunda tekrar öğretmenlik yaparak 1974-1977 senelerinde ortaokulun liseye dönüştürülmesi ve çağdaş eğitim malzemeleri ile sağlanması için büyük çalışmalar yaptı, iki katlı yeni okul binasının inşa edilmesine özel çaba harcamış ve okul müdürü olarak çalıştı.

1977`de Nahçivan İlçe Parti Komitesi tarafından Nahçivan Pedagojik Enstitüsüne davet edil, Edebiyat kürsüsünde öğretim üyesi, baş öğretim üyesi, Doçent Doktor ve Profesör Doktor olarak çalıştı. (1994`e kadar).

Sosyal-siyasi etkinliği değiştir

1990 senesinin Kasım`ında tahsis ettiği "Şerur Döyüşür" (Şerur Savaşıyor) askeri gazetesinin ilk tirajı Şerur matbaasında basılmış, gazetede Moskova`nın işgalci politikasını eleştiren, "İmperya ordusu Nahçıvan sınırında" adlı makalesi çıkmıştı.[4]

1990 senesinin Aralık ayında Bakı-Erivan tren yoluyla Nahçıvan`a giden yük treninin Erivan tarafa geçmesini güya güvenliğini sağlamak, gerçekte Nahçıvan vilayetini ermenilere teslim etmek için Şerur istasyonunu askerileştirmek mazeretiyle feci planı uygulamaya çalışan general Surkov, Afiyettin Celilov`a kumandası altında olan ordunun bir kısmını Sederek kasabasının girişinde, bir kısmını Kıvrak köyündə Rus alayının arazisinde, bir kısmını da Nahçıvan`ın çıkışında yerleştirdikten sonra yolu Mehri istasyonunda kapatmış Ermenilerle görüşmelere başlayacağını demişti.

Bir grup aydını dinledikten sonra Rus General`in kendi ağzından kaçırdığı planı yüze vuran Ejder İsmailov`un karşı koymasından sonra Afiyettin Celilov Sukurov`un ordusunu Nahçıvan topraklarından çıkarmıştı. 21 Nisan 1992 senesinde Azerbaycan cumhurbaşkanı seçimlerinde Şerur ahalisini toplayaraq Haydar Aliyev`in adaylığını desteklemişti. Bu toplantı bilge siyasi liderin Azerbaycan`ı bağımsızlığa götürecek dava yolunun başlangıcıydı. Toplantının çıkardığı kararı 22 Nisan 1992 senesinde merkezi Bakü`de bulunan, Nahçıvan`a her türlü yardımı yapan "Elince" derneğine ulaştırmıştı.[5]

Haydar Aliyev`in adaylığını desteklemiş Şerur ahalisinin toplantısında yaş sınırlamasıyla alakalı verilmiş kararı müdafaa etmek için 24 Nisan 1994 senesinde Milli Meclis`in karşısında gösteri yapılmıştı. Gösterinin organizatörlerinden olan Ejder İsmailov ilk konuşmasında iki belli güçlü komşu devlet tarafından Azerbaycan`ı parçalayıp, Ermenilere Kura Nehri`nde hudutlanan, oradan “Port İliç” denilen araziden denize doğru büyük coğrafyanı, oradan başlayarak Abşeron yarımadası ve ülkemizin Kuzey topraklarıyla komşu devletin, Talış bölgesinin başka bir komşu ülkenin arazisine birleştirilmesinin pilanlaştırıldığı bir zamanda Abşeron yazlıklarında saklanan Polyaniçko`nun Baku`de “20 Ocak” katliamını tekrarlamaya hazırlaşan Primokov`un Rus İstihbaratına başkanlık yaptığını gösterideki protestoculara bildirmiş, halkı dikkatli olmaya, yeni felaketleri önlemek için Haydar Aliyev'i desteklemeğe ve cumhurbaşkanı seçimlerinde Haydar Aliyeve oy vermeğe çağırmıştı. İsmailov bu zaman katılımcıların dikkatini Azerbaycan`ı parçalamaya çalışan dış ve iç güçlerin yapacaklarına çekmişti.[6]

Ejder İsmailov gösteriden sonra Haydar Aliyev`in davetiyle Nahçıvan`a giderek kendisiyle görüşmüş, Bakü`de vuku bulan olaylarla ilgili büyük kurtarıcıyı bilgilendirmişti, kaos ortamında kurtuluş yolunu bulamayan halkı onun etrafında toplamak için siyasi parti kurmasının zaruretini anlatmıştı. Ağustos 1992 senesinde bu amaçla Şerur ili aydınlarından oluşan "Haydar Aliyev`in taraftarları" girişimci grubunu oluşturmuş, birkaç ayda 32 binden fazla seçmeni listeye aldırmıştı. Şerurlular`ın bu girişimi 1992 senesinin 21 Kasım`ında "Yeni Azerbaycan Partisi"nin (YAP) Nahçıvan`da yapılan ilk kuruculuk kongresinin tarihi temelini oluşturdu.

1992 senesi 24 Ekim`de Nahçıvan`ın Culfa ve Ordubad illeri Halk Cephesi`nin aktif üyeleri de olmakla onların fikir taraftarları Haydar Aliyev`i iktidardan uzaklaştırmak ve yakalamak için istirahat gününü kullanarak Nahçıvan radyo televizyon binasını, İçişleri Bakanlığı`nın binasını işgal etseler de her iki bina da kısa zamanda halkın yardımıyla cephecilerden kurtarılmıştı.

28 Ekim 1992 senesinde Nahçıvan Cumhuriyeti toplumu Parlamento karşısında yapılan gösteride felaketle yüz yüze kalmış Vatanın kurtuluşu için gelmiş Haydar Aliyev`in çevresinde kenetlenmeğe davet eden Ejder İsmailov sonunda şöyle demişti: "Moskova`da bulunduğunda Haydar Aliyev kalbinin sağlamlığını halkına kurban etti. Kendisi Rus ordusunu olaysız yolcu etti. Benim kesin talebim şudur ki, Haydar Aliyev`e yönelmiş provakasyonlara son verilsin".[7] Haydar Aliyev`in talimatıyla Ejder İsmailov yazdığı bildiriyi katılımcılara dağıtmıştı.

9 Aralık 1992 senesinde Ejder İsmailov "Yeni Azerbaycan Partisi"nin ulusal mahiyetini açıklayan "SES" gazetesinde "Partimizin lideri halktır" başlıklı makalesi yayımlandı.

12 Aralık 1992 senesinde Ejder İsmailov Nahçıvan`da "Haydar Aliyev taraftarları" girişim grubunu oluşturdu. Aralık 1992 senesinde Ejder İsmailov Haydar Aliyev`i fiziki olarak mahvetmek isteyen "Halk Cephesi"nin Nahçıvan vilayet, Ordubad ve Culfa il şubelerinin davetiyle Türkiye`den gelmiş 3 kişinin, daha sonra 1 kişinin (Mevzu bahis Parlamento yakınlarında Haydar Aliyev`e karşı suikast girişiminde bulunan teröristtir) yapacağı sabotajın karşısını operasyonla almıştı.

15 Aralık 1992 senesinde merhum Elçibey`in iktidarını kendi kötü amelleriyle felakete sürükleyen, onun etrafında bulunan kara güruhun talimatıyla Nahçıvan Sınır Birlikleri gecenin bir aleminde şehre çıkarak darbe yapmalı, "Halk Cephesi"nin önde gidenleri iktidarı ele geçireceklerdi. Haydar Aliyev`in talimatıyla aynı günün akşamı Ejder İsmailov ordu karargahına giderek saat 23-ten 16 Aralık sabah saat 3-e kadar 1918 - 1920 senelerinde ermenilerin, İngilizlerin yardımıyla Nahçıvan ahalisini katlederek, soygunlar yaparak Aras`ın öbür kıyısına, İran tarafına sürdüğünü hatırlatarak demişti ki, düşmanın planıyla yapmaya çalıştığınız amel sayesinde ruslar ermeni çapılcılarının adıyla vilayetimizde ikinci bir Hocalı katliamı yapacaklar. Saatlerle devam eden kızgın tartışmadan sonra komutanlar Bakü`den gelen şeytan fetvasına uymadılar.

27 Ocak 1993 senesinde Haydar Aliyev`in katılımıyla yapılan YAP Şerur şubesinin kuruculuk kongresinde Ejder İsmailov konuşmasında demişti: "Kuracağımız devletin hiçbir kademesinde iş yapmayacağıma yemin ederim. Sadece vatanımızı tehdit eden felaketlerden korumak için Allah`ın bize gönderdiği şu bilge kurtarıcıyı hayatımızı ortaya koyarak korumamız gerekiyor".

Ejder İmailov 7 Şubat 1993 senesinde Culfa ili Benenyar köyünden gelmiş 45 kişinin ricasını Haydar Aliyev`e ulaştırdıktan sonra, şayet istiyorsa tamsilcileri kabul etsin ve onların katılımıyla "Haydar Aliyev taraftarları" girişim grubu oluşturulsun - demişti. Zira Culfa "Halk Cephesi" bırakmayacaktı ki, YAP-cılar şehre gitsinler ve orada girişim grubu oluştursunlar.

Haydar Aliyev Parlamentonun buz gibi soğuk odasında temsilcileri kabul etmiş ve birkaç saat karşılıklı konuşmuşlardı. Bundan sonra YAP Culfa şubesinin "Haydar Aliyev taraftarları" girişim grubu oluşturuldu. 4 Ekim 1994 senesinde Bakü`de darbe yapmaya çalışan malum kuvvetlerin kanlı amellerinin önünü almak için cumhurbaşkanlığında hazırlıklar yapıldığı zaman olayların karşısının alınmasında bizzat Ejder İsmailov`un ve Nisan olaylarından sonra onun çevresinde kenetlenmiş "Haydarcıların" 24 misilsiz hizmetleri olmuştur. Halkın Haydar Aliyev sevgisi iktidarı kurtardı, felaket bitti. Ertesi gün hava açtığında, sabah saat 6 civarında Haydar Aliyev`le çalışma odasından çıxan 3 kişiden biri Ejder İsmailovdu. (Diğerleri Şeyhülislam Allahşükür Paşazade ve Celal Aliyev).[8]

5 Ekim 1994 senesinde Haydar Aliyev`in talimatıyla "Özgürlük" (Azatlık) meydanında yüzbinlerin katılımıyla yapılmış gösterinin organizatörlerinden biri de Ejder İsmailovdu.

Kitapları değiştir

  1. "Dünya romantizm geleneği ve Hüseyin Cavid". Bakü, Yazici yayınevi, 1982, 220 say.[9]
  2. "Hüseyin Cavid ve dünya edebiyatında demonizm geleneği". Bakü, Bilim yayınevi, 1991, 224 say.[9]
  3. "Eski Ön Asya ve Ön Kafkasya Türk tayfaları" (Ermeniler ve Gürcüler Kafkasya Oğuz Albanyası arazisinde) Bakü, Nurlan yayınevi, 2008, 799 say. (I Baskı 2006), (Azerbaycan Millî İlimler Akademisi A.A.Bakıhanov adına Tariı Enstitüsü Bilimsel Şurasının kararıyla basıldı).[10]

Kaynakça değiştir

  1. ^ AMEA, Naxçıvan Ensiklopediyası, Naxçıvan-2005. 15 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(Azerice)
  2. ^ Əjdər İsmayılov — adam.az web sitesi 25 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(Azerice)
  3. ^ "Ermeni tarihşünaslığının şahdamarını kesen eser". 9 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2017. 
  4. ^ "Səs" qəzeti, 09 dekabr 1992-ci il
  5. ^ "Naxçıvan" qəzeti, №83(267), 29 noyabr 1997-ci il
  6. ^ 24 aprel mitinqi 1992
  7. ^ "Yeni Azərbaycan" qəzeti, №92(267), 29 noyabr 1997-ci il
  8. ^ "Milli birlik" qəzeti, №09(29), 21 sentyabr 2007-ci il
  9. ^ a b "Hüseyn Cavid-Azərbaycan şairi, yazıçı və dramaturq" (Azerice). xatai.libmks.az. 24 Ekim 2014. 15 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2014. 
  10. ^ İsmayılov, Əjdər Tağı oğlu 7 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(Azerice)

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ejder_İsmailov&oldid=32340075" sayfasından alınmıştır