Şeyhulla Çanbarisov
Şeyhulla Habibulloviç Çanbarisov (Rusça: Шайхулла Хабибуллович Чанбарисов, Shaikhulla Habibullovich Chanbarisov; d. 22 Mayıs 1916; Büzdek, Büzdek ili - ö. 4 Ekim 1996; Ufa), Sovyet Başkurt bilim insanı, tarih bilimleri doktoru, politikacı, asker, profesör. Ufa Rektörleri Konseyi başkanlığı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin Ufa'daki yerel örgütünün lideri olan Çanbarisov, Ufa'nın milletvekilliğini de yapmıştır.
Şeyhulla Habibulloviç Çanbarisov | |
|---|---|
 | |
| Kendi dilinde adı | Шайхулла Хабибуллович Чанбарисов Shaikhulla Habibullovich Chanbarisov |
| Doğum | 22 Mayıs 1916 Büzdek, Büzdek ili |
| Ölüm | 04 Ekim 1996 (80 yaşında) Ufa |
| Milliyet | Başkurt |
| Vatandaşlık | Başkurdistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği Rusya |
| Eğitim | Başkurt Devlet Pedagoji Enstitüsü |
| Meslek | Bilim insanı, politikacı, asker |
| Tanınma nedeni | Bilim insanı |
| Siyasi parti | Sovyetler Birliği Komünist Partisi |
| Kurul üyeliği | Komsomol |
| Ödüller | • Ekim Devrimi Nişanı (1971) • Kızıl Bayrak Nişanı (1942, 1943) • Aleksandr Nevski Nişanı (1945) • Vatanseverlik Savaşı Nişanı (1945, 1985) • Onur Rozeti Nişanı (1961, 1967) • Başkurdistan ÖSSR Onurlu Bilim Emekçisi Ödülü |
Yaşamı değiştir
İlk yılları değiştir
Şeyhulla Çanbarisov 22 Mayıs 1916 tarihinde Büzdek ili'ne bağlı Büzdek köyünde fakir bir ailede dünyaya geldi. Köy konseyi başkanlığı yapan babası çeşitli Sovyet görevlerinde bulunduysa da fazla alkol tükettiği için ailesel ve siyasi sorunlar yaşadı. Büyüme yıllarında annesinin etkisi büyük oldu.
1929'da ilkokulu bitirdi. Arından olduğu Novo-Kulevo köyünde toplu çiftlik okuluna girdi ve 1932'de mezun oldu. 1930 yılında Komsomol'a katıldı Komsomol yerel örgütünün sekreteri seçildi. Mezun olduktan sonra Komsomol Bysdyak Bölge Komitesi öğretim görevlisi olarak atandı ve aynı zamanda bölge komitesi sekreteri olarak görev yaptı.
Üniversite eğitimi değiştir
Çanbarisov Eylül 1932'de Başkurt Devlet Pedagoji Enstitüsü'ne kayıt oldu, tarih bölümü öğrencisi oldu. Bu dönemde de Komsomol faaliyetlerini sürdürdü ve fakülte örgütlerinin sekreteri seçildi. 1937 yılında üniversiteden mezun oldu. Aynı yılın Aralık ayında Kızıl Ordu'da görev yapmak üzere askere çağrıldı.
Askerlik dönemi değiştir
Çanbarisov Uzak Doğu'daki Kızıl Ordu bünyesinde yer alan 92. Kızıl Bayrak Taburu' nda acil serviste görev yaptı. Ocak 1939'da genç teğmen olarak Ufa'ya geri döndü. Başkurt Devlet Pedagoji Enstitüsü'nde Marksizm-Leninizm konseyinin başı olarak çalıştı. Aynı yılın Ağustos ayından itibaren kıdemli öğretim görevlisi olarak çalıştı.
Kasım 1939 sonunda, Sovyet-Fin savaşı başladı. 1940 yılının Ocak ayında Kış Savaşı kapsamında silahlı kuvvetlerin topyekûn harekete geçirilmesiyle Çanbarisov yeniden Kızıl Ordu'ya çağrıldı. Zlatoust'ta askerî okula gönderildi. Burada Aralık 1941'e kadar Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) tarihi konusunda dersler verdi. Haziran 1940'ta Zlatoust Askeri Okulu'nun siyasi bölümü Çanbarisov'u SBKP üyesi olarak kabul etti. 1941'de, yeni kurulan 133. Piyade Tugayı'nın ayrı bir piyade taburunun komiseri olarak atandı. Mayıs 1942'de, tugayı ile birlikte Kuzey-Batı Cephesi'nde çatışmalara girdi. 1943 yılının sonuna kadar çeşitli savaşlara katıldı.
Aralık 1943'ten Haziran 1944'e kadar "Kızıl Ordu'nun Siyasi Kompozisyonunun İyileştirilmesi" konusunda yüksek öğrenime tabi tutuldu ve bu diploma aldı. Buna karşın eğitim anlamında askeri kariyer yapmayı tercih etmedi ve cepheye dönmeyi tercih etti. 3. Belarus cephesinde hareket eden alayın komutan yardımcısı oldu. Nazi Almanyası'nya karşı kazanılan zaferden sonra Çanbarisov'un mensubu olduğu alay Uzak Doğu'ya transfer edildi. Japon İmparatorluğu ile olan savaşın sonuna kadar, Birinci Uzak Doğu Ordusu'nun bir parçasıydı. Bu dönemde Japon militarizmi'ne karşı faaliyetler yürüttü. 63. Piyade Tümeni ile birlikte 1945 Kasım'a kadar Mançurya'da bulundu. Ağustos 1946'da yarbay rütbesinde iken sağlık nedenlerinden ötürü askerliği bıraktı.
Akademisyenlik yılları değiştir
1946'da Başkurt Pedagoji Enstitüsü'nde ders vermeye devam etti. Master tezi ile 1951 yılında mezun olduğu SBKP Merkez Komitesi altında Sosyal Bilimler Akademisine girdi. Bilimsel danışmanı 1961-1986 yılında SBKP içerisinde önemli bir şahsiyet olan B. N. Ponomarev idi. Ekim 1952 yılında parti okulların Başkurt bölgesel komitesi dairesi başkanı olarak atandı.
Başkurt Devlet Üniversitesi rektörlüğü görevini yürüttü.[1] 1973 yılında emekli oluncaya kadar Ufa Rektörler Konseyi başkanıydı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin Ufa'daki yerel örgütü üyeliği yaptı. Ardından Ufa milletvekili seçildi.
Rektörlük dönemi değiştir
Enstitü müdürü ve Üniversite rektörlüğü yaptığı 28 yıllık dönemde üniversitede pek çok yeni yapı inşa edildi. Moskova Devlet Üniversitesi, Leningrad Devlet Üniversitesi ve diğer önde gelen üniversitelerin yüksek lisans çalışmalarını kullanarak bilimsel eğitime özel önem verdi.[2][3]
Ölümü değiştir
Şeyhulla Çanbarisov 4 Ekim 1996 tarihinde Ufa'da hayatını kaybetti.
Ödülleri değiştir
- Ekim Devrimi Nişanı (1971)
- Kızıl Bayrak Nişanı (iki kez; 1942, 1943)
- Aleksandr Nevski Nişanı (1945)
- Vatanseverlik Savaşı Nişanı (iki kez; 1945, 1985)
- Onur Rozeti Nişanı (iki kez; 1961, 1967)
- Başkurdistan ÖSSR Onurlu Bilim Emekçisi Ödülü
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ Ергин Ю. В. Ш. Х. Чанбарисов — первый ректор Башкирского государственного университета // Ергин Ю. В. Портреты : Деятели народного образования Башкирии. — Уфа, 2008. — С. 276—292.
- ^ "Его жизнь вошла в легенды. Но не вся..." (Rusça). Bashinform.ru. 9 Mart 2006. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2018.
- ^ Формирование советской университетской системы. Уфа, 1973; М., 1988.