İstanbul Manifaturacılar Çarşısı
İstanbul Manifaturacılar Çarşısı veya kısa ismiyle İMÇ Atatürk Bulvarı’nın Bozdoğan Kemeri ile Unkapanı arasındaki bölgesinde yer alan ve 1.117 adet dükkândan oluşan bir çarşıdır.
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Çarşı |
| Adres | Bozdoğan Kemeri, Vefa, Unkapanı, Fatih İstanbul |
| Şehir | İstanbul |
| Ülke |  Türkiye |
| Koordinatlar | 41°01′06″K 28°57′31″D / 41.01833°K 28.95861°D |
| Açılış | 1968) |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Doğan Tekeli, Sami Sisa ve Metin Hepgüler |
Modern Türk mimarisinin önemli yapıtlarından birisi kabul edilir. Başlangıçta döşemeciler ve manifaturacılara hizmet veren bir çarşı iken 1980'lerde bir plakçılar çarşısına dönüşmüştür. Çarşını içinde sekiz çağdaş Türk sanatçısının İstanbul’u ve ticareti simgeleyen panolar yer alır ve çarşı bu eserler nedeniyle bir açık hava müzesi niteliği kazanmıştır.[1]
Geçmişi değiştir
İstanbul Manifaturacılar Çarşısı; Eminönü, Sultanhamam ve çevresindeki hanlarda ticaret yapan, sayısı bini aşan manifaturacılar ve kumaşçıların bir araya gelmesiyle[2] 1954 yılında kurulan Sınırlı Sorumlu İstanbul Manifatura ve Kumaşçılar Çarşısı Yapı Kooperatifi tarafından kurulmuştur. Yeni bir çarşı inşa etmek için yer arayışında olan kooperatife başta Haydarpaşa civarında bir çarşı yaptırmayı hedefliyordu. Kooperatife daha sonra dönemin Valisi ve Belediye Başkanı Fahrettin Kerim Gökay tarafından, Atatürk Bulvarı boyunca, Unkapanı’ndan Saraçhane’ye uzanan, 45.000m² büyüklüğündeki eğimli, dar uzun parsel önerildi.[2] Arazi, 1959 yılında kooperatife satıldı[3] ve alana inşa edilecek yeni yapının projesini elde etmek için çalışmalara devam edildi.
Bu bölgenin imar planının yapılması için 1958 yılında düzenlenen yarışmayı Cihan Fındıkoğlu, Kemal Bayur, Tarık Aka, Niyazı Durunay ve Özdemir Akverdi’nin hazırladığı proje kazandı. Bu proje sonradan bu bölgenin mevzi imar planı haline getirildi.
Arsada kurulacak çarşı için 19 Şubat 1960 tarihinde bir mimarlık yarışması düzenlendi. Katılan 11 projeden Doğan Tekeli, Sami Sisa ve Metin Hepgüler’in ortak tasarımı birincilik ödülünü kazandı.[4] Projenin ilk aşaması 1967 yılında, ikinci aşaması ise 1968 yılında tamamlanmıştır.[3][5]
1.117 adet dükkân, sosyal birimler, lokantalar ve diğer hizmet birimleri ile dönemin oldukça önemli yapıtlarından birisi olarak nitelendirilmektedir. İnşa edildiği dönemde İstanbul’da tek seferde inşa edilmiş en büyük yapı olma sıfatıyla tanınmıştır.[2] Yaklaşık 10.000 kişinin çalıştığı çarşıda 2.300 işyeri de faaliyet göstermektedir.[6]
Geç modernleşmeye başlayan İstanbul şehrindeki ilk alışveriş merkezi örneklerinden birisi olarak kabul edilen İstanbul Manifaturacılar Çarşısı’nda dönemin modern sanatçılarının eserlerine de yer verilmiştir. O dönemlerde yürürlüğe giren ve devlet binalarına yapı maliyetinin yüzde ikisi kadar sanat eseri konmasını hükme bağlayan kanundan esinlenen mimar Doğan Tekeli, bu düşünceyi İMÇ'ye uyguladı[7] ve yapıda Kuzgun Acar, Füreya Koral, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Eren Eyüboğlu, Yavuz Görey, Ali Teoman Germaner, Sadi Diren ve Nedim Günsür’ün eserlerine yer verildi.[8] Açık havada bulunan ve yıpranan eserler 2022'de Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi tarafından koruma altına alınmıştır.[7]
Yapı, 2005 yılına İMÇ'nin yanındaki boş alanın otoparka çevrilmek istenmesiyle başlayan süreçte, yıkılma tehdidi ile karşı karşıya kaldı. İMÇ’nin altı bloğunun yıkılarak, bu alana konut projesi yapılmasını öngören bir imar planının ortaya çıkması üzerine birkaç yıl boyunca süren dava, yıkım tartışmaları ve plana karşı protestoların ardından yıkım kararı durduruldu.[2]
İMÇ’nin mimarisi hakkında yazılar değiştir
- 1965: Mimarlık Dergisi, İstanbul Manifaturacılar Çarşısı
- 2003: XXI, İstanbul Manifaturacılar Çarşısı, İstanbul
- 2008: Mimarlık Dergisi, Sanat Birlikteliğinde 1950 - 1970 Aralığı
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ Özeren, Sena. "Mimaride kurgulanan sanatın tasarımda oluşturduğu bellek ve İMÇ örneği / Creation of the memory through the usage of art in architectural design & IMC". Yıldız Teknik Üniversitesi, 2008. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020.
- ^ a b c d Erkol, İdil (Temmuz-Ağustos 2017). "Yerel ile Evrenselin Ara Kesitinde Mimarlık: İstanbul Manifaturacılar Çarşısı". Mimarlikdergisi.com. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022.
- ^ a b "İMÇ'nin Tarihçesi". İMÇ web sitesi. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011.
- ^ "İstanbul Manifaturacılar Çarşısı Mimari Yarışma Projesi". Arkitera.com. 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011.
- ^ "Proje Yarışmalarında Kazanılan Birincilik Ödülleri". Tekeli-Sisa Mimarlık Ortaklığı web sitesi. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011.
- ^ "İstanbul Manifaturacılar Çarşısı Mimari Yarışma Projesi". Arkitera.com. 6 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011.
- ^ a b Hızlan, Doğan (24 Şubat 2022). "MSGSÜ, İMÇ'deki eserleri koruma altına aldı". Hurriyet.com.tr. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022.
- ^ "İadei İtibar". İstanbul Manifaturacılar Çarşısı web sitesi. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011.