Vikipedi

İskoçya başbakanı

İskoçya başbakanı, İskoçya birinci bakanı veya İskoçya ilkbakanı (Scots: heid meinister o Scotland; İskoçça: prìomh mhinistear na h-Alba) İskoç hükûmetinin lideri ve İskoçya Büyük Mührü'nün koruyucusudur. Başbakan İskoç kabinesine başkanlık eder ve öncelikle İskoç hükûmeti politikasının formülasyonundan, geliştirilmesinden ve sunumundan sorumludur.[2] Başbakanın ek işlevleri arasında İskoçya'yı yurtiçinde ve yurtdışında resmi bir şekilde tanıtmak ve temsil etmek yer alır.[2]

İskoçya başbakanı
heid Meinister o Scotland (Scots)
prìomh Mhinistear na h-Alba (İskoçça)
İskoçya bayrağı
Görevdeki
John Swinney
8 Mayıs 2024 tarihinden beri
Üyelikİskoç Parlamentosu, İskoç Kabinesi
Önerenİskoç Parlamentosu
AtayanIII. Charles
ÖnceliNicola Sturgeon
Oluşum17 Mayıs 1999
Açılışı yapanDonald Dewar
Maaş£ 157.861 yıllık[1]
Websitesiİskoçya başbakanı

İlkbakan İskoç Parlamentosu tarafından diğer vekiller tarafından aday gösterilir ve resmi olarak hükümdar tarafından atanır. İskoç kabine üyeleri ve İskoç hükûmetinin küçük bakanları ile İskoç hukuk görevlileri ilkbakan tarafından atanır. İskoç hükûmetinin başı olarak, başbakan, eylemleri ve daha geniş olarak hükûmetin eylemlerinden dolayı doğrudan İskoç Parlamentosuna karşı sorumludur.

İskoç Ulusal Partisi'nden John Swinney İskoçya'nın şu anki başbakanıdır.[3] Hamza Yusuf'un istifasının ardından, 8 Mayıs 2024'te göreve başladı.

Tarih

değiştir

İskoç seçmenlerinin onay verdiği 1997 referandumunun ardından, İskoç Parlamentosu ve İskoç Yürütme Kurulu (daha sonra İskoç hükûmeti) Birleşik Krallık Parlamentosu ve Başbakan Tony Blair'in İşçi Partisi hükûmeti tarafından kuruldu.

Eski İskoçya Parlamentosu, Büyük Britanya Parlamentosu'nu oluşturan 1707 Birlik Yasası'nın ardından askıya alınmıştı. İskoçya için özel bir yasama ve yürütme organının yeniden kurulması yetki devri olarak biliniyordu ve sağlık, eğitim ve adalet gibi iç işlerinde bir öz-yönetim dönemi başlattı.[4] Yetki devri hareketi 1970'lerde doruğa ulaştı ve Kraliyet Anayasa Komisyonu ile sonuçlandı ve 1978 İskoçya Yasası'na yol açtı. Bu yasayla, Strathclyde siyasi lideri Geoff Shaw'un geniş çapta seçilmesinin beklendiği bir görev olan 'Birinci Sekreter' olarak adlandırılan bir lidere sahip özerk bir İskoç yürütmesi kurulacaktı, ancak Shaw'ın erken ölümü ve takip eden bir referandumda başarısız olunması,[5][6] yasanın uygulanmamasına ve 1998 tarihli İskoçya Yasası için yirmi yıl beklenmesine yol açtı.

İskoç yetki devri, İskoçya'nın yönetilme biçiminde idari ve yasal değişikliklere yol açtı ve devredilen İskoç hükûmetinin başı olacak bir ilkbakanlık görevinin kurulmasıyla sonuçlandı. "Birinci bakan" terimi, Kanada eyaletleri, Avustralya eyaletleri ve Güney Afrika eyaletleri gibi Commonwealth uluslarının alt-ulusal kuruluşlarında hükûmet başkanlarını belirtmek için premier'in kullanımına benzer.[7]

Yetki devrinden önce, ilkbakanın karşılaştırılabilir işlevleri, 1885'te kurulan ve İngiliz hükümetinin bir departmanı olan İskoç Ofisi, İskoçya dışişleri bakanı tarafından idare edildi. Dışişleri bakanı, başbakan tarafından İskoçya'nın iç işlerinden sorumlu olmak üzere atanan İngiliz kabine üyesidir.

1999 yılından bu yana, İskoçya dışişleri bakanı, sorumlulukların İskoç Parlamentosuna ve İskoç hükûmetine devredilmesinin bir sonucu olarak, yeniden adlandırılan İskoçya Ofisinde (İskoçya Dışişleri Bakanlığı Ofisi) çok daha az bir role sahiptir.[8]

Seçimi ve dönemi

değiştir

İlk bakan, İskoç Parlamentosu tarafından her dönemin başında, üyeleri arasından kapsamlı bir oylama yoluyla aday gösterilir ve daha sonra resmi olarak hükümdar tarafından atanır.[9]

Gücü

değiştir
 
Donald Dewar, İskoçya'nın ilk başbakanıydı ve Mayıs 1999'dan Ekim 2000'deki ölümüne kadar görevde kaldı.

Başbakanın rolü ve yetkileri, 1998 tarihli İskoçya Yasasının 45 ila 49. bölümlerinde belirtilmektedir.[9]

Atanmalarının ardından, ilk bakan daha sonra İskoç kabinesinde oturmak üzere bakanları ve İskoç hükûmetini kurmak için küçük bakanları aday gösterebilir. Daha sonra resmen İskoç Parlamentosu tarafından seçilirler. Bakanlar Majestelerinin Memnuniyetine göre görev yaparlar ve herhangi bir zamanda birinci bakan tarafından görevden alınabilirler. Başbakan ayrıca İskoç hükûmetinin hukuk görevlilerini ve baş hukuk görevlilerini - lord avukatı ve başsavcıyı, ancak yalnızca İskoç Parlamentosu'nun desteğiyle - atama yetkisine sahiptir.

1999'dan bu yana iki kez, başbakan yardımcısı, birinci bakanın yokluğunda veya yetersiz kaldığında yetkilerini devralarak başbakan 'vekilliği' rolünü üstlendi. 11 Ekim 2000'den 26 Ekim 2000'e kadar, zamanın başbakanı Donald Dewar'ın görevdeyken ölümünün ardından, yardımcısı Jim Wallace, İşçi Partisi yeni bir lider ve dolayısıyla başbakan atayana kadar başbakan vekili oldu.[10] Wallace ayrıca Henry McLeish'in istifasının ardından 8 Kasım 2001 ile 22 Kasım 2001 arasında başbakan vekili oldu.[10]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Salaries From 1 April 2020" (PDF). Scottish Parliament. 1 Nisan 2020. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Haziran 2022. 
  2. ^ a b "About the Scottish Government > Who runs government > First Minister". Scottish Government. 14 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2019. 
  3. ^ "First Minister". www.gov.scot (İngilizce). 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2024. 
  4. ^ "The Scottish Parliament – History – The Path to Devolution". Scottish Parliament. 14 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2007. 
  5. ^ "Through an open door". Glasgow: The Herald (Herald & Times Group). 27 Nisan 1998. 14 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  6. ^ "A cry of 'Gerrymander' as Strathclyde is axed". Londra: The Independent. 17 Temmuz 1993. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ "Lords Hansard text for 28 Oct 1998 (181028-25)". publications.parliament.uk. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2020. 
  8. ^ "Devolution Guidance Note 3 – The role of the Secretary of State for Scotland" (PDF). Department for Constitutional Affairs (DCA). October 2006. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2007. 
  9. ^ a b "Section 45 – Scotland Act 1998". Office of Public Sector Information. 31 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2007. 
  10. ^ a b "World Statesmen – United Kingdom, Scotland". World Statesmen. 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2007. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İskoçya_başbakanı&oldid=34219656" sayfasından alınmıştır