İstanbul Büyükşehir Belediyesi
İstanbul Büyükşehir Belediyesi veya kısaca İBB, İstanbul ilinin yönetiminden sorumlu devlet kurumudur. Kırım Savaşı sonrasında Avrupa ülkeleri ile ilişkilerin artması ve devlet kurumlarının batı ülkelerine benzetilmeye çalışması sonrasında, 1855 tarihli Bâb-ı Âli kararıyla İhtisap Nezareti'nin kaldırılması sonucunda kurulmuştur.[4] Şu anki Büyükşehir belediye başkanı, Cumhuriyet Halk Partisi üyesi Ekrem İmamoğlu'dur.[5]
| İstanbul Büyükşehir Belediyesi | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | İBB |
| Slogan | 16 milyon için çalışıyoruz[1] |
| Kuruluş | 1855) |
| Tür | Devlet kurumu |
| Yasal statü | Büyükşehir belediyesi |
| Merkez | İstanbul Belediye Sarayı, Saraçhane, İstanbul |
| Hizmet bölgesi | İstanbul |
| Genel sekreter | Can Akın Çağlar |
| Büyükşehir Belediye Başkanı | Ekrem İmamoğlu |
| Üyelik |
Kuruluşlar
|
| Bütçe | ₺28 milyar 900 milyon (2021)[2] |
| Personel | 43 bin 307 (2019)[3] |
| Resmî site | ibb.istanbul |
| Eski adı |
|
TarihçeDüzenle
İstanbul'un Fethi sonrasından Tanzimat'a kadar belediye faaliyetleri için şehir, Dersaadet ve Bilâd-ı selâse (Üsküdar, Galata, Eyüp) olarak dört ilçeye ve bu dört ilçe de kırk şubeye ayrılmıştı.[4] Başkan görevini yürüten kişiye ise İstanbul Efendisi (kadısı) denmekteydi. Kadı direkt olarak Sadrazam'a bağlıydı.[4][6]
İstanbul ŞehremânetiDüzenle
Kırım Savaşı sonrasında Avrupa ile gelişen ilişkilerin bir sonucu olarak, devlet kurumlarının batılı ülkelere benzemesi sonrasında İstanbul'da belediye faaliyetlerini gerçekleştirecek bir kurum kurulması kararı verilmiştir.[6] Bu sebeple 27 Ramazan 1271 (13 Haziran 1855) tarihinde Bâb-ı Âli kararıyla İhtisap Nezareti kaldırılıp yerine Şehremâneti adıyla yeni bir şehir meclisi kurulmuştur.[4] Meclis üyeleri ise İstanbul halkı ve esnafı arasından seçilen kişilerden oluşmuştur.[4] Şehremânetin görev yetkileri ise Meclis-i Vâlâ tarafından 13 Haziran 1854 tarihinde çıkarılan bir nizamname ile belirlenmiştir.[7][8] 1921 yılında Dahiliye Nezâreti'ne bağlanmış, 1930 yılında ise 1580 sayılı Belediye Kanunu ile yetkileri İstanbul Belediyesi'ne verilmiştir.[4]
Altıncı DaireDüzenle
Şehremânetin kurulmasından sonra, 1857 yılında Bilâd-ı selâse'nin Boğaziçi ve Adalar ile 14 belediyeye ayrılması düşünülmüştür.[4] Ancak on dört belediyenin tamamını faaliyet geçirmenin masraflı olacağı sebebiyle, faaliyetlere ilk olarak Altıncı Daire adı verilen Beyoğlu ve Galata'dan başlanmıştır.[7] Galata ve Beyoğlu'ndan başlanmasının sebebi ise, nüfusun diğer bölgelere göre daha çok olması ve daha doğru bir şehir yerleşimi olmasındandır.[7] Şehremânetin ilk faaliyetlerinin planlanması, gelirlerinin tespiti, vergilerin toplanması ve kurumun organize olması için Hariciye teşrifatçısı Kamil Bey görevlendirilmiştir.[7] Ayrıca kurumun özel bir statüsünün bulunduğunu belirten 27 Ocak 1858 tarihli Daire-i Belediye Nizamatı'da yürürlüğe girmiştir.[8]
Altıncı Daire tarafından gerçekleştirilen ilk faaliyet sokaklara isim ve haneler numara verilmesi olmuştur. Sokaklara isim verilirken Fransızca başta olmak üzere, bölgede konuşulan tüm dillerde isimler verilmesine dikkat edilmiştir.[7] Buna örnek olarak Pera Caddesi'nin adının Grande Rine adını alması verilebilir.[7] 14 Nisan 1885 tarihinde ise tüm sokaklar adlandırılmış ve haneler numaralandırılmıştır.[9]
Altıncı Daire ReisleriDüzenle
İlk Altıncı Daire reisi olan Kamil Bey, nizamnamenin yayınlanması ve padişahın onayıyla görevine başlamıştır. İlk olarak sokakların aydınlatılmasını gerçekleştirmiştir. Ayrıca görev süresi içinde Dolmabahçe Gazhanesi'nden getirilen gazlarla İstiklal Caddesi, ilerleyen zamanlarda da Galata ve Tophane aydınlatılmıştır.[7] Server Efendi döneminde ise kadastro çalışmalarına başlanmıştır. Sonuç olarak Akabinde yollar ve binalar yönetmeliği çıkartılmış ve ahşap binalar yerine kargir binaların yapılması tercih edilmiştir.[7] Galata Surları'nın yıkımı ise sona erdirilmiştir. Yıkımlarda ortaya çıkan yazıt ve armalar ise Altıncı Daire'de muhafaza edilmiştir. İlk belediye hastanesi olan Mecruhin Hastanesi'de yine bu dönemde Fransız rahibeler tarafından kurulmuştur. Hastane, salgın sonrasında belediye tarafından devralınarak 6. Daire-i Belediye Hastanesi adıyla hizmet vermeye devam etmiştir.[7]
| Belediye Reisi | Görev süresi |
|---|---|
| Mehmet Kamil Bey | 1857-1860 |
| Emin Muhlis Bey | 2 Eylül 1860-4 Kasım 1860 |
| Salih Efendi | Kasım 1860-Eylül 1861 |
| Hayrullah Efendi | Ocak 1862-Ocak 1863 |
| Server Efendi | Şubat 1863-Mart 1868 |
| Selahaddin Efendi | Mayıs 1868 (Vekil) |
| 22 Ekim 1868-3 Mayıs 1869 | |
| Ali Rıza Bey | Mayıs 1869-Aralık 1870 |
| Sakızlı Ohanes Efendi | 25 Ocak-22 Mayıs 1872 |
| Kadri Paşa | 10 Ocak 1871-02 Aralık 1871 |
| 13 Temmuz 1873-13 Ağustos 1873 | |
| Muhtar Bey | 02 Aralık 1871-25 0cak 1872 |
| Artin Dadyan Paşa | 14 Ağustos 1873-12 Nisan 1874 |
| 20 Haziran 1875-28 Ağustos 1875 | |
| Osman Hamdi Bey | 1877-Temmuz 1878 |
| Edouard Blacque | 03 Şubat 1879-9 Mayıs 1890 |
| 23 Şubat 1893-01 Temmuz 1895 | |
| Macit Bey | 8 Ağustos 1890-23 Şubat 1893 |
| Mehmet Ali Bey | 12 Temmuz 1895-07 Eylül 1908 |
| Hacı İhsan Bey | 2 Şubat 1909 (Vekil) |
| 22 Mayıs 1909-31 Mayıs 1911 | |
| Azimzade M.Fevzi Paşa | 04 Haziran 1911-05 Ocak 1913 |
| Kaynak:[7] | |
Cumhuriyet dönemiDüzenle
Cumhuriyet döneminde İstanbul, 1927-1957 yılları arasında İstanbul Valiliği tarafından yönetildi.[10] 1 Mart 1957 tarihinde ise belediyeler İl özel idaresi'nden ayrıldı. 1984 yılında da Ankara ve İzmir ve birlikte büyükşehir oldu.[11]
MeclisDüzenle
İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin faaliyetleriyle ilgili kararları almak için oluşturulan bir organdır. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 13. maddesine göre her ayın ikinci haftası birleşim gerçekleşmektedir.
İstanbul Belediye SarayıDüzenle
1953 yılında bir belediye binası yapılması için düzenlenen yarışmada, mimar Nevzat Erol tarafından yapılan proje birinci olmuş ve inşa edilmiştir.[12] 1960 yılında başlanan yapı, 1970 yılında tamamlanarak hizmete açılmıştır. Günümüzde halen İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından kullanılmaktadır.[13]
LogosuDüzenle
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin logosu, 24 Şubat 1964'da belediyenin düzenlediği bir yarışmada birincilik, ikincilik ve üçüncülük ödülünü aynı anda kazanmıştır. Tasarımcısı Metin Edremit'tir. Edremit logonun ortasındaki üçgenlerin İstanbul'un yedi tepesini, surların Asya ve Avrupa yakalarını, İstanbul Boğazını ve tarihi surları, minarelerin ise İstanbul'daki camileri ifade ettiğini belirtmiştir.[14] 2019 yılında ise logodaki tipografik ve yapısal hatalar giderilmiştir.
Belediye başkanlarıDüzenle
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin şu anki başkanı Cumhuriyet Halk Partisi üyesi Ekrem İmamoğlu'dur.[5]
| Büyükşehir Belediye Başkanları (1984-günümüz) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| № | Büyükşehir Belediye Başkanı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Parti | |
| 1 | Bedrettin Dalan | 26 Mart 1984 | 28 Mart 1989 | Anavatan Partisi | |
| 2 | Nurettin Sözen | 28 Mart 1989 | 27 Mart 1994 | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |
| 3 | Recep Tayyip Erdoğan | 27 Mart 1994 | 6 Kasım 1998 | Refah Partisi | |
| 4 | Ali Müfit Gürtuna | 12 Kasım 1998 | 1 Haziran 2001 | Fazilet Partisi | |
| 1 Haziran 2001 | 1 Nisan 2004 | Bağımsız | |||
| 5 | Kadir Topbaş | 1 Nisan 2004 | 22 Eylül 2017 | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| 6 | Mevlüt Uysal | 28 Eylül 2017 | 17 Nisan 2019 | ||
| 7 | Ekrem İmamoğlu | 17 Nisan 2019 | 6 Mayıs 2019 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| – | Ali Yerlikaya (vekil) | 7 Mayıs 2019 | 27 Haziran 2019 | Bağımsız | |
| 8 | Ekrem İmamoğlu | 27 Haziran 2019 | Görevde | Cumhuriyet Halk Partisi | |
Üyesi olunan kuruluşlarDüzenle
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin üyesi olduğu kuruluşlar aşağıda belirtilmiştir.[15]
- Avrupa Kentleri Teşkilatı
- Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler
- Dünya Büyük Metropoller Birliği
- Uyuşturucuya Karşı Mücadele Veren Avrupa Kentleri Teşkilatı
- İslam Başkentleri ve Kentleri Teşkilatı
- Dünya Mirası Şehirleri Teşkilatı
- Tarihi Şehirler Birliği
- Depremler ve Megakentler İnisiyatifi
- Dünya Haller Birliği
- Uluslararası Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Uzay Bilimi Birliği
- Dünya Sağlık Örgütü Sağlıklı Kentler Ağı
- Ulaşım Araştırmaları Derneği Dünya Konferansı
- Asya Belediye Başkanları Forumu
- Avrupa Sosyal Hizmet Ağı
- Profesyonel Eğitim Birliği
Organizasyon yapısıDüzenle
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi ve İstanbul Büyükşehir Belediye Encümeni olmak üzere üç ana gruba ayrılır.
Bağlı iştiraklerDüzenle
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin 28 anonim şirketi, kamu kuruluşu olarak ise İSKİ, İETT, İSMEK ve İstanbul Vakfı olmak üzere 4 kuruluşu bulunmaktadır. Bu kuruluşlarda 2018 yılı itibarıyla toplam 53 bin 481 kişi çalışmaktadır.[16]
| Kurum | Kuruluş | Genel Müdür | Ek bilgi |
|---|---|---|---|
| Anonim şirketler | |||
| Ağaç ve Peyzaj A.Ş. | 1997 | Ali Sukas | |
| Belbim A.Ş. | 1987 | Yücel Karadeniz | |
| Beltur A.Ş. | 1997 | Osman Cenk Akın | |
| BİMTAŞ | Özcan Biçer[17] | ||
| Boğaziçi Yönetim A.Ş. | Ethem Pişkin | ||
| İstanbul Enerji A.Ş. | 1962 | Yüksel Yalçın | 1962'de BEL-PET adıyla kuruldu. |
| İstanbul Halk Ekmek A.Ş. | 1978 | Okan Gedik | |
| Hamidiye A.Ş. | 1979 | Sertaç Nişli | |
| GÜVENSU A.Ş. | 1990 | Sertaç Nişli | |
| İGDAŞ | 1986 | Mithat Bülent Özmen | |
| İSBAK A.Ş. | Esat Temimhan | ||
| İSFALT A.Ş. | 1994 | Burak Sırali | |
| İSTGÜVEN A.Ş. | 2016 | Ahmet Can Buğday | |
| İSPARK A.Ş. | 2005 | Murat Çakır | Ana iş kolu: Otopark İşletmeciliği |
| İstanbul İmar A.Ş. | 1947 | Nevzat Gürler | |
| İSTAÇ A.Ş. | 1994 | Mehmet Aslan Değirmenci | |
| İSPER A.Ş. | 1998 | Ayşe Banu Saraçlar | |
| İSTTELKOM A.Ş. | 2016 | Nihat Narin | |
| İSTON A.Ş. | 1986 | Ziya Gökmen Togay | |
| İSYÖN A.Ş. | 1993 | Hamdi Arpa | |
| Kiptaş | 1987 | Ali Kurt | İBB hissesi %35,00. |
| Kültür A.Ş. | 1989 | Murat Abbas | |
| Medya A.Ş. | 2011 | İpek Elif Atayman | |
| Metro İstanbul A.Ş. | 1988 | Özgür Soy | |
| İstanbul Ulaşım A.Ş. | 2010 | Tarık Safi | |
| Şehir Hatları A.Ş. | 1937 | Sinem Dedetaş | |
| Spor İstanbul A.Ş. | 1989 | İzzet Renay Onur | |
| UGETAM A.Ş. | 1996 | İbrahim Edin | |
| Kamu kuruluşları | |||
| İSKİ | 1981 | Raif Mermutlu | |
| İETT | 1871 | Alper Bilgili | |
| İSMEK | 1996 | Canan Aratemür Çimen | Hayat Boyu Öğrenme Merkezi |
| İstanbul Vakfı | 1990 | - | |
Ayrıca bakınızDüzenle
KaynakçaDüzenle
- ^ "16 Milyon İçin Çalışıyoruz". Ekrem İmamoğlu. 8 Aralık 2019. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020.
- ^ Türetken, Mücahit; Bildirici, Lale (19 Kasım 2020). "İstanbul Büyükşehir Belediyesinin 2021 bütçesi kabul edildi". www.aa.com.tr. Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ Demirkaya, Mehmet (16 Aralık 2019). "İBB'nin personel sayısı 43 bin 307'ye ulaştı - İstanbul haberleri". www.dha.com.tr. Demirören Haber Ajansı. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ a b c d e f g Öner, Erdoğan (2008). İstanbul Şehremâneti (Belediyesi)'nin Kuruluşu ve 1917 Yılı Bütçesi (PDF) (Türkçe). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı. s. 11. 5 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ a b Paksoy, Murat; Kaya, Murat; Akbulut Yazar, Başak; Hatipoğlu, Mustafa; Demir, Adem (27 Haziran 2019). "Ekrem İmamoğlu görevi devraldı". www.aa.com.tr. Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ a b Ergin, Osman (2017). Muhtasar mecelle-i umûr-ı belediye. İstanbul: Kültür A.Ş. ISBN 978-605-9492-33-1. OCLC 1013543885. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ a b c d e f g h i j Önver, Şevki Bilgehan (14 Mart 2019). Altıncı Daire-i Belediye ve Günümüz Belediye Hizmetleriyle Karşılaştırılması (30 Haziran 2019 bas.). Dergipark. s. 6. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ a b Ortaylı, İlber (2000). Tanzimat devrinde Osmanlı mahallı̂ idareleri, 1840-1880. Ankara: Türk Tarih Kurumu. ISBN 975-16-1226-8. OCLC 47766040. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ Akın, Nur (2002). 19. Yüzyılınn ikinci yarısında Galata ve Pera. 2. bs. İstanbul: Literatür. ISBN 975-8431-81-1. OCLC 79984214.
- ^ Can Hamamcı (1990). 1930-1946 Tek Parti Dönemi belediyeciliği: genel bakış. Ankara Büyükşehir Belediyesi. s. 158.
- ^ Ökmen, Mustafa; Arslan, Recep (2014). Türkiye’de 6360 Sayılı Yasa İle Yeni Kurulan Büyükşehir Belediyeleri: Manisa Büyükşehir Belediyesi Örneği. Dergipark. s. 1. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "İstanbul Büyükşehir Belediyesi Binası | İstanbul İmar A.Ş." www.imar.istanbul. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021.
- ^ "Belediye Tarihçesi". 2 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2020.
- ^ "İstanbul Büyükşehir Belediyesi Logosunun Hikayesi". Ekşi Şeyler. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2019.
- ^ "BİMTAŞ". bimtas.istanbul. 18 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
| Wikimedia Commons'ta Istanbul Metropolitan Municipality ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |