Borulu org: Revizyonlar arasındaki fark

yütakernamektüadareoeüiaeyarrtakedoıüğrak kullanılan '''büyük org'''. 13. yüzyılda kromatik tuşlar ve tek klavye için kolektif supaplar kullanılmaya başlandı. 14. yüzyıl sonunda yapılan ekler; pedalye, ikinci el klavyesi, pedalda bağımsız ses dizileri ve yaylı kasanın yerini alan düğmeli kasadır. Klavyelerde tuş sayısı arttı; el klavyelerinde 35ten 61e, pedalyede ise 12den 32ye çıktı. Boru takımlarının tını aileleri olan dip, değişim ve dilli; Rönesans sırasında sayı ve çeşit bakımından genişledi. Organum Plenumda bütün dip boruları birleştirildi ve bunlara yeni diziler katıldı. Solo boruları eklendi (nasard, flüt, kromorn, trompet, kornet). 17nci yyda bir recitativo yarım klavyesi, daha sonra dip, karma, üst kornet, obua ve insan sesi borularından meydana gelen bir yankı yarı klavyesi ortaya çıktı. Bu yarı klavyenin fonksiyonu bazı şarkıları değerlendirmek veya büyük orgun çıkardığı gür seslere pianissimo olarak karşılık vermekti. 18nci yüzyılda bombarda denilen tam bir klavye daha eklenince güçlü dil takımı esas klavyeden ayrıldı. Çoğalan boru takımlarından dolayı artan basınçlı hava ihtiyacını karşılamak amacıyla köşeli körüklerin yerine sürgülü körükler getirildi.▼

Klasik çağda ünlü büyük org yapımcıları yetişti. Romantizmin etkileri ise 1840lardan itibaren orgda kendini göstermeye başladı. Org yapımcıları yeni müzik estetiğine uygun çalgılar yapmak ve aynı zamanda ayrıca çalgının yüzyıllar boyu adeta kökleşmiş olan dini niteliğini değiştirmek istiyorlardı. Bu dönemde çok sayıda mekanik yenilik geldi. Bunlardan bazıları Barker kolu, denkleştirici, kıvrımlı körük takımı, sese denge sağlayan sarsıntı önleyiciler ve tıkaçları kutuların içinde bulunan somyalardır. 19. Yy.da orkestra çalgılarının seslerini taklit eden yeni boru takımları çıktı: viola de gamba, armonik flüt, İngiliz kornosu, klarnet ve benzeri. Somya üzerindeki basıncı kuvvetlendirerek ses gücünü artıran solo klavyesi ve bunun yanında daha kullanışlı pedal ve konsol takımı da getirilen yeniliklerdendir. Son olarak 1865’te Peschard, somyayı elektrikle çalıştırmayı denemeye karar verdi. Hava basınçlı çekiş sistemi özellikle A. Cavaillé-Coll tarafından kullanıldı. Bazı org yapımcıları ise senfonik müziğe daha uygun orglar yapabilmek için tüp sisteminden yararlandı. Romantik çağın bu yeni geliştirilmiş orgu konser salonlarında ve kiliselerde 1914’e kadar yaşadı; ancak o tarihlerde J. S. Bach’ın ve eski ustaların org eserleri bulundu ve yayınlandı. Bu durum eski klasik orga dönüşü gerektirdi; elektriğin getirdiği yeniliklere ve tüp sistemi sayesinde konsol borularının kasaya daha kolay çekilebilmesine rağmen çekmede daha çok mekanik çekim sistemi uygulandı. 1930’da Cavaillé-Coll’un mekanik yenilikleriyle 17nci yy estetiğini bağdaştıran yeni klasik bir org sistemi ortaya çıktı. Bu sistem ile hazırlanan orgların bazılarına dip boru takımlarının üzerine yerleştirilen ve hafif bir basınçla ötmnnnmnnnnen bir organum plenum, bazılarına kornet sesine yaklaşan ayrıntılı supaplar, diğerlerine ise Alman, Fransız, İspanyol şarkılarında olduğu gibi çeşitli ses tınılarına sahip parlak sesli diller eklendi. Elektrik, hava basıncı veya mekanik düzenekler büyük orgların kullanımını kolaylaştırdı; pes veya ince oktavların ikilenmesi ise gereksiz görüldüğünden kaldırıldı▼