Stres: Revizyonlar arasındaki fark

[[vi:Stress]]

[[zh:应激]]

Bir başka tanımda ster; bireyin içerden veya dışarıdan gelen ve mevcut dengeyi veya duygusal, bilişsel, sosyal işleyişi bozma eğilimi gösteren ve onu bu dengeyi korumaya ve bozulan dengeyi yeniden kurmaya yönelik yeni davranışlara zorlayan gerçek ya da algılanan uyarıcılara verdiği fiziksel-ruhsal-bilişsel tepkiler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Stres vericiler bilimsel olarak fiziksel, (travma, sıcak, soğuk) psikolojik (duygusal gerilimler, iç ve dış çatışmalar) sosyal, (çevre faktörleri, kültürel değişim) içerikli olarak tasnif edilmektedir.

<big>'''Stres durumunda kişiler:'''</big>

'''1)'''Genelde stres durumlarda olan insanların kendilerin gergin hissetmelerine yol açan, çevrelerinden gelen önemli yeni istek ve beklentilerle karşılaşır.Stres durumlarda olan bireyler olaylara pek hâkim olamaz veya olaylar karşısında kendilerini yetersiz hissederler. Karar verme konusunda zorlanırlar.

'''3)'''Stres altında maruz kalan insanlar, bu olaylarla başa çıkabilmek için yeni yollar aramak zorunda kalırlar.

'''4)'''Bütün bu durumlara rağmen insanlar kendilerinden beklenen uyumu göstermek için çaba gösterirler.

Stresin Kaynakları

'''Stresin kaynakları üç başlık altında almak mümkündür''': Birincisi travmatik olaylar; deprem, sel, savaş, yangın, ağır hastalıklar vs. ikincisi önemli hayat olayları; evlenme, boşanma, ölüm, hapis cezaları ve diğerleri. Üçüncüsü, günlük sıkıntılar; tartışma, sınavlar, bazı görevleri zamanda yetiştirememe, zaman kısıtlığı vs.

Yapılan araştırmalar ruh ve beden dış etkiler karşısında birbirinden bağımsız değildir. Birinde olan herhangi bir değişiklik diğerine de geçmesine sebep olur. Yani heyecanların, sıkıntıların ve endişelerin kısaca, stresin vücuda fonksiyonel bozukluklar yaptığı, bunların giderek fizyolojik bozukluklara dönüştüğü bilinmektedir. Ruhi sebeplerle bedeni bozukluklar olduğu gibi, bedendeki bir arıza da ruhta normal olmayan haller doğurmaktadır.

Ruhi alanda stresin baş ağrısından kansere kadar birçok hastalığın sebebi olduğunu yetkili tıp uzmanları ifade etmektedirler. Diğer taraftan da herhangi bir hastalığın iyileşmesinde stresin oynadığı olumsuz rol bilinen bir gerçektir. Öyle ise sağlık açısından stresten kurtulma ve etkisini azaltma, insan için hayati bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

'''Stresten Kurtulma Yolları'''<big>Büyük metin</big>Bildiğimiz gibi her hastalığın ilacı vardır. Stresten kurtulmak veya doğrusu stresi azaltmak için de başvurulacak tedbirler vardır. Birincisi bireye dıştan yapılan yardımdır. Bu hususta en etkili yol şüphesiz ki tıbbi müdahaledir. İkincisi strese yol açacak problemleri bireyin kendi kendine çözme yoludur. Ki bu hususta şüphesiz ki en etkili yol dini inançtır. Dini inancın insanın hayatında olumlu etkisi olduğu bilinen bir gerçektir. Mü’min bir kişi dini inaç yolu ile stresten nasıl kurtulacağını yaşanmış tecrübe ile bilir. Mesela ünlü psikolog William James’in dediği gibi: “Şüphesiz üzüntünün başlıca ilacı din imandır.” Gandhi, “Dua ve ibadet olmasa idi ben çoktan çıldırırdım.” Örnekler çoğaltılabilir, fakat konuya ışık tutması bakımından yeterli niteliktedir.

Stresin temelinde “yok olma korkusu” vardır. Varlığını kaybetme yani ölüm korkusu insan için stresin baş kaynağıdır. Ölüm korkusu insan içinin kaçınılmaz olduğu ve insanın bunun tabii normal olduğunu bilmesine rağmen, duygusal olarak ölüm olayına alışmamıştır. Ölüm korkusu insanda sürekli var olan bir korku değildir. Çünkü insan normal şartlarda ölümü aklına getirmez. Getirirse bile bazen derin düşünmediği için insana korku kaynağı olmayabilir.

İnsanın benliğinde sarsıntının sebebini güvensizlik duygusunda aramak lazımdır. İnsan bazen maruz kaldığı durumlar karşısında bağlı olduğu değerler kendisine yardım edememektedir. Çünkü insanın çoğu defa dayandığı değerler geçici değerlerdir. İnsan için dost, anne, baba, mal mülk, para vs. güvence olabilir. Ancak bu tür güvenceler geçici olduğu için sürekli güvenlik duygusu oluşturmaz. Bu durumda insan kendisini yalnız hisseder ve kendisini kurtarabilecek bir yardımcıya ihtiyaç duyar. İnsan için tek ve sonsuz güvence vardır. O da Allah’tır.

Stresin birçok sebebi olabilir. Yukarıdaki saydıklarımız stresin ana sebeplerindendir. Ayrıca stresin artmasındaki en önemli sebeplerden birisi, teknolojinin süratle gelişmesi ile birlikte çıkan yeni problemlere insanın ayak uyduramamasıdır. Hızlı bir şekilde gelişen teknoloji ve medeniyet, bir taraftan insan ihtiyaçlarını artırırken bir taraftan da onu hızlı yaşamaya mecbur etmektedir. Çok hızlı ve çok sık değişen şartlara uymak, bireylerde birçok çatışmalar beraberinde meydana getirmektedir.

'''Stresin Sonuçları'''Stresin aşırı ve uzun olması bireyde aşırı bir yükleme yaratabilir ve çeşitli patolojilere yol açabilmektedir. Baskı ve gerilim koşullarından kaynaklanan hatalı, uyumsuz ve patolojik davranışlar olabilir. Bunlar arasında aşırı bir gerginlik veya panik duygusu, düzensiz konuşma yapısı, alkol, uyuşturucu kullanma veya duygusal stresin etkisiyle yaşanan kazalar sayılabilir. Fakat strese yönelik tepkilerin mutlaka patolojik olması gerekmez.

Strese karşı verilen tepkiler uzun bir zaman dilimi içinde kronik hastalıkların gelişmesine zemin hazırlayabilir. Bu hastalıklar da yukarıda söylediğimiz gibi baş ağrısı, yüksek tansiyon, kalp rahatsızlıkları ve kanser gibi bedensel rahatsızlıklar olabilir. Ayrıca vücudun bağışıklık sistemini zayıflatarak bulaşıcı hatalıklara açık hale gelme riskini artırabilmektedir. Ayrıca stresin ülser ve astım gibi hatalıklara da sebep olduğu düşünülmektedir.

Stresin uzun vadede psikolojik sonuçları arasında ise akıl ve ruh sağlığının bozulması, kronik anksiyete, ciddi depresyon dönemleri, uykusuzluk ve çeşitli nevrozlar yer almaktadır.