Samsun: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Luckas-bot (mesaj | katkılar) k Bot değişikliği Ekleniyor: la:Samsun (provincia) |
Wall-e Bot (mesaj | katkılar) k Mekan ----> Mekân (Yazım düzeltmeleri), replaced: mekan → mekân (2) using AWB |
||
1. satır:
{{dablink|Bu sayfa [[Samsun (il)|Samsun ilinin]] merkezi olan Samsun'u anlatmaktadır. Başlığın diğer anlamları için [[Samsun (anlam ayrım)]] sayfasına bakınız.}}
{{Yerleşim bilgi kutusu
| ad = Samsun
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| çeviri_dil1_tür1 =
| çeviri_dil1_bilgi1 =
| çeviri_dil1_tür2 =
| çeviri_dil1_bilgi2 =
|
| çeviri_dil1_bilgi3 =
|
| çeviri_dil1_bilgi4 =
| çeviri_dil1_tür5 =
| çeviri_dil1_bilgi5 =
| çeviri_dil1_tür6 =
| çeviri_dil1_bilgi6 =
| çeviri_dil2 =
| çeviri_dil2_tür =
| çeviri_dil2_bilgi =
| çeviri_dil2_tür1 =
| çeviri_dil2_bilgi1 =
| çeviri_dil2_tür2 =
| çeviri_dil2_bilgi2 =
| çeviri_dil2_tür3 =
| çeviri_dil2_bilgi3 =
| çeviri_dil2_tür4 =
| çeviri_dil2_bilgi4 =
| çeviri_dil2_tür5 =
| çeviri_dil2_bilgi5 =
| çeviri_dil2_tür6 =
| çeviri_dil2_bilgi6 =
| yerleşim_türü = [[Türkiye'de büyükşehir belediyeleri|Büyükşehir]]
| kent_türü = İl
| görüntü = Lupus-Collage Samsun.png
| görüntü_boyutu = 250px
| görüntü_açıklaması = Sol üstten itibaren: [[Onur Anıtı]], [[Bandırma Vapuru]], Sevgi Gölü Köprüsü, [[Samsun Etnoğrafya Müzesi|Etnografya Müzesi]] ve valilik binaları, [[OMÜ Tıp Fakültesi]], panoramik görünüm.
| bayrak =
| bayrak_boyutu =
| image_blank_emblem =
| blank_emblem_türü =
| blank_emblem_size =
| flag_link =
| damga =
| damga_boyutu =
| damga_link =
| arma = Samsun Büyükşehir Belediyesi logo.png
| arma_boyutu = 100px
| harita = Latrans-Turkey location Samsun.svg
| harita_boyutu = 270px
| harita_açıklaması = [[Samsun ili]]nin Türkiye'deki konumu.
| harita1 =
| harita_boyutu1 =
| harita_açıklaması1 =
| dot_harita =
| nokta_harita_boyutu =
| nokta_harita_açıklaması=
| raptiye_harita = Turkey
| raptiye_etiket_konum = Ankara
| raptiye_harita_boyutu = 270
| raptiye_harita_açıklaması = Samsun'un [[Türkiye]]'deki konumu
| raptiye_harita1 =
| raptiye_etiket_konum1 =
| raptiye_harita_boyutu1 =
| altbölüm_türü = [[Ülkeler listesi|Ülke]]
| altbölüm_adı = {{bayrak|Türkiye}} [[Türkiye]]
| altbölüm_türü2 = [[Türkiye'nin coğrafi bölgeleri|Bölge]]
| altbölüm_adı2 = [[Karadeniz Bölgesi|Karadeniz]]
| altbölüm_türü3 = [[Türkiye'nin illeri|İl]]
| altbölüm_adı3 = [[Samsun (il)|Samsun]]
| altbölüm_türü4 =
| altbölüm_adı4 =
| altbölüm_türü5 =
| altbölüm_adı5 =
| altbölüm_türü6 =
| altbölüm_adı6 =
| kuruluş_sıfatı =
| kuruluş_tarihi =
| kuruluş_sıfatı1 =
| kuruluş_tarihi1 =
| kuruluş_sıfatı2 =
| kuruluş_tarihi2 =
| kuruluş_sıfatı3 =
| kuruluş_tarihi3 =
| kurucu =
| named_for =
| seat =
| seat_type =
| parts = 17 [[Samsun'un ilçeleri|ilçe]]
| p1=[[İlkadım, Samsun|İlkadım]] | p2=[[Atakum, Samsun|Atakum]] | p3=[[Canik, Samsun|Canik]] | p4=[[Tekkeköy, Samsun|Tekkeköy]] | p5=[[Bafra, Samsun|Bafra]] | p6=[[Çarşamba, Samsun|Çarşamba]] | p7=[[Vezirköprü, Samsun|Vezirköprü]] | p8=[[Terme, Samsun|Terme]] | p9=[[Havza, Samsun|Havza]] | p10=[[Alaçam, Samsun|Alaçam]] | p11=[[Ayvacık, Samsun|Ayvacık]] | p12=[[Ondokuzmayıs, Samsun|Ondokuzmayıs]] | p13=[[Kavak, Samsun|Kavak]] | p14=[[Salıpazarı, Samsun|Salıpazarı]] | p15=[[Asarcık, Samsun|Asarcık]] | p16=[[Ladik, Samsun|Ladik]] | p17=[[Yakakent, Samsun|Yakakent]]
| parts_türü =
| parts_style =
| yönetim_türü=
| yönetim_dipnotlar =
| önder_türü = Belediye başkanı
| önder_adı = [[Yusuf Ziya Yılmaz]]
| önder_parti = [[Adalet ve Kalkınma Partisi|AK Parti]]
| önder_türü1 = Vali
| önder_adı1 = [[Hüseyin Aksoy (vali)|Hüseyin Aksoy]]
| önder_parti1 =
| önder_türü2 =
| önder_adı2 =
| önder_parti2 =
| önder_türü3 =
| önder_adı3 =
| önder_parti3 =
| önder_türü4 =
| önder_adı4 =
| önder_parti4 =
| toplam_türü =
| yüz_ölçümü_magnitude =
| yüz_ölçümü_toplam_dunam =
| yüz_ölçümü_toplam_km2 = 9.083
| yüz_ölçümü_toplam_sq_mi =
| yüz_ölçümü_land_km2 =
| yüz_ölçümü_land_sq_mi =
| yüz_ölçümü_su_km2 =
| yüz_ölçümü_su_sq_mi =
| yüz_ölçümü_urban_km2 =
| yüz_ölçümü_urban_sq_mi =
| yüz_ölçümü_blank1_sq_mi =
| yüz_ölçümü_blank1_km2 =
| yüz_ölçümü_blank1_title =
| yüz_ölçümü_blank2_sq_mi =
| yüz_ölçümü_blank2_km2 =
| yüz_ölçümü_blank2_title =
| nüfus_as_of = 2009
| nüfus_not =
| nüfus_urban = 802.011
| nüfus_toplam = 1.250.076
| nüfus_yoğunluğu_km2 = 136
| nüfus_yoğunluğu_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_urban_km2 =
| nüfus_yoğunluğu_urban_ksq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_metro_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_metro_km2 =
| nüfus_metro =
| nüfus_blank1 =
| nüfus_blank1_title =
| nüfus_yoğunluğu_blank1_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_blank1_km2 =
| nüfus_blank2 =
| nüfus_blank2_title =
| nüfus_yoğunluğu_blank2_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_blank2_km2 =
| UrbanArea_sq_mi =
| MetroArea_sq_mi =
| LandArea_sq_mi =
| ToplamAlan_sq_mi =
| SuAlanı_sq_mi =
| unit_pref =
| blank2_info =
| zaman_dilimi = [[Doğu Avrupa Zaman Dilimi|DAZD]]
| utc_offset = +2
| zaman_dilimi_DST = [[Doğu Avrupa Yaz Zaman Dilimi|DAYZD]]
| utc_offset_DST = +3
| latd =41 | latm =17 | lats =25 | latNS =N
| longd =36 | longm =20 | longs =01 | longEW =E
| rakım_m = 44
| rakım_ft =
| rakım_max_m = 102
| rakım_max_ft =
| rakım_min_m = 0
| rakım_min_ft =
| rakım_dipnotlar =
| posta_kodu_türü = Posta kodu
| posta_kodu = 55080
| posta2_kodu_türü = Plaka kodu
| posta2_kodu = 55
| alan_kodu = (+90) 362
| kardeş1 = Darüsselam
| kardeş1_ülke = Tanzanya
| kardeş2 = Kalmar
| kardeş2_ülke = İsveç
| kardeş3 = North little Rock
| kardeş3_ülke = ABD
| kardeş4 = Novosibirsk
| kardeş4_ülke = Rusya
| kardeş5 = İskele
| kardeş5_ülke = KKTC
| kardeş6 =
| kardeş6_ülke =
| kardeş7 =
| kardeş7_ülke =
| blank_name =
| blank_info =
| blank1_name =
| blank1_info =
| blank2_name =
| blank2_info =
| blank3_name =
| blank3_info =
| blank4_name =
| blank4_info =
| blank5_name =
| blank5_info =
| blank6_name =
| blank6_info =
| website = [http://www.samsun.gov.tr samsun.gov.tr]
| dipnotlar = Son güncelleme: 23:48, 28 Ekim 2010 (UTC)
}}
'''Samsun''', [[Orta Karadeniz Bölümü]]’nde [[Yeşilırmak]] ve [[Kızılırmak]] deltalarının arasında kalan verimli bölgede yer almaktadır. Kuzeyinde [[Karadeniz]], doğusunda [[Çarşamba, Samsun|Çarşamba]], batısında [[Ondokuzmayıs, Samsun|Ondokuzmayıs]] ve [[Bafra, Samsun|Bafra]], güneyinde ise [[Kavak, Samsun|Kavak]] ilçeleri ile çevrilidir.
[[Karadeniz Bölgesi]]'nin '''1.250.000''''i aşkın toplam nüfusuyla, eğitim, sağlık, sanayi, ticaret, ulaşım ve ekonomi açısından en gelişmiş ve en büyük, aynı zamanda tek [[Samsun Büyükşehir Belediyesi|Büyükşehir Belediyesi]]'ne sahip ili olan Samsun, [[Türkiye]]'nin de en gelişmiş 10 ili arasındadır. Köklü geçmişi olan [[Ondokuz Mayıs Üniversitesi]]'ne sahiptir. Tıp alanında Türkiye'nin 7. büyüğüdür. 2010 Mayıs ayında temeli atılan ve 2011-12 akademik yılında öğretime başlayacağı öngörülen [[Canik Başarı Üniversitesi]] ile birlikte Samsun, Karadeniz Bölgesi'nin iki üniversiteli tek şehri olma özelliğini de içinde barındırıyor olacaktır. Sahili, yolları ve üniversiteleri şehre güzellik katmaktadır. Samsun, şehrinin takımı olan [[Samsunspor]] ile özdeşleşmiştir.
== Etimoloji ==
[[Hititler]] zamanında ismi ''Enete'' olan Samsun'da; M.Ö. 1500 yıllarında [[Milet]]li kolonistler bugünkü kent merkezinin bulunduğu yere [[Amisos|Amisos antik kenti]]ni kurmuşlardır. M.S. [[11. yüzyıl]]da [[Danişmendliler]] kenti ele geçirmeye çalışmışlarsa da başaramayınca kent merkezine 3 km uzaklıkta ''Yeni Amisos'' adlı yeni bir yerleşim birimini kurmuşlardır. Kent adı zamanla Amisos'tan Simisso ve Samisso olarak telaffuz edilse de [[Türkçe]]'ye [[Arapça]] üzerinden "'''Samsun'''" formunda geçmiştir. [[Umar]], kent adının [[Orta Çağ]] İtalyan haritalarında Simisso, [[Katalan]] haritalarında Sinussa olarak gösterimesinden hareketle [[Sinop]] kentinin Hitit kaynaklarında ki adı ''Sinuwa'' ile bağlantılı olabileceğini ileri sürmüştür.
== Tarihçe ==
=== [[I. Dünya Savaşı|Cihan Harbi]]'ne kadar ===
[[Dosya:Nuremberg chronicles - f 19v 1.png|thumb|left|175px|Hartmann Schedel'in 1493 tarihli kitabında [[Amazonlar|Amazon Savaşçısı]] tasviri.]]
[[Dosya:Samsun Kalesi.jpg|thumb|left|175px|[[Samsun Kalesi]]'nden elde kalan tek fotoğraf. [[İstanbul Üniversitesi|İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı]]'nın arşivinde "Samsun Kalesi 90764/10" numarasıyla kayıtlıdır.]]
Eski adı [[Yunanca]] Amisos veya Amisus olan şehir daha sonraları ''Eis Amison'' yani "Amisosa" olarak kullanılmış bu isim [[Roma]] ve [[Bizans]] döneminde Samsunta veya Samsus şeklinde kullanılmıştır<ref>Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük (Blacksea: Encyclopedic Dictionary). 2 Cilt (2 Volumes). Heyamola Publishing. Istanbul.2005 ISBN 975-6121-00-9</ref>. Efsanevi kadın savaşçılar olarak bilinen [[Amazonlar]]'ın [[Terme Çayı|Thermedon Çayı]]<ref>Bugünkü [[Terme]]</ref> yakınlarında kurdukları [[Themiskyra]] kentinde yaşadıkları [[Antik Çağ]] tarihçilerince belirtilmiştir.<ref>[http://www.karalahana.com/karalahana/makaleler/tarih/Amazon.htm Amazonlar]</ref> Daha iyi ok atabilmek için bir göğüslerini kestikleri çeşitli kaynaklarda rivayet edilen ve birçok efsanede adları geçen Amazonlar, Samsun ve yöresinin tarihi ve kültürel değerlerinden kabul edilmesi nedeniyle her yıl adlarına [[Terme]] ilçesinde bir [[festival]] düzenlenmektedir.
Samsun ili sınırları içerisinde devlet kurarak yaşayan en eski topluluk, Hitit kaynaklarında bahsi geçen [[Kaşkalar]]'dır.<ref>[http://www.karalahana.com/makaleler/tarih/trabzon%20tarihi.htm Karadeniz Bölgesi kronolojik tarihi]</ref>. [[Hititler]], [[Frigyalılar]], [[Kimmerler]], [[Lidyalılar]] ve en son [[Ege]]'den [[Karadeniz]]'e göçen [[İyonyalılar|Miletliler]] kentin yönetiminde söz sahibi olmuşlardır. [[Persler]]in, [[Lidya]] Kralı [[Krezüs]]’u yenmeleriyle Amisos, [[Pers İmparatorluğu]]'nun eline geçmiştir. [[M.Ö. 331]] yılında [[Büyük İskender]]'in Persler'i yenmesiyle [[Makedonya (eski krallık)|Makedonya İmparatorluğu]] eline geçen Amisos, İskender'in ölümüyle Pers [[satraplık|şatrap]]ı [[Mithridates]] tarafından kurulan [[Pontus Krallığı|Pontus Devleti]]'nin sınırları içerisinde yer almış, daha önemlisi bu devletin başkenti olmuştur. M.Ö. 1. asırda da [[Roma İmparatorluğu]] hakimiyetine giren Amisos, Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasıyla [[Bizans İmparatorluğu]]’nun sınırları içerisinde kaldı. Amisos, [[860]] yılında [[Abbasiler]] zamanında halife Mutassım’ın emriyle Malatyalı '''Korkunç Ömer''' komutasındaki kuvvetler tarafından ele geçirilmiş ise de Bizanslılar tarafından tekrar geri alınmıştır. [[Türkler]]in [[Anadolu]]’ya girmesiyle birlikte [[Danişmendliler]] tarafından Samsun kuşatılmış ise de alınamamıştır. Bunun üzerine Danişmendliler o zamanlar şehrin uzağında kalan bir noktaya [[Samsun Kalesi]]'ni inşa etmişlerdir.
[[Anadolu Selçukluları]] zamanında Samsun’un [[Müslüman]] yerleşim yerleri [[1185]] yılında [[Anadolu Selçuklu]] hakimiyetine geçmiştir. [[Haçlı Seferleri]] sonrası başkent [[Trabzon]] olmak üzere [[Trabzon Rum İmparatorluğu]] egemenliğine giren Samsun, [[Cenevizliler]]'in Karadeniz’de ticareti ellerine geçirmeleri sonucunda 100 yıl kadar Cenevizli hakimiyetinde kalmıştır. Bu tarihlerde Türklerin yaşadığı Samsun’a '''Müslüman Samsun''', 3 km mesafede bulunan Cenevizlilerin ticaret sitesine de '''Gavur Samsun''' veya '''Kara Samsun''' denilmiştir. Samsun, [[1389]] yılında [[I. Bayezid|Yıldırım Bayezid]] zamanında [[Osmanlı]] topraklarına katılmıştır. [[Anadolu Selçuklu Devleti]] çökerken [[Canik Beyliği]]'ne de başkentlik yapmıştır.
[[1893]] yılı Osmanlı nüfus sayımına göre Samsun'da yaşayan kişi sayısı 67.624 kişidir. Bunların 33.419'u (%49) Türklerden oluşmaktadır. Samsun'daki [[Rum]] nüfusu ise 32.925 kişidir (%49). Bu yıllarda Samsun nüfusunun yarısı Türkler'den yarısı Rumlar'dan oluşmaktadır. Kentteki [[Hristiyan]] sayısı Müslümanlar'a eşittir.
===
[[Dosya:Atatürk02.jpg|thumb|right|250 px|Şehir merkezinde bulunan [[Onur Anıtı]].]]
[[Dosya:Samsunaçıkış.jpg|thumb|right|250px|Şehir merkezinde, deniz kıyısında bulunan temsilî [[Bandırma Vapuru]]'ndaki [[Atatürk]] ve heyetinin "İlk adım"ını tasvir eden heykeller.]]
[[I. Dünya Savaşı]]’nın ardından bölgede bağımsız bir [[Pontus]] Devleti kurmak isteyen<ref>[http://www.karalahana.com/karadeniz/samsun_pontusculuk.htm Bafra'da Pontusçuluk faaliyetleri]</ref> [[Rumlar]]’ın yoğun yaşadığı [[Bafra]] bölgesinde kanlı çatışmalar yaşanmış, şehir iki yıl boyunca [[Pontus Cumhuriyeti]]'nin başkentliğini yapmıştır. [[Mondros Mütarekesi]]’nin ardından [[İngiliz]]ler kente askeri birlik çıkarmışlarlardır. [[İtilaf Devletleri]]’nin Anadolu’nun doğu ve kuzeyindeki karışıklıkların sürmesi durumunda bu yörelerin işgal edileceğini bildirmeleri üzerine, [[9. Ordu]] müfettişliğine atanan [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]] sorunu çözmek amacıyla 19 Mayıs 1919’da Samsun’a gönderilmiştir. Anadolu'yu düşman işgalinden kurtarmak ve bağımsız bir cumhuriyet kurma arzusunda olan [[Mustafa Kemal Atatürk|Gazi Mustafa Kemal Paşa]]'nın Samsun'a ayak bastığı [[19 Mayıs]] [[1919]] günü [[Kurtuluş Savaşı]]'nın başlangıç tarihi olarak kabul edilmekte ve [[19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı|Gençlik Bayramı]] olarak coşkulu törenlerle kutlanmaktadır. Terme ilçesinde ise [[Ermeni]] ve Rum çeteleriyle çarpışılıyordu. Piç Ahmet ve çetesi tarafından Ermeni ve Rumlar püskürtülmüş ve Terme'nin [[Kocaman, Terme|Kocaman]] beldesinde bir odaya hapseldilmişlerdir.
==
* [[Karadeniz]] kıyı şeridini takiben uzanan [[Kuzey Anadolu Dağları]]'nın il sınırı içindeki kesimleri daha yüksektir. Kıyıdan uzaklaştıkça basık ve yuvarlak sırtlar halinde yükselen bu dağlar 1.000 ile 1.500 metreye ulaşır. Batı uç kısmıyla il içine sokulan [[Canik Dağları]], [[Kunduz Dağı]], [[Bünyan Dağı]], [[Sıralı Dağ]] ve [[Yunt Dağı]] ile ilin en yüksek dağı olan [[Akdağ]] başlıca dağlarıdır.
* Plato ve yaylalar fazla yüksek değildir. Yaylalar: [[Ladik, Samsun|Ladik]], [[Havza, Samsun|Havza]], [[Vezirköprü Barajı|Vezirköprü]] ve [[Kavak, Samsun|Kavak]] ilçelerinde yer alır. Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirlerinin taşıdıkları [[alüvyon]]ların yüzyıllar boyunca kıyıda birikmesi sonucu verimli [[Bafra Ovası|Bafra]] ve [[Çarşamba Ovası|Çarşamba]] ovaları oluşmuştur.
* Samsun, akarsu bakımından zengin olup, Türkiye'nin kendi sınırları içinde denize ulaşan en uzun nehri Kızılırmak, [[Kızıldağ]]'dan doğmakta ve Bafra ilçesi içinde geçerek [[Karadeniz]]'e dökülmektedir. Uzunluğu 1.182 km olan Kızılırmak'ın başlıca kolları [[Delice Suyu]], [[Devrez Çayı]] ve [[Gökırmak]]'tır.
* [[Kösedağ]]'dan doğup Canik Dağları'nı geçerek Samsun il sınırına gelen [[Yeşilırmak]], [[Civa Burnu]]'ndan denize dökülür. 468 km uzunluğu olan Yeşilırmak'ın önemli kolları [[Tozanlı Irmağı]], [[Tokat Çayı]], [[Kelkit Çayı]] ve [[Çekerek Suyu]]'dur. Bunların dışında Samsun topraklarından çıkarak Karadeniz'e dökülen batıdan doğuya; [[Terme Çayı]], [[Mert Irmağı]], [[Miliç Irmağı]], [[Kürtün Deresi]] ve [[Abdal Deresi]] gibi akarsuları vardır.
==
==== Akarsular ====
* Samsun su kaynakları yönünden oldukça zengin bir coğrafi yapıya sahiptir. İlin en büyük akarsuları Kızılırmak ile Yeşilırmak’tır. Bu iki akarsu il topraklarını geçtikten sonra Karadeniz’e ulaşırlar. Bunların yanı sıra ilde irili ufaklı çok sayıda akarsu bulunmaktadır. Ancak bu akarsuların düzensiz bir debisi ve akışı vardır.
* [[Kızılırmak]], [[Sivas (il)|Sivas]]’ın [[İmranlı, Sivas|İmranlı]] ilçesinin doğusundaki Kızıldağ’dan kaynayan Kızılırmak Orta Anadolu Bölgesi'nde geniş bir yay çizdikten sonra Sivas, [[Kayseri (il)|Kayseri]], [[Nevşehir (il)|Nevşehir]], [[Kırşehir (il)|Kırşehir]], [[Ankara (il)|Ankara]], [[Çankırı (il)|Çankırı]] ve [[Çorum (il)|Çorum]] illerini suladıktan sonra Samsun’dan Karadeniz’e dökülür. Kızılırmak’ın uzunluğu 1.355 km'dir. Samsun il sınırları içerisinde geniş bir yay çizer ve [[Bafra Deltası]]'nı oluşturur. Karadeniz’e döküldüğü yerde Türkiye’nin en geniş deltasını oluşturur. Bu deltanın yüzölçümü 560 [[Metrekare|km<sup>2</sup>]], uzunluğu 30 km'dir.
* [[Yeşilırmak]], Sivas’ın [[Koyulhisar, Sivas|Koyulhisar]] ilçesinin güneyindeki Kösedağ’ın yamaçlarından doğar. Türkiye’nin en büyük akarsularının başında gelmektedir. Yeşilırmak; [[Tozanlı Çayı]], [[Çekerek Suyu]] ve [[Kelkit Çayı]]'nın birleşmesinden oluşur. Sivas, [[Tokat (il)|Tokat]] ve [[Amasya (il)|Amasya]] illerinden geçtikten sonra kuzeydoğu yönünde akar ve Samsun-Tokat sınırını oluşturur. Bu bölgede [[Karakuş Çayı]]'nı da alarak [[Canik Dağları]] arasında küçük vadilerden geçer ve [[Civa Burnu]]'ndan Karadeniz’e dökülür.
* Samsun'un diğer akarsuları [[Tersakan Çayı]], [[Mert Irmağı]], [[Terme Çayı]], [[Miliç Irmağı]], [[Akçay Irmağı]], [[Karaboğaz Deresi]], [[Kürtün Çayı]], [[Abdal Deresi]]'dir.
====
Samsun, 8 barajı ile Türkiyede en çok barajı olan ildir.
*[[Altınkaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Altınkaya Barajı ve HES]]
*[[Hasan Uğurlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Hasan Uğurlu Barajı ve HES]]
*[[Suat Uğurlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Suat Uğurlu Barajı ve HES]]
*[[Derbent Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Derbent Barajı ve HES]]
*[[Çakmak Barajı, Samsun|Çakmak Barajı]]
*[[Demirözü Barajı]]
*[[Vezirköprü Barajı]]
*[[Ondokuzmayıs Barajı]]
:Hasan Uğurlu Barajı ve HES, [[Ayvacık, Samsun|Ayvacık]] ilçesinde, Yeşilırmak üzerinde, elektrik enerjisi üretimi amacı ile 1971-1981 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. Kaya gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 9.223.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 135,50 m, normal su kotunda göl hacmi 1.073,75 hm³, normal su kotunda göl alanı 22,66 km²'dir. 500 [[Watt|MW]] güç kapasitesine sahip HES (hidroelektrik santralı) yılda 1.217 [[Kilowatt saat|GWh]] [[elektrik enerjisi]] üretir.
:Suat Uğurlu Barajı ve HES, Yeşilırmak üzerinde, sulama ve elektrik enerjisi üretimi amacı ile 1975-1981 yılları arasında inşa edilmiştir. Kaya gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 2.151.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 38,00 m, normal su kotunda göl hacmi 182,00 hm³, normal su kotunda göl alanı 9,70 km²'dir. Baraj 83.312 hektarlık bir sulama alanına hizmet vermekte, 46 MW güç kapasitesindeki HES yılda 273 GWh elektrik enerjisi üretimi sağlamaktadir.
:Altınkaya Barajı ve HES, Bafra ilçesinde Kızılırmak üzerinde kurulmuş olan baraj ve hidroelektrik santralidir. Aşağı Kızılırmak projesinde yer alan ve kaya dolgu tipinde yapılan Altınkaya Barajı'nın göl alanı 74,5 km²'dir. Su toplama hacmi 5 milyar 673 milyon m³'tür. Elektrik enerjisi üretimi için ve taşkın önleme maksadıyla yapılmış olan barajın yapımı 1988'de tamamlandı. Altınkaya Barajı'nın suları herbiri 175 MW'lık (toplam 700 MW) dört üniteyi beslemektedir. Dört üniteden meydana gelen ilk iki ünitesi 1987, diğer ikisi 1988 senesinde devreye giren hidroelektrik santralından yılda 1 milyar 632 milyon KWh enerji üretilmektedir.
== Göller ==
Samsun göl bakımından zengindir.
# [[Ladik Gölü]]: [[Ladik]]'in 12 km doğusunda bulunan ve 870 hektarlık alana sahip olan göl. Barındırdığı balıkların yanı sıra üzerinde yüzen adacıkları (Torf madeni) ile son derece ilgi çekici bir doğal sit alanıdır.Tabiî güzelliği, etrafının ağaçlarla çevrili olması, insanı dinlendiren temiz havası ile ilçenin önemli bir mesire yeri olmuştur.
# [[Balık Gölü]]
# [[Simenit Gölü]]
# [[Kargalı Gölü]]
# [[Akgöl]]
# [[Silindir Gölü]]
== Yaylalar ==
==== Ladik Yaylası ====
1.500 metre rakımlı yaylanın ilçeye uzaklığı 7 km'dir. Yolu stablize olup, her türlü araç gidebilir. Yayla evleri ve suyu vardır.
==== Aktaş Yaylası ====
950 metre rakımlı yaylanın ilçeye uzaklığı 9 km'dir. Yolu asfalt olup, her türlü araç gidebilir. Yayla evleri mevcut olup suyu da vardır. Ayrıca yayladan [[Ladik Gölü]]'nün tamamıyla görünmesi, çam ağaçları ile kaplı oluşu ve her tarafın kır çiçekleri ile süslenmiş olması özellikle insana huzur veren temiz yayla havası nedeniyle ilçe ve yöre halkını kendisine çekmekte ve mesire yeri olarak kullanılmakta olup, potansiyel turizm açısından da gelecek vaadetmektedir.
==== Küpecik Yaylası ====
1.600 metre rakımlı yaylanın ilçeye uzaklığı 23 km'dir. Yolun 9 km'lik kısmı asfalt kalan kısmı stablize ve düzgün ham yol olup, her türlü araçla ulaşım imkânı vardır. Yayla evleri ve bol miktarda suyu mevcuttur. Bu yaylanın suyunun böbrek taşlarını erittiği halk tarafından söylenmekte olup, halk tarafından bu tür hastalıkların tedavisi amacıyla kullanılmaktadır.
==== Büyükkızoğlu Yaylası ====
1.600 metre rakımlı yaylanın ilçeye uzaklığı 10 km'dir. Yolu ham yol olup arazi araçları gidebilir. Yayla evleri ve suyu vardır.
==== Çakırgümüş Yaylası ====
1.500 metre rakımlı yaylanın ilçeye uzaklığı 12 km'dir. Yolu ham yol olup, her türlü araçla ulaşım mümkündür. Yayla evleri ve suyu bulunmaktadır.
==== Gürcü Yaylası ====
1500 metre rakımlı yaylanın ilçeye uzaklığı 5 km'dir. Yolu stablize olup her türlü araç gidebilir. Yayla evleri ve suyu mevcuttur.
== İklim ==
Samsun'un iklimi, sahil ve iç kesimlerde değişiklik gösterir. Sahil şeridi Karadeniz'in etkisinde nemli ve kışları serin olmasına karşın iç kesimler [[Akdağ]] ve Canik Dağları etkisi altında [[karasal iklim]]e sahiptir. En düşük sıcaklık ortalaması 5,9°C, en yüksek sıcaklık ortalaması ise 23°C dir.
{{İklim bilgi kutusu
|Yerleşim adı=Samsun
|Kaynak=[http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT004400 bbc.co.uk]
| Ocak or sıcaklık= | Ocak or yağış=74
| Şubat or sıcaklık= | Şubat or yağış=66
| Mart or sıcaklık= | Mart or yağış=69
| Nisan or sıcaklık= | Nisan or yağış=58
| Mayıs or sıcaklık= | Mayıs or yağış=46
| Haziran or sıcaklık= | Haziran or yağış=38
| Temmuz or sıcaklık= | Temmuz or yağış=38
| Ağustos or sıcaklık= | Ağustos or yağış=33
| Eylül or sıcaklık= | Eylül or yağış=61
| Ekim or sıcaklık= | Ekim or yağış=81
| Kasım or sıcaklık= | Kasım or yağış=89
| Aralık or sıcaklık= | Aralık or yağış=86
| Yıl or sıcaklık= | Yıl or yağış=62
| Ocak or soğuk=3 | Ocak or sıcak=10
| Şubat or soğuk=3 | Şubat or sıcak=11
| Mart or soğuk=4 | Mart or sıcak=12
| Nisan or soğuk=7 | Nisan or sıcak=15
| Mayıs or soğuk=12 | Mayıs or sıcak=19
| Haziran or soğuk=16 | Haziran or sıcak=23
| Temmuz or soğuk=18 | Temmuz or sıcak=26
| Ağustos or soğuk=18 | Ağustos or sıcak=27
| Eylül or soğuk=16 | Eylül or sıcak=24
| Ekim or soğuk=13 | Ekim or sıcak=21
| Kasım or soğuk=9 | Kasım or sıcak=17
| Aralık or soğuk=6 | Aralık or sıcak=13
| Yıl or soğuk=10 | Yıl or sıcak=19
| Ocak en soğuk=–7 | Ocak en sıcak=22
| Şubat en soğuk=–7 | Şubat en sıcak=25
| Mart en soğuk=–7 | Mart en sıcak=32
| Nisan en soğuk=–2 | Nisan en sıcak=34
| Mayıs en soğuk=2 | Mayıs en sıcak=37
| Haziran en soğuk=8 | Haziran en sıcak=38
| Temmuz en soğuk=11 | Temmuz en sıcak=39
| Ağustos en soğuk=9 | Ağustos en sıcak=39
| Eylül en soğuk=7 | Eylül en sıcak=34
| Ekim en soğuk=3 | Ekim en sıcak=35
| Kasım en soğuk=–3 | Kasım en sıcak=32
| Aralık en soğuk=–5 | Aralık en sıcak=24
| Yıl en soğuk=–7 | Yıl en sıcak=39
| Ocak su=
| Şubat su=
| Mart su=
| Nisan su=
| Mayıs su=
| Haziran su=
| Temmuz su=
| Ağustos su=
| Eylül su=
| Ekim su=
| Kasım su=
| Aralık su=
| Yıl su=
|}}
== Ekonomi ve sanayi ==
* Günümüzde Samsun, [[Kuzey Anadolu]]’nun en büyük ili olarak Karadeniz Bölgesi’nin en önemli kentidir. Karadeniz’in önemli ticaret limanlarından biri olan şehir, başta [[Rusya]] ve [[Ukrayna]] olmak üzere bölgedeki tüm ülkelerle direkt ticaret yapmaktadır.
* Samsun’dan dünyanın 100 farklı ülkesiyle karşılıklı olarak dış ticaret yapılmaktadır. İhracatı yapılan başlıca ürünler; narenciye domates, üzüm, buğday unu gibi gıda mamülleri ile minibüs, elektrik malzemesi gibi sanayi ürünleridir. Ayrıca liman, kara, hava ve demiryolu ulaşım altyapısı çok güçlü olan Samsun diğer şehirlerinde ihracat noktası konumundadır.
* Samsun sanayi sektörü ağırlıklı olarak imalat sanayinden oluşmaktadır. İmalat sanayinin yoğunlaştığı alt sektörler; tıbbi aletler ve ürünler, tekstil, mobilya başta olmak üzere ana metaller, bakır, makine, tütün, kâğıt ve kâğıt ürünleri, kimya sanayi ve oto yedek parça sanayi olarak sıralanmaktadır.
* Samsun’un yüzölçümünün % 47’si tarım alanlarından oluşmaktadır. Bölgede yetişen başlıca tarım ürünleri; tahıllar, baklagiller, endüstriyel bitkiler, yağlı tohumlar ve yumru bitkilerdir. Ayrıca buğday, mısır, çeltik ve tütün de yetiştirilmektedir. Son dönemlerde artan yatırımlarla birlikte Samsun organik tarımda uzmanlaşan bir şehir haline gelmiştir. Özellikle organik karpuz ve ekolojik yumurta gibi ürünler Samsun’dan yurtiçi ve yurtdışına gönderilmektedir.
* Samsun limanı ve gümrüğü şehrin yurtdışıyla bağlantı noktalarını oluşturmakta ve döviz girdisi sağlamaktadır. Dünyanın büyük petrol yataklarına komşu ve büyük doğalgaz rezervlerinin aktarım güzergahı olan şehirde linyit kömürü, kaplıca suyu ve maden suyu gibi yeraltı zenginlikleri vardır.
== Eğitim ==
* 2006-07 öğretim yılında ilde ilköğretim ve ortaöğretim düzeyinde toplam 1.680 okulda, 13.649 öğretmenle 256.827 öğrenciye öğretim sunulmuştur. Bu sayılar her ders yılı için ortalama olarak aynıdır.
* İlde şehir ve köylerde olmak üzere 1.048 ilköğretim okulu, 20 yatılı ilköğretim bölge okulu, 7 özel ilköğretim okulu, 9 özel eğitim okulu olmak üzere toplam 1.084 ilköğretim okulda, 187.207 öğrenciye, 8.989 öğretmen hizmet vermektedir.
* Genel liselerde toplam 58 okul, 1.980 öğretmen, 1.018 derslik 33.350 öğrenci olup dershane başına 32, öğretmen başına ise 16 öğrenci düşmektedir.
* Meslek liselerinde ise toplam 50 okulda, 1.578 öğretmen ve 806 derslikte 21.734 öğrenci olup dershane başına 26, öğretmen başına 13 öğrenci düşmektedir.
* İlde 7 özel okul, 70'ten fazla özel statülü dershane mevcuttur.
== Sağlık ==
* Türkiye’de hastane sayısı içinde kamu hastaneleri oranı %76 iken Karadeniz Bölgesinde %82 ,Samsun ilinde ise %86'dır. Karadeniz Bölgesi'nde özel hastanelerin oranı Türkiye genelinden oldukça düşük ve %4, Samsun ilinde ise %14'tür.
* Yatak sayılarına bakıldığında hem Türkiye ve bölge genelinde hem de Samsun ilinde kamu hastanelerinde yatak sayısının yüksek orana sahip olduğu görülmektedir.
* [[T.C. Sağlık Bakanlığı|Sağlık Bakanlığı]]'na bağlı 11 devlet hastanesi, 1 eğitim ve araştırma hastanesi, 4 dal hastanesi, 1 ağız ve diş sağlığı merkezi, 125 [[sağlık ocağı]] ve 118 sağlık evi mevcuttur. Tüm bu birimlerde 6.121 çalışan mevcuttur.
* İlde 6 özel hastane bulunmaktadır.
* [[Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi]], alanında Karadeniz Bölgesi'nin en iyi sağlık, uygulama ve araştırma hastanesine sahiptir. Bu alanda Türkiye çapında ilk 7 üniversiteden birisi olarak gösterilmektedir. Mayıs 2008'de açılan Ondokuz Mayıs Üniversitesi Çocuk Hastanesi, Türkiye'de Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hastanesi'nden sonra büyüklük bakımından 2. sırada yer almaktadır.
== Sosyal ve kültürel hayat ==
[[Dosya:Samsun Atatürk Kültür Merkezi.jpg|thumb|250px|''[[Samsun Devlet Opera ve Balesi]]'' sanatçılarının eserlerini sahnelediği [[Samsun Atatürk Kültür Merkezi]] binası.]]
Toplum açısından Karadeniz'in metropolü olan Samsun, 20. yüzyıl başlarına kadar ciddi bir gayr-i müslim nüfusu barındırmakta idi.<ref>[http://www.karalahana.com/karadeniz/samsun_genel.htm Samsun genel bilgiler]</ref> [[Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi|Yunanistan ile nüfus mübadelesi]] sırasında kentin [[Hristiyan]] nüfusu bu ülkeye gönderilmiş, [[Yunanistan]] ve bazı [[Balkan]] ülkelerinden gelen göçmenler kente yerleştirilmiştir. [[Balkan Savaşları]] sonrasında da [[Kosova]]'dan gelen [[Arnavut]] göçmenler Bafra civarına yerleştirilmiştir. Bunun yanı sıra [[93 Harbi]] olarak bilinen [[Osmanlı-Rus savaşı]] sonrasında kente Kuzey [[Kafkasya]]'dan [[Çerkes]] yerleşimi de olmuştur. Günümüzde şehir merkezi nüfusunu Balkan, Kafkas göçmenleri ile cumhuriyet döneminde iç göçle şehre yerleşen Doğu Karadenizliler ve şehrin kendi ilçelerinden aldığı göç oluşturmaktadır.
2005 yılına kadar denize küsmüş bir sahil kenti görünümünde olan Samsun; yapılan sahil yolu, Doğu Park, tamamlanmakta olan Batı Park gibi projelerle denizle barışık hale gelmiş ve eşine az rastlanır tesislere kavuşmuştur. Son dönemlerde yerel belediyelerin katkıları ile kültürel faaliyetlerde gözle görülür ilerlemeler kaydedilmiştir. Ulusal bazda yayınlanan Samsun merkezli edebiyat dergisi "Yolcu" buna en güzel örnektir. Bunun yanında [[İstanbul]] merkezli ulusal bazda yayın yapan bir çok edebiyat dergisine de içerik sağlanmaktadır.
=== Sinemalar ve sanatsal faaliyetler ===
Şehirde, güncel sinema gösterimlerinin yapıldığı 5 sinema ve 2 özel tiyatro, Samsunlular'a hizmet vermektedir. Bunlar; Konak Sineması,Galaxy Çiftlik Sineması, Galaxy Sineması, Yeşilyurt AVM AFM Sineması, Makromarket AVM Sineması'dır. Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde çeşitli gösterimler de yapan Düşevi Oyuncuları ve Samsun Sanat Tiyatrosu, Samsun’un geleneklerinde önemli bir yer tutan tiyatro kültürünün yaşaması için çalışmaktadır.
19 Mayıs 2008 tarihinde kurulan [[Samsun Devlet Opera ve Balesi]], Karadeniz Bölgesi'nin tek opera ve balesi, Türkiye'ninse İstanbul, [[Ankara]], [[İzmir]], [[Antalya]] ve [[Mersin]]'den sonra altıncı devlet opera ve balesi olma özelliğini taşımaktadır. Ayrıca, 2009 yılının ilk çeyreğinde kurulan [[Samsun Devlet Tiyatrosu]] güncel tiyatro gösterilerini Samsunlu sanatseverlerle buluşturmaktadır.
Özel tiyatroların yanı sıra, yerel kültürün hayat verdiği halk sanatı ve edebiyatının da oldukça geliştiği Samsun’da, çeşitli eğlencelerde ve özel günlerde, özellikle yöre gençleri tarafından sergilenen basit tiyatro oyunları vardır. Bu oyunların arasında Arap Oyunu, Deveci Oyunu, Berber Oyunu, Değirmenci Dayı Oyunu, Kervan Oyunu, Helvacı Oyunu, Camser, Köroğlu, Kahya, Sarhoş, Arazi Taksimi, Keklik Avı, Sığırtmaç oyunları gibi renkli gösteriler bulunur.
=== Folklor ===
Yörede Balkan ve Kafkas göçmenlerinin getirdiği çeşitli halk oyunları oynanılmaktadır.<ref>[http://www.karalahana.com/makaleler/folklor/Samsun_oyun.htm Samsun halk oyunları]</ref> [[Davul]], [[zurna]], [[kaval]] yörenin temel mahalli çalgılarıdır.
=== Anıtlar ===
Avusturyalı heykeltıraş [[Heinrich Krippel]] tarafından 1928-1931 yılları arasında yapılan ve Samsun’un simgesi haline gelen [[Onur Anıtı]]'nda, şaha kalkmış at üzerinde askeri giysileriyle Atatürk canlandırılmıştır. Anıt Park’ta yer alan anıtın kaidesinde ise Atatürk’ün Samsun’a çıkışı ve [[Millî Mücadele]]’yi vurgulayan kabartma figürler yer almaktadır. Atatürk Bulvarı’ndaki [[İlkadım Anıtı]] ise Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Millî Mücadele’yi başlatmak üzere Samsun’a çıktığı alanda yer alıyor. Samsun’a çıkışı simgeleyen anıtı, elinde çelenk tutan genç kız ve güvercin bulunan erkek heykelleri tamamlıyor.
=== Müzeler ===
[[Dosya:Atatürk Müzesi.jpg|thumb|250px|[[Samsun Atatürk Müzesi|Atatürk Müzesi]]'ndeki balmumu heykeller.]]
1968 yılında kurulan ve mermerden yapılan [[Samsun Atatürk Müzesi|Atatürk Müzesi]]’nde, Büyük Önder’in özel eşyalarıyla çeşitli tarihi fotoğraflar sergileniyor. Müzenin cephesinde havuz, heykel ve kabartma figürler bulunuyor. [[Gazi Müzesi]] ise Atatürk’ün Samsun’a geldiği dönemlerde kaldığı zamanın ''Mantıka Palas Oteli''<nowiki>’</nowiki>nden dönüştürülerek 1930 yılında müze haline getirilmiştir. Müzede Atatürk’ün kullandığı eşyalarla fotoğraflar sergilenmektedir. Birebir ölçülerde inşa edildikten sonra Doğu Park sahiline yerleştirilen müze gemi [[Bandırma Vapuru]] ise 2001 yılında ziyarete açılmıştır. Gemide, Atatürk ile Samsun’a çıkan silah arkadaşlarının balmumu heykelleri bulunmaktadır. [[Samsun Etnografya Müzesi]]’nde ise Samsun ve çevresinde yapılan kazılarda ortaya çıkan tarihi eserler yer alıyor. Müzede yer alan eserler arasında Amisos Hazinesi, mozaikler ve Bafra’da 1974 yılından bu yana sürdürülen İkiztepe Kazıları’nda çıkarılan binlerce yıllık tarihi eserler bulunuyor.
==== Atatürk Müzesi ====
Samsun eski fuar alanı içinde 19 Mayıs Galerisi olarak inşa edilmiş bulunan [[Samsun Atatürk Müzesi|Atatürk Müzesi]], 1 Temmuz 1968'de ziyarete açılmıştır. Tamamen taş ve renkli mermerlerle inşa edilen müze binası anıtsal ve etkili bir görünüme sahiptir. Ön cephesindeki basamaklar ve bir friz halinde Kurtuluş Savaşı'nı temsil eden kabartmalar binaya hareket kazandırmaktadır. Müzede Atatürk'e ait 114 eser teşhir edilmektedir.
Müzedeki eserler üç bölümde sergilenmektedir. Giriş ve çıkış bölümlerinde Atatürk'le ilgili çeşitli kitaplar, Atatürk'ün Samsun'a gelişinde çekilmiş kronolojik bir sıraya göre düzenlenmiş fotoğraflar yer almaktadır. Samsunlular'ın Atatürk'e armağan ettikleri yöresel tütün yapraklarından oluşan bir tabloda müzede sergilenmektedir. Arkadaki büyük salondaki vitrinlerde [[Anıtkabir Müzesi]]'nden getirilen Atatürk'e ait şapka, kostüm, eldiven gibi giyim eşyaları ile silahlar, bastonlar, yemek takımı vs. eşyalar sergilenmektedir.
Orta salonun çıkışında sağda; müzeyi ziyaret eden devlet erkânının ziyaretleri sırasında istirahat ettikleri, ziyaretleri ile ilgili izlenimlerini yazılı olarak dile getirdikleri bir bölüm yer almaktadır.
==== [[Havza Atatürk Evi]] ====
1900'ün ilk yıllarında yapıldığı zannedilen 3 katlı bir binadır. ''Mesudiye Oteli'' adıyla hizmet vermekte iken M. Kemal Paşa'nın 25 Mayıs 1919 tarihinde [[Havza]]'ya teşrifleri ile birlikte zamanın kaymakamı Fahri Bey tarafından kendisinin ikametine tahsis edilmiştir. 25 Mayıs - 13 Haziran 1919 tarihleri arasında çalışmalarını yürüttüğü bu binanın odası eşyaları ile muhafaza edilerek Gazi Odası adı altında ziyaretçilere açık tutulmuştur. 1984 yılına kadar binanın Gazi Odası haricindeki bölümleri belediye hizmet binası olarak kullanılmıştır. 1993 yılında il özel idaresinin maddi desteğiyle kaymakamlıkça tamiratı yapılarak ziyarete açılmıştır. 2001 yılında Kültür Bakanlığı binayı komple restore ettirerek 2002 yılında ''Mustafa Kemal Paşa'nın Havza Karargâhı'' adıyla yeniden hizmete ve ziyarete sunulmuştur. Daha önce Belediye İtfaiye Amirliği'nce kullanılan zemin kat, bu birimin kendi binasına taşınmasından sonra restore edilerek Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü'ne tahsis edilerek hem kaplıcalarda kalan turistler için zaman değerlendirme ortamı haline getirilmiş, hem de halk eğitim kurslarını bitiren kursiyerler için eserlerini sergileme ve pazarlama olanağı sunulmuştur. İkinci katta Atatürk'ün çalışma odası, yatak odası, Havza Odası ve dinlenme odası o dönemde kullanılan eşyalarla birlikte yeniden düzenlenmiştir. Üçüncü katta, Milli Mücadele'nin ön hazırlıklarının yapıldığı illere atfen Amasya, Sivas, Erzurum ve Ankara odaları düzenlenmiştir. Bu odalarda o dönemlerde yapılan çalışmalar resim ve yazılarla yansıtılmıştır. Ayrıca iki katın salonlarında etnoğrafik ve folklorik malzemeler teşhir edilmektedir.
==== Gazi Müzesi ====
[[Gazi Müzesi]], Mantıka Palas'ta [[Samsun Belediyesi]]'nce düzenlenerek ziyarete açılmıştır. Atatürk, 9. Ordu Kıt'aları Müfettişi olarak 18 kişilik kadrosuyla 19 Mayıs 1919 sabahı Samsun'a geldiği ve Bandırma Vapuru'ndan çıkarak karaya ayak bastığı zaman coşkun gösterilerle karşılanmış ve şehrin en iyi binası olan Mantıka Palas'da misafir edilmişti. Burası iki katlı taş bir bina idi. 1902'de yılında otel olarak yaptırılmıştı. Atatürk'ün Samsun'a geleceğini duyulur duyulmaz, o günlerde kapalı olan otel, Mutasarrıfın emriyle açtırılmış, askeri hastaneden karyola ve sandalyeler taşınarak döşenmişti. Atatürk, bir hafta süre ile bu binada kalmış, Anadolu'da başlattığı Millî Mücadeleyi ilkin bu binada açmıştı.
Cumhuriyetin ilanından sonra 20 Eylül 1924 günü eşi [[Latife Hanım]]'la birlikte Samsun'a ikinci kez gelen Atatürk, bu sefer Samsunlu Şahinzade Remzi Bey'in evine konuk olmuştur. O gün Samsun'a ilk geldiği zaman kaldığı eski Mantıka Palas, belediyece kendisine hediye edilmiş, Atatürk bundan çok duygulanmıştır. Samsun'dan ayrılışından sonra, belediye binayı dayayıp döşemiş, ''Atatürk Evi'' olarak korumuştur. [[Harf İnkılabı]] günlerinde 16 Eylül 1928'de üçüncü kez Samsun'a gelen Atatürk kendi evinde iki gece üç gündüz, dördüncü gelişi olan 28 Kasım 1930 tarihinde de dört gece beş gündüz kalmıştır.
Samsun Atatürk Evi'nin üst kat odaları Atatürk'ün yatak odası, çalışma odası, toplantı odası salonu olarak düzenlenmiştir. Alt katta 1930 yılında açılan Gazi Kütüphanesi 1972 yılına kadar hizmet vermiş, daha sonra kütüphane buradan taşınmıştır.
Samsun Belediyesi'nin düzenlediği Gazi Müzesi, Millî Mücadele tarihinin ilk sayfası, hatta önsözüdür. Bu yönüyle tarihi değeri büyüktür.
==== Bandırma Vapuru ====
[[Dosya:Bandirma-edited.jpg|250px|thumb|right|''Bandırma Vapuru''<nowiki>'</nowiki>nun Doğupark'ta bulunan birebir kopyası.]]
[[Türkiye Cumhuriyeti]]'ne giden yolda, Mustafa Kemal Atatürk'ü ve 18 kader arkadaşını Samsun'a getirip, Millî Mücadele'nin başlamasına vasıta olarak önemli bir görev yapan "Bandırma Vapuru" artık hep Samsun'da.
Bandırma Vapuru Samsun'da, Doğu Park sahilinde, artık hep orada kalmak üzere demir atmış durumda 19 Mayıs 1919 tarihini simgeleyen en önemli vasıta olan Bandırma Vapuru'nun, Samsun'da özgün bir örneğinin eksikliği hissedilerek, aslına uygun ölçülerde yapımı için, yoğun çalışmalar sonucu il özel idaresinin 2000-01 yatırım programına alınmasıyla, 09.05.2000 tarihinde ihale edilip yapımına başlanmıştır.
Doğu Park dolgu sahası mevkiinde bir koyda, 2000 m² si karada, 1000 m² si denizde olmak üzere 3000 m² alan, gemi-müze yapımı için [[Milli Emlak İdaresi]]'nce il özel idaresine 29 yıllığına tahsis edilmiştir.
Gemi, [[Taşkınlar Gemi Sanayi Tic. A.Ş.]] tarafından yapılıp, 15.04.2001 tarihinde teslim edilmiştir.
Müze olarak kullanılan gemide, Atatürk ve 18 arkadaşının yine özgün boyutlarda, Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen' in atölyesinde yaptırılan balmumu heykellerinin bulunacağı bir salon, kaptan köşkü ve diğer mahaller bulunmaktadır.
=== Samsun yemekleri ===
Samsun ve çevresinde çeşitli deniz ve tatlı su balığı avcılığı yapılabilmektedir. Mevsimine göre [[hamsi]], [[barbunya]], [[istavrit]], [[kefal]], [[mezgit]], [[çinekop]], [[palamut]] ve [[kalkan]] yeme imkânı bulunan Samsun’da ayrıca [[sazan]], [[yayın]], [[levrek]], [[alabalık]] ve [[turna]] gibi tatlı su balıkları da her dönemde restoranlarda servis edilebilmektedir. Yer pancarı, mısır, kara lahana ve hamsi katkılı çeşitli çorba ve yemekler de Samsun yöresinin özgün yemekleri olarak bilinmektedir. Bununla birlikte “Karadeniz” adıyla bilinen [[Samsun pidesi]] özellikle [[Bafra]] ve [[Terme]]li girişimcilerin [[İstanbul]] başta olmak üzere büyük kentlerde açtığı fırınlarda Türk halkının beğenisini kazanmıştır. Ayrıca [[Ladik]] ve [[Kavak]] ilçelerinde kaz (aynı zamanda hindi,ördek ve tavukla da yapılır) ile yapılan ve "tirit" adı verilen yemek çok meşhurdur. Önemli ot çeşitleri lorgon, kırçan, kaldırayak (galdırık), madımak, nünük gibi bitkilerden kavurma ya da çorba yapılır.
== Konaklama ve ulaşım ==
Samsun’da turizm yatırım belgeli çok sayıda otel, restoran ve eğlence mekânı yer almaktadır. Ayrıca kent merkezinde çeşitli kamu kuruluşlarına ait misafirhaneler de bulmaktadır. Her gün [[THY]] ve özel hava şirketleri tarafından başta İstanbul olmak üzere birçok kente bağlantılı uçak seferi bulunan Samsun’dan ayrıca Türkiye’nin her iline günlük otobüs seferleri de düzenlenmektedir. Bunun yanı sıra demiryolu ve deniz bağlantısı bulunan Samsun, Karadeniz Bölgesi’nin en önemli ulaşım ayağını oluşturmaktadır.
{{Samsun Mesafe Cetveli}}
==== Karayolu ====
Samsun, Karadeniz Otoyolu üzerinde bulunmaktadır. Yusuf Ziya Yılmaz Şehirlerarası Otobüs Terminali ise şehır dışında bulunmakta olup, minibüs ve otobüs seferleri ile kolayca şehir içine ulaşım sağlanmaktadır.
==== Denizyolu ====
Samsun'da feribot seferleri Haziran-Ağustos ayları içerisinde yapılmaktadır. Liman kent merkezindedir.
==== Havayolu ====
[[Çarşamba Havaalanı]] kent merkezine 19 km mesafede yer almaktadır. Havalimanına kent merkezinde bulunan THY bürosu önünden kalkan servis araçları ile ulaşmak mümkündür.
==== Demiryolu ====
Samsun-Sivas ve Samsun-Amasya demiryolu bağlantıları mevcuttur. Gar kent merkezinde bulunmaktadır.
==== Hafif Raylı Sistem ====
Gar ve üniversite arasında yapılan yeni raylı sistem iç ulaşımı kolaylaştırmıştır.
== Turizm ==
Samsun, Karadeniz’in en uzun kıyı şeritlerinden birine sahiptir. Bu sahilin büyük bölümü denize girmeye uygun plajlardan oluşmaktadır. Şehrin başlıca plajları Mert Plajı, Fener Plajı, Bandırma Plajı, Atakum ve Atakent Plajları, Yakakent, Alaçam, Bafra ve Terme sahillerinde yer almaktadır. Bölgede yer alan plajların tamamına yakını doğal kumsallardan oluşur. Ayrıca bu sahillerde çeşitli konaklama ve eğlence tesisleri de bulunmaktadır.
Terme'nin Yalı mahallesinden Akçay'a kadar uzanan Miliç Çamlığı ve Sahilleri hem mesire yeri; hem de temiz denizi ve kumsalıyla doğal bir plajdır. Gezip görülmesi gereken bu yerde mavi deniz, çamların yeşiliyle adeta buluşur. Miliç, Terme şehir merkezine 5 km mesafede ve her 10 dakikada bir kalkan servis imkânına sahiptir.
== Merkez ilçeler ==
[[Samsun ili]]nin on yedi ilçesi olmakla beraber, şehir merkezi dört merkez ilçeye ayrılmaktadır. Bunlar [[Atakum]], [[Canik]], [[İlkadım]] ve [[Tekkeköy]]'dür.
===== Merkez ilçelerin nüfusları =====
#İlkadım: 307.746
#Atakum: 105.764
#Canik: 69.363
#Tekkeköy: 36.728
==== Diğer ilçeler ====
==== Terme ====
İl merkezinden 57 km uzaklıktadır. Nüfusu 30.250'dir. Sahile 5 km uzaklıkta ilçe merkezi kurulmuştur. Denize girmek için Miliç ve Çobanyatağı sahilleri kullanılmaktadır. 58 köyü bulunmaktadır. İlçede pirinç, fındık, mısır, buğday, sebze ve meyveler yetiştirilmektedir. İklim bakımından [[Karadeniz İklimi]] görülsede yazları ve kışları serin geçmekte, [[Karasal İklim]] özelliklerine pek rastlanmamaktadır.
==== Alaçam ====
Samsun'un 78 km batısında bir ilçedir. İlçenin Geyikkoşan sahili, temiz kumsalı, çınar, kavak ve taflan ağaçlarından oluşan koruluğu ile denize girmek için idealdir.
==== Asarcık ====
İl merkezinin 44 km güneyinde yer alır. İlçede bulunan 1180 yılında inşa edilen Gökgöl Cami, ahşap cami mimarisi tarzına güzel bir örnek teşkil etmektedir.
==== Bafra ====
İl merkezine uzaklığı 51 km'dir. İlçedeki kaya mezarları, camiler, hamamlar ve çeşmeler görülmeye değer eserleridir.
==== Çarşamba ====
İl merkezine uzaklığı 37 km'dir. İlçede ilk Tunç çağı yerleşmeleri olan Tepecik, Kilise Tepe, Tünbü Tepe höyükleri tespit edilmiştir. 1206 yılında yapılan Göğceli Cami, Anadolu ahşap mimarisinin en güzel örneklerinden birini oluşturmaktadır. Caminin en önemli özelliği hiç çivi kullanılmadan yapılmış olmasıdır.
==== Havza ====
İlçenin Samsun'a uzaklığı 86 km'dir. İlçede termal turizm de önemli bir yere sahiptir. İlçede yapılan arkeolojik araştırmalar sonucu çok sayıda höyük ve tümülüs saptanmıştır. İlçe merkezine 10 km. uzaklıktaki Ladik Kaplıcası'nın suyu Türkiye'deki birinci dereceden önemli ve öncelikli kaplıca suyu olarak belirlenmiştir.
==== Ondokuzmayıs ====
İl merkezine 33 km uzaklıktadır. Nebyan Ormanları ve çevresi doğal güzelliğinin yanı sıra ilçede yapılan yayla şenliklerine de mekân oluşturur. Bölgenin en temiz denizi ve kumu ilçenin Yörükler mevkiindeki sahilinde yer alır.
==== Vezirköprü ====
İl merkezine uzaklığı 116 km'dir. Fazıl Ahmet Paşa Camii ve Bedesteni ile Taşkale Camii ilçedeki önemli eserlerdendir.
==== Yakakent ====
İl merkezine uzaklığı 84 km'dir. İlçe doğal güzelliklerin zenginliği ile göze çarpar. Çam ormanları ile kaplı yeşil tepeler, masmavi sularla buluşur. Yakakent sahillerinde denize girmek için ideal doğal plajlar ormanla iç içe uzanmaktadır.
== Kardeş şehirler ==
* {{bayrak|Tanzanya}} [[Darüsselam]], [[Tanzanya]]<ref>[http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=28 Kardeş Şehirlerimiz - Darüsselam]</ref>
* {{bayrak|İsveç}} [[Kalmar]], [[İsveç]]<ref>[http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=30 Kardeş Şehirlerimiz - Kalmar]</ref>
* {{bayrak|ABD}} [[North little Rock]], [[Arkansas]]<ref>[http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=26 Kardeş Şehirlerimiz - North little Rock]</ref>
* {{bayrak|Rusya}} [[Novosibirsk]], [[Rusya]]<ref>[http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=29 Kardeş Şehirlerimiz - Novosibirsk]</ref>
* {{bayrak|KKTC}} [[İskele İlçesi|İskele]], [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]]<ref>[http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=27 Kardeş Şehirlerimiz - İskele]</ref>
== Notlar ==
{{kaynakça}}
== Dış bağlantılar ==
* [http://www.samsun.gov.tr
* [http://www.samsun.bel.tr Samsun Büyükşehir Belediyesi]
* [http://samsun.meb.gov.tr Samsun Milli Eğitim Müdürlüğü]
* [http://www.samsun.pol.tr Samsun Emniyet Müdürlüğü]
* [http://
* [http://www.samsunspor.org.tr Samsunspor Kulübü]
* [http://www.samsun.net Samsun Haber]
{{Samsun merkez belde ve köyleri}}
{{T. C. Merkez Bankası şubeleri}}
[[Kategori:Samsun merkez| ]]
[[ar:سامسون
[[be:Горад Самсун]]
[[
[[br:Samsun]]
[[ca:Amisos]]
[[
[[
[[
[[de:Samsun]]
[[el:Σαμψούντα]]
[[
[[eo:Samsun]]
[[
[[
[[
[[
[[fr:Samsun (ville)]]
[[
[[
[[hu:Samsun
[[id:
[[it:
[[ja:サムスン
[[ka:სამსუნი (
[[
[[lt:Samsunas]]
[[
[[
[[
[[os:Самсун]]
[[pl:Samsun]]
[[pnb:سیمسن]]
[[pt:Samsun]]
[[
[[
[[
[[sw:Samsun]]
[[th:ซัมซุน]]
[[war:Samsun]]
[[zh:薩姆松]]
| |||