Fin İç Savaşı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
k Bot: Kozmetik değişiklikler
Wall-e Bot (mesaj | katkılar)
k Mekan ----> Mekân (Yazım düzeltmeleri), replaced: mekan → mekân using AWB
28. satır:
 
== Savaşın Arkaplanı ==
Savaşın ana sebepleri, I. Dünya Savaşı ve bu savaşın Rusya İmparatorluğunda başlattığı ve [[Eylül Devrimi]]'ne kadar giden yıkıcı etkileriydi. Finlandiya, Rusya'nın bir parçası olarak Rus-Alman savaşlarına mekanmekân olmuş ve çatışmalardan çok etkilenmişti. İki imparatorluk ekonomik, askeri ve politik olarak Finlandiya'ya çok önem veriyorlardı. Erken bir kriz daha Rusya ile Federal Finlandiya arasında [[1899]] yılında olmuştu ve [[St. Petersburg]]'da tartışılmıştı. Finlandiya'nın bağımsızlık eğilimini farkeden "heterojen Rusya", "[[Finlandiya'nın Ruslaştırılması]]" başlığı altında, otonomsal bir programı başlatmıştı. Finliler bunu "Rusyanın ilk büyük baskısı" olarak adlandırmışlardı. Sonuç olarak bu program daha sonra olacakların ana hatlarını belirleme açısından önemliydi.<ref>{{Harvnb|Upton|1980|pp=13–15}}, {{Harvnb|Alapuro|1988|pp=110–114}}</ref>
 
[[Dosya:Peasants in finland.jpg|thumb|270px|Hiçbir politik hakka sahip olmayan Finli işçiler]]
92. satır:
Savaşın başlarında, öncü kuvvetler güney Finlandiyayı batıdan doğuya katederek ülkeyi ''Beyaz Finlandiya'' ve ''Kırmızı Finlandiya'' olarak ikiye böldüler. Kızıl muhafızlar kuzeyi kontrol altına aldılar, Kuzey, neredeyse tüm endüstriyel ve tarımsal kaynakları kapsıyordu. Beyaz Muhafızlar ise kalan toprakları kontrol altına aldılar fakat onların bölgelerinde küçük tarımsal araziler ve sosyal yapılaşmalar vardı. Karşıt güçlerin yerleşim birimleri sınırın her iki tarafında da mevcuttu: Beyaz alanda endüstriyel kasabalar olan [[Varkaus]], [[Kuopio]], [[Oulu]], [[Raahe]], [[Kemi]] ve [[Tornio]]; kırmızı alanda ise [[Porvoo]], [[Kirkkonummi]] ve [[Uusikaupunki]] bulunuyordu . 1918 şubatında bu kalelerin ele geçirilmesi her iki kuvvet içinde öncelikli hedefti.
 
Kızıllar daha sonra Finlandiya Sosyalist İşçi Cumhuriyeti adını aldılar (Helsinki'nin önderliğinde). [[Kullervo Manner]] başkandı ve diğer üyeler [[Otto Ville Kuusinen]] ve Yrjö Sirola'ydı.<ref>{{Harvnb|Jussila|Hentilä|Nevakivi|1999|pp=108}}</ref> [[Bolşevik Rusya]] Kızıl Finlandiya'yı desteklediğini deklare etti, ancak Kızılların [[demokratik sosyalizm]] görüşü, Lenin'in [[proletarya diktatörlüğü]]ne benzemiyordu,<ref>{{Harvnb|Keränen|1992|p=102}}</ref> aslında Lenin ve arkadaşları Finlandiya'yı ilhak etmek istiyorlardı. Sosyal Demokratların çoğu bağımsız kalmak niyetindeydiler;<ref>{{Harvnb|Upton|1981|pp=263–278}}, {{Harvnb|Manninen|1993}}</ref> savaş devam ederken, Kızıl Muhafızlar Fin demokrasisinde daha baskın hale gelmeye başladılar Kızıl Finlandiya with their weapons, and the most radical Guards and the Finnish Bolsheviks, though few in number, obviously favoured annexation of Finland back to Russia.<ref>{{Harvnb|Upton|1981|pp=255–265}}, {{Harvnb|Manninen|1993 }}</ref>
The Finnish senate (''the Vaasa Senate'') relocated to the west-coast city of [[Vaasa]], which acted as the capital of [[White Finland]] from [[29 January]] to [[3 May]], and looked to Germany for military and political aid. Mannerheim agreed on the need for German weapons but opposed any intervention by German troops in Finland. The conservatives planned a monarchist political system, with a lesser role for Parliament. A section of the conservatives had always been against democracy; others had approved [[parliamentary system|parliamentarianism]] at first but after the crisis of 1917 and the outbreak of war had concluded that empowering the common people would not work. Moderate non-socialists opposed any restriction of parliamentarianism and initially resisted German military help, but prolonged warfare changed their stance.<ref>{{Harvnb|Upton|1981|pp=62–64}}, {{Harvnb|Vares|1998|pp=38–46, 56–79}}, {{Harvnb|Lackman|2000}}</ref>
The Finnish Civil War was fought along the railways, the vital means of transporting troops and supplies.<ref>{{Harvnb|Ylikangas|1993|pp=15–21}}</ref> The Red Guards' first objective was to cut the Whites' east-west rail connection, which they attempted north-east of Tampere, at the Battle of Vilppula. They also unsuccessfully tried to eliminate the Whites' bridgehead south of the [[Vuoksi River|River Vuoksi]] at Antrea on the [[Karelian Isthmus]], a threat to their rail connection with Russia.
123. satır:
[[Dosya:SaksalaisiaHelsingissa.jpg|thumb|left|230px|Alman [[Maschinengewehr 08]]-Makinelisi Helsinki'de konumlanmış]]
 
Alman İmparatorluğu, nihayet Mart 1918' de, Beyaz Ordunun yanında, Finlandiya Bağımsızlık Savaşına müdahil oldu. Aktivistler, 1917 sonbaharından beri, Finlandiya'yı Rus hegamonyasından kurtarıp özgürleştirmek için, Almanlardan yardım bulmaya çalışıyorlardı, ancak Almanlar, Rusya'yla [[22 Aralık]]'ta Brest Litovsk'ta başlayan, ateşkesi ve barış görüşmelerini etkilemeyi istemiyorlardı. [[Leon Trotsky|Trotsky]]'nin, Bolşeviklerin zayıf konumuna rağmen, Almanya'da devrimin başlayacağı ve her şeyin değişeceği umuduyla [[10 Şubat]]'ta görüşmeleri durdurması ile Almanların tutumu, radikal bir şekilde, değişti. Alman hükümeti çabucak, Rusya'ya bir ders verme kararı aldı ve saldırı için bahane olarak da Rusya'nın batısındaki küçük devletleri yardım talebinde bulunmaları için davet etti. [[14 Şubat]]'ta, [[Berlin]]'de Vaasa Senatosunun temsilcileri beklenildiği gibi, yardım talebinde bulundu.<ref> 7 Mart'ta temsilciler Hjelt ve Erich Alman askeri yardımının askeri giderlerini ödemede anlaştılar. {{Harvnb|Jussila|Hentilä|Nevakivi|1999|pp=117}}</ref> Bunun üzerine Almanlar, [[18 Şubat]]'ta Rusya'ya saldırdı.
 
On March 5 a German Naval squadron landed on the [[Åland|Åland Islands]] in the southwestern archipelago of Finland, where a Swedish military expedition had been protecting Swedish interests and the Swedish-speaking population since mid-February.<ref>The Swedish troops were forced to leave the area by May. {{Harvnb|Jussila|Hentilä|Nevakivi|1999|pp=117}}</ref> On [[3 April]] [[1918]], the 10,000-strong [[Baltic Sea Division]] led by [[Rüdiger von der Goltz]] struck west of Helsinki at [[Hanko]], and on [[7 April]], the 3,000-strong [[Detachment Brandenstein]] overran the town of [[Loviisa]] on the south-eastern coast. The main German formations then advanced rapidly eastwards from Hanko and took Helsinki on [[13 April]]. At the same time, two German battleships and smaller vessels entered the city harbour and bombarded the Red positions, which included the present-day [[Presidential Palace, Helsinki|Presidential Palace]]. The Brandenstein Brigade attacked the town of [[Lahti]] on [[19 April]], cutting the connection between the western and eastern Red Guards. The main German detachment advanced northwards from Helsinki and took [[Hyvinkää]] and [[Riihimäki]] on April 21–22, followed by [[Hämeenlinna]] on [[26 April]]. The efficient performance of the German top detachments in the civil war contrasted strikingly with that of the demoralized Russian troops.<ref>{{Harvnb|Upton|1981|pp=369–424}}, {{Harvnb|Arimo|1991}}, {{Harvnb|Manninen|1992–1993}}, {{Harvnb|Lackman|2000}}</ref>
205. satır:
 
==== Toplama Kampları ====
Beyaz Ordu ve Alman kuvvetleri, savaşın bitmesiyle birlikte [[5 Mayıs]] [[1918]] günü yaklaşık 80,000 Kızıl tutukluyu esir aldı. Beyaz terör dindiğinde, binlercesi serbest bırakıldı, fakat 74,000 kişi hala mahkumdu. En büyük toplama kamplarından biri [[Suomenlinna]] şehrindeydi, bu şehir Helsinki'ye yakın bir adadadır. [[Hämeenlinna]], [[Lahti]], [[Vyborg|Viipuri]], [[Ekenäs]], [[Riihimäki]] ve [[Tampere]] diğer başlıca toplama kamplarının bulunduğu şehirler. Fin senatosu bu insanların tehlikesiz olduklarına inandıkları zamana kadar hapis tutmayı kararlaştırdıydı. A ''Tribunal of High Treason'' was set up in May to try the prisoners. Over 60,000 Reds were sentenced to prison and 555 to death; of the latter half were executed.<ref name="nvkv">{{Harvnb|Jussila|Hentilä|Nevakivi|1999|pp=112}}</ref> Combined with the severe food shortage, the mass imprisonment led to high mortality rates in the camps, and the catastrophe was compounded by a mentality of punishment, anger and indifference on the part of the victors. The condition of the prisoners weakened rapidly during May, after food supplies had been disrupted during the Red Guards' retreat in April. The prisoners were also abandoned by their own leaders, who had fled to Russia. As a consequence, 2,900 starved to death or died in June as a result of diseases caused by malnutrition and [[Spanish flu]], 5,000 in July, 2,200 in August, and 1,000 in September. The mortality rate was highest in the Tammisaari camp at 34%, while in the others the rate varied between 5% and 20%. In total, between 11,000 and 13,500 of the prisoners perished. The dead were buried in mass graves near the camps. <ref>{{Harvnb|Paavolainen|1971}}, {{Harvnb|Manninen|1992–1993}}, {{Harvnb|Eerola|Eerola|1998|pp=114, 121, 123}}, {{Harvnb|Westerlund|2004|pp=115–150}}, {{Harvnb|Linnanmäki|2005}}</ref> The majority of the prisoners were paroled or pardoned during 1918; there were 6,100 Red prisoners left at the end of the year.<ref name="nvkv" /> In [[1921]], only a hundred prisoners remained in the camps. At the same time, 40,000 red prisoners were given back their civil rights. In [[1927]], the last 50 remaining prisoners were pardoned by the social democratic government of [[Väinö Tanner]]. In [[1973]], the Finnish government paid reparations to 11,600 persons imprisoned in the camps after the civil war.<ref>[http://www.tyark.fi/lists/1918kronologia.htm Vuoden 1918 kronologia.] Työväen arkisto. Retrieved 10-23-2007. {{fi}}</ref>
 
=== Uzlaşma ===
227. satır:
 
=== İlgili filmler ===
* Makiba no Shōjo Katori (''Japonca: 牧場の少女カトリ, İngilizce: Katri, Girl of the Meadows, Fince: Katri, Paimen piika ja emäntä''), (1984) [http://www.youtube.com/watch?v=wWDfcrEKFhc '''Fragman''']
 
== Kaynakça ==
* Alapuro, Risto (1988), State and Revolution in Finland, ISBN 0-520-05813-5
* Arimo, Reino (1991), Saksalaisten sotilaallinen toiminta Suomessa 1918, Pohjois-Suomen Historiallinen Yhdistys, ISBN 951-96174-4-2
* Aunesluoma, Juhana & Martti Häikiö (1995), Suomen vapaussota 1918. Kartasto ja tutkimusopas, W. Soderstrom, ISBN 951-0-20174-X
* Eerola, Jari & Jouni Eerola (1998), Henkilötappiot Suomen sisällissodassa 1918, W. Soderstrom, ISBN 952-91-0001-9
* Enckell, Carl (1956), Poliittiset muistelmani I
* Haapala, Pertti (1986), Tehtaan valossa. Teollistuminen ja työväestön muodostuminen Tampereella 1820–1920, ISBN 951-9254-75-7
* Haapala, Pertti (1993), Luokkasota, Historiallinen Aikakauskirja 2/1993, <http://www.uta.fi/koskivoimaa/valta/1918-40/luokkasota.htm>
* Haapala, Pertti (1995), Kun yhteiskunta hajosi, Suomi 1914–1920, ISBN 951-37-1532-9
* Jussila, Osmo; Seppo Hentilä & Jukka Nevakivi (1999), written at London, From Grand Duchy to a *Modern State: A Political History of Finland since 1809, C. Hurst & Co., ISBN 1-85065-528-6
* Keränen, Jorma (1992), written at Jyväskylä, Suomen itsenäistymisen kronikka, Gummerus, ISBN 951-20-3800-5
* Ketola, Eino (1987), Kansalliseen kansanvaltaan. Suomen itsenäisyys, sosiaalidemokraatit ja Venäjän vallankumous 1917, ISBN 951-30-6728-9
* Kirby, David (2006), written at Cambridge, A Concise History of Finland, Cambridge University Press, ISBN 0-521-83225-X, <http://www.cambridge.org/9780521539890>
* Lackman, Matti (2000), Suomen vai Saksan puolesta ? Jääkäreiden tuntematon historia, Otava, ISBN 951-1-16158-X
* Lappalainen, Jussi T. (1981), Punakaartin sota, osat I-II, ISBN 951-859-071-0
* Linnanmäki, Eila (2005), Espanjantauti Suomessa. Influenssaepidemia 1918–1920, ISBN 951-746-716-8
* Manninen, Ohto (1992–1993), Itsenäistymisen vuodet 1917–1920, osat I-III, VAPK-kustannus, ISBN 951-37-0730-X
* Manninen, Ohto (1993), Vapaussota, Historiallinen Aikakauskirja 2/1993, <http://www.uta.fi/koskivoimaa/valta/1918-40/vapaussota.htm>
* Paavolainen, Jaakko (1966), Poliittiset väkivaltaisuudet Suomessa 1918, 1 Punainen terrori
* Paavolainen, Jaakko (1967), Poliittiset väkivaltaisuudet Suomessa 1918, 2 Valkoinen terrori
* Paavolainen, Jaakko (1971), Vankileirit Suomessa 1918, ISBN 951-30-1015-5
* Peltonen, Ulla-Maija (2003), Muistin paikat. Vuoden 1918 sisällissodan muistamisesta ja unohtamisesta., ISBN 951-746-468-1
* Rautkallio, Hannu (1977), Kaupantekoa Suomen itsenäisyydellä, ISBN 951-0-08492-1
* Salkola, Marja-Leena (1985), Työväenkaartien synty ja kehitys 1917–1918 ennen kansalaissotaa, ISBN 951-859-739-1
* Tikka, Marko (2004), Kenttäoikeudet. Välittömät ratkaisutoimet Suomen sisällissodassa 1918, ISBN 951-746-651-X
* Tikka, Marko (2006), written at Jyväskylä, Terrorin aika. Suomen levottomat vuodet 1917–1921, Gummerus, ISBN 951-20-7051-0
* Uola, Mikko (1998), Seinää vasten vain; poliittisen väkivallan motiivit Suomessa 1917–1918, ISBN 951-1-15440-0
* Upton, Anthony F. (1980–1981), Vallankumous Suomessa 1917–1918, osat I-II, ISBN 951-26-1828-1
* Upton, Anthony F. (1980b), The Finnish Revolution 1917–1918, ISBN 0-8166-0905-5
* Vares, Vesa (1998), Kuninkaantekijät. Suomalainen monarkia 1917–1919, myytti ja todellisuus, WSOY, ISBN 951-0-23228-9
* Westerlund, Lars (2004), Sotaoloissa vuosina 1914–1922 surmansa saaneet, VNKJS 10/2004, ISBN 952-5354-52-0
* Ylikangas, Heikki (1986), Käännekohdat Suomen historiassa, Söderström, ISBN 951-0-13745-6
* Ylikangas, Heikki (1993), Tie Tampereelle, WSOY, ISBN 951-0-18897-2
* Ylikangas, Heikki (1993b), Sisällissota, Historiallinen Aikakauskirja 2/1993,
 
270. satır:
* [http://www.vapaussota.fi/ Vapaussota.fi] — Foundation of Invalids of the War
* [http://www.ethesis.net/finland/swf/start_here.html The representation of violence in the Finnish photography of the Civil War] — Maarteen Patteuw
 
{{Link SM|de}}
{{Link SM|en}}
{{Link SM|es}}
{{Link SM|fi}}
{{Link SM|pt}}
 
[[Kategori:Bağımsızlık savaşları]]
Satır 277 ⟶ 283:
[[Kategori:I. Dünya Savaşı'nın sonuçları]]
[[Kategori:20. yüzyılda çatışmalar]]
 
{{Link SM|de}}
{{Link SM|en}}
{{Link SM|es}}
{{Link SM|fi}}
{{Link SM|pt}}
 
[[ar:الحرب الأهلية الفنلندية]]