Tabgaçlar: Revizyonlar arasındaki fark

'''Tabgaçlar''' ('''تابغاچ''' Tabghach, '''تاۋغاچ''' Tawghach, ya da '''Tabgac''', '''Topa''', '''Toba''', [[Çince]]: 拓跋 [[pinyin]]: Tuòbá veya Tuòbá Shi '''拓拔氏''' „Tuoba sülalesi“), [[Sien-pi]] (鮮卑 xiān bēi)'nin bir boyu.

 

 

Theophylactos Simocatta göre Çin'in bir kısmına (''Tavγάσг'' = Tabgaç = Wei hanedanı) ve ''Movкρί'' bir parçasıdır.<ref>[http://www.kroraina.com/hudud/hud_49_c.html Hudud al-'Alam, The Regions of the World]</ref>

[[Orhun Yazıtları]]nda ismi [[Dosya:Tonyukuk.JPG|70px]]<ref>Kurallı Orhun Alfebesi ile yazılmıştır</ref> olarak yazılmıştır ve pek çok yerde geçmektedir,çoğu çevirilerde çin devleti veya çinli halk manasında kullanılmıştır. Bilge Tonyukuk 1. taş, 1. yüz, (Batı yüzü) 7. dizi'de şöyle yazılmıştır;

 

 

"''Tawgaç, (Tabgaç, Tavgaç)''" adı 鮮卑; ''[[Sien-Piler|Xiānbēi]]'', yani Sibir kabileleri içerisindeki "''Tuo-ba''" (拓跋) veya "''Tuo-ba Shi''" (拓跋氏) diye bilinen kabile adından gelmedir. Tuo-ba kabile konferderasyonunda [[Hun]], [[Dingling]], [[Kırgız]], Jujuan, Wuhuan ve doğu Siyanpileri gibi 31 kabile bulunuyordu<ref>Enver Baytur, Heyrinisa Sıdık, Şincangdiki Milletlerning Tarihi (Doğu Türkistandaki Milletlerin tarihi), Milletler Neşriyatı, Pekin, 1999, sayfa 249-250.</ref>.

: "''ymä kutlug ulug t(a)vgač elin[tä]''" (ve kutlu büyük tawgaç elinde (ilinde))<ref>Röhrborn, Klaus: Die alttürkische Xuanzang-Biographie VII. Nach der Handschrift von Leningrad, Paris und Peking sowie nach dem Transkript von Annemarie v. Gabain. Wiesbaden 1991 (Veröffentlichungen der Societas Uralo-Altaica, 34 [Xuanzangs Leben und Werk])</ref>.<ref>Eski türkçede ''il'' ya da ''el'' V. V Thomsen'a göre "''siyasi bakımdan müstakil, muntazam ve teşkilatlı bir millet''" demektir.</ref>

 

 

[[Kaşgarlı Mahmut]]'un Türklüğünü iddia ettiği Tabgaçlar, Çin kaynaklarına göre de [[Hiung-nu]]'lardan bir bölüktür ve [[Motun (Tanhu)|Motun]] ([[Mete]])'u eski Toba hükümdarı sayarlar. Çin kaynaklarından saptanan bazı etnografik ve dilsel bulgular da, onların Türklüklerine ilişkin ipuçları vermektedir. {{fact}}Örnek sunmak gerekirse, [[Türk Mitolojisi|kurt ve göç efsanelerinin]] varlığı; mağara, dağ ve orman kültleri ([[Tengricilik]]); dillerinde tespit edilen bitegçin (bitikçi, katip), kapukçın (kapıcı,hacip?), atlaçın (atlı, süvari), korakçın (koruyucu,muhafız alayı), aşçın (aşçı), törü (yasa, töre), il (devlet) gibi sözcükler mevcuttu. {{fact}}

Ancak siyasal erki elinde tutan Türk zümresinin yanında yönetimleri altında pekçok [[Moğol]] kabilesinin olduğu da bir gerçektir. Bu konuda kafası karışık olan ünlü sinelog Eberhard bir kitabında kabilelerin yarısından fazlasını Moğol kökenli gösterirken, başka bir araştırmasında yüzdelik sunacak kadar kesin fakat ters bilgi veriyor: %60'ı Türk, %35'i Moğol; %2 [[Tunguslar|Tunguz]] ve bir Hint-Avrupalı kabile (Kabile oranlarıyla ilişkili bu bilgiler, asla nüfusun kesin yoğunluğunu vermez).{{fact}}

 

Doğuda önemli bir siyasal boybirliği Türk Tabğaç (385 - 550) devleti kuzey Çin'deki bölgede (''günümüz [[Gansu]] Eyaleti ve [[Qinghai]] üzerindeki Ningxia Hui Özerk bölgesini Sarı Irmağına kadar uzanan alanı kapsar'') kurulmuştur. 119 göçebe yaşamları yasaklanan veya kısıtlanan boy ve oymakların kurduğu Tabğaç Devleti ortalama 170 yıl sürmüş 20 yönetici görmüştür.<ref>[http://www.zentralasienforschung.de/Tabgatsch.PDF Tabğač]</ref>

 

{{bakınız|Tai (16 Krallık)}}

 

[[Hiung-nu]]'nun çöküşünden sonra, Çin'in kuzeyine geldikleri anlaşılan Toba'lar [[Beş Barbar Onaltı Krallık]] döneminde Kuzey Çin'de Şan-şi bölgesinde merkezi Tai kenti olmak üzere küçük Tai (代, "I. Topa") hanedanı kurdular (315 - 376). İlk kralı olarak bilinen Toba Yilu (拓跋猗盧) [[Jin Hanedanı]]'na yardım edererek Hiung-nu'ların [[Han Zhao (16 Krallık)|Han Zhao]] hanedanına karşı savaştığı için Jin Hanedanı tarafından Büyük Tanhu unvanını verilmiş ve Jin Hanedanı'nın çöküşü üzerine etkin bir siyasî güç olarak belirmeye başladılar.

 

{{bakınız|Kuzey Vey}}

 

Böylece [[İpek Yolu]]'nun denetimi Toba'ların eline geçmiş oldu. 450'de Çin kuvvetlerini dağıtarak Gök ırmak'a kadar ilerleyen Tai Wu Di, Çin askerlerini "taydan ve düveden farksız" olarak nitelerken kendisi börü (kurt) lakabını kullanıyordu. Gittikçe çeşitli uluslardan insanları barındırır hale gelen ve Çin nüfusun ezici yoğunluğu hissedilmeye başlayan imparatorluk topraklarında Sien-pi'ler sürekli olarak bozkır bölgesinde tutan Tai Wu Di, Sien-pi yaşayışına uygun görmediği Budizm'in de asal budun içinde yayılmaması için bütün önlemleri alıyordu. 438 yılında tapınaklar dışında Budist propaganda yapılmasını yasaklayan bir ferman yayımlamıştı.

 

{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"

|- style="background:#efefef;"

|}

 

<div class="references-small">

<references/>

[[Category:Xianbei]]

-->

[[Kategori:Çin tarihi]]

[[Kategori:Asya tarihindeki devletler]]