Lületaşı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Bot değişikliği Ekleniyor: sl:Morska pena Kaldırılıyor: es:Espuma de mar |
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot: Kozmetik değişiklikler |
||
1. satır:
[[Dosya:Grand Bazaar Istanbul 2007 008.jpg|thumb|230px|Lületaşından yapılmış süs eşyaları]]
'''Lületaşı''', [[magnezyum]] ve [[silisyum]] esaslı ana kaya parçalarının yerin muhtelif derinliklerindeki başkalaşım katmanları içinde, [[hidrotermal]] etkilerle [[hidrat]]laşması sonucunda oluşmuş kayaçtır. Bu kayacı farkeden bir alman mineralog (E. F. Glocker) tarafından 19. yüzyıl ortalarında sepiolit olarak adlandırılmıştır. Sepiolit ismi [[mürekkep balığı]]nın yunanca ismi olan 'sepion'a ithafen verilmiştir. Bu mineralin [[Almanca]] ismi olan 'Meerscaum' (deniz köpüğü) da mineralin yoğunluğuna ithafendir.
[[Kimya]]sal formülü Mg<sub>4</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>15</sub>(OH)<sub>2</sub>•6 H<sub>2</sub>O şeklindedir ve yoğunluğu 0.988 - 1.279 gr/cm<sup>3</sub> değerleri arasında değişir. [[Mikroskop]]ik büyüklükteki [[kristal]]leri düzensiz biçimde bağlanmıştır. Çok ince gözenekli yumuşak bir dokuya , beyaz ve beyaza yakın tonlarda bir renge sahiptir.
[[Arkeoloji]]k çalışmalar , lületaşının yaklaşık beşbin yıl öncesinden bilindiğini ve değişik amaçlarla kullanıldığını göstermiştir.Günümüzde Lületaşı süs eşyası ve özellikle [[pipo]] yapımında kullanılmaktadır.
== Çıkarılması ==
Lületaşı ve benzer [[mineral]]lere, [[Yunanistan]]'daki bazı adalar, [[Çek Cumhuriyeti]]ndeki [[Moravya]] bölgesi, [[Fransa]], [[İspanya]] ve [[Fas]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'de de rastlanmaktadır. Ticari olarak işlenebilir Lületaşı yataklarının nerede ise tamamı Türkiye'nin [[Eskişehir]] İli'nde bulunur.
15. satır:
Çok hafif ve gözenekli olan lületaşı kurutulduktan sonra tekrar neme veya herhangi bir gaza maruz kalırsa bu nemi veya gazı büyük ölçüde emer, tekrar kururken de bu nemin veya gazın içindeki artıkları bünyesinde tutar. Bu temel özelliği dolayısıyla çok uygun bir pipo malzemesi, aynı zamanda pek çok sanayi dalında iyi bir [[emici]], [[filtre]], [[yalıtım]] ve dolgu malzemesidir. Yaklaşık 300 yıldır büyük ölçüde dünyanın en kıymetli pipolarının yapımında kullanılan lületaşı, ilerleyen teknolojiye paralel olarak sanayide de vazgeçilmez bir yardımcı madde haline gelmiştir.
== Lületaşı işlemeciliği ==
Başlangıçta tamamı ihraç edilen ham lületaşları [[Avrupa]]'da işlenmekteydi. Günümüzde ham lületaşı ihracı önlenmiş ve tamamının, [[Cumhuriyet]] döneminde yetişmiş [[Eskişehir]]'li ustalar tarafından işlenmesi sağlanmıştır.
[[Dosya:Meerschaumpfeife.jpg|thumb|250px|Lületaşından yapılma bir pipo]]
Zarif narin yapısıyla tamamen özgün bir malzeme olan lületaşının artık sadece tütün için araçları değil, kullanım ve estetik değeri yüksek yepyeni eserler de üretilmektedir. Yer altından çıkarılan lületaşı bünyesindeki nemi kaybetmediği sürece kolay olarak işlenebilir. Lületaşı işlemeciliği , yetenek , tecrübe ve sabırlı bir çalışma gerektiren zor fakat zevkli bir el işçiliğidir. Özel olarak biçimlendirilmiş bıçaklarla lületaşı üzerinde her türlü işleme yapılabilir.
Genellikle ustaların kendilerince hazırlanan bu bıçakların ve benzeri araçların sayısı bazen elliye yaklaşır. Uzun süreli çalışmalarda nemini kaybederek sertleşen taş suya batırılarak yeniden yumuşatılabilir. Taşın doğal biçimine en uygun modelinin seçilmesi işletmede esastır. Böylece, taşın mümkün olan en az fireyle değerlendirilmesi sağlanır.
Model konusunda en önemli kaynak gözlem ve ustaların hayal gücüdür. Tasarlanan biçimde işlenen lületaşı endirekt ısıyla uzun sürede kurutulur ve çok ince zımparalanır. Tamamlanan lületaşı eserler beyazlatılmış ve yeteri kadar ısıtılmış balmumuna batırılarak cilalanır. Yüzeyden itibaren sıcak [[balmumu]] emdirilmiş lületaşı eserler ovularak parlatılır. Bu esnada şeffaf krem / sarı renk alan lületaşı, fildişine benzer bir görüntü kazanır. Bu yüzyılın başlarında, özellikle, hanımların parça taşlardan el tornalarında boncuk çekmesiyle başlayan lületaşı işlemeciliği, [[Cumhuriyet]] yıllarından itibaren çok yönlü olarak gelişmiştir.
== Dış bağlantılar ==
* [http://www.eskisehir.gov.tr/simgeler.asp?id=4 Eskişehir Valiliği - Lületaşı]
* [http://www.kalemguzeli.net/modules/makale/makale.php?id=121 Türk Tesbihçiliği] Lületaşı ve diğer malzemelerin kullanımı
| |||